فصلنامه علمی - پژوهشی دانش حسابداري و حسابرسی مدیریت

Transcript

1 فصلنامه علمی - پژوهشی دانش حسابداري و حسابرسی مدیریت مجله «دانش حسابداري و حسابرسی مدیریت» به استناد نامه شماره 3/ مورخه 91/10/9 وزارت علوم تحقیقات و فناوري از بهار 1391 تا آذر 1393 حاي ز رتبه علمی- پژوهشی گردیده است. و از اول سال 1393 بر اساس بند یک دو و سه از ماده هشتم آي یننامه مصوب کمیسیون نشریات و طبق مجوز شماره 3/588747//3 مورخه 92/12/24 وزارت علوم تحقیقات و فناوري با انتشار الکترونیکی نشریه موافقت گردید که ارزش و اعتبار آن همانند نسخ چاپی میباشد. صاحب امتیاز: انجمن حسابداري مدیریت ایران مدیر مسي ول و سردبیر: دکتر هاشم نیکومرام مدیر داخلی: منصور فیضاله زاده مشاورین علمی: دکتر فریدون رهنماي رودپشتی دکتر یحیی حساس یگانه دکتر ایرج نوروش دکتر بهمن بنیمهد اعضاي هیات تحریریه به ترتیب حروف الفبا: دانشیار دکتر حسین اعتمادي دانشیار دکتر یحیی حساس یگانه استادیار دکتر زهرا دیانتی دیلمی دانشیار دکتر علی رحمانی استاد دکتر فریدون رهنماي رودپشتی دانشیار دکتر بیتا مشایخی دانشیار دکتر محمد ابراهیم محمد پورزرندي استاد دکتر هاشم نیکومرام دانشیار دکتر احمد یعقوبنژاد دانشگاه تربیت مدرس دکتري حسابداري دانشگاه علامه طباطباي ی دکتري حسابداري دانشگاه علوم اقتصادي دکتري حسابداري دانشگاه الزهرا دکتري حسابداري دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات دکتري مالی و حسابداري دانشگاه تهران دکتري حسابداري دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزي دکتري مدیریت صنعتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات دکتري مالی و حسابداري دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزي دکتري مالی و حسابداري ناشر: انجمن حسابداري مدیریت ایران info@imaa-fr.com تلفن: ایمیل مجله: و info@imaa.ir و * مجله بر اساس مجوز وزارت علوم تحقیقات و فناوري چاپ میشود. * این مجله در پایگاههاي علمی و استنادي SID و ISC نمایه میشود. * هرگونه استفاده از مطالب مندرج در نشریه بدون ذکر ما خذ ممنوع است. * تامین منابع مالی براي چاپ و انتشار نشریه بر عهده انجمن حسابداري مدیریت ایران میباشد.

2 همکاران این شماره: 1- دکتر فریدون رهنماي رودپشتی 2- دکتر هاشم نیکومرام 4- دکتر یحیی حساس یگانه 4- دکتر زهرا دیانتی دیلمی 5- دکتر بهمن بنیمهد 6- دکتر حمیدرضا وکیلیفرد 7- دکتر بیتا مشایخی 8- دکتر احمد یعقوبنژاد 9- دکتر علی رحمانی داوري مقالات ویراستاري نهایی داوري مقالات داوري مقالات داوري مقالات داوري مقالات داوري مقالات داوري مقالات داوري مقالات داوري مقالات داوري مقالات بازخوانی و ویراستاري اولیه 10- زهرا پورزمانی 11- مهندس منصور فیضاله زاده حوزه فعالیت اهداف و راهنماي تدوین و شرایط پذیرش مقالات فصلنامه حاضر با رویکرد علمی پژوهشی و در راستاي توسعه دانش حسابداري و حسابرسی و اراي ه یافتههاي علمی نوین همراه با اراي ه راه حلهاي اجراي ی و حرفهاي به عنوان نشریه علمی انجمن حسابداري مدیریت ایران منتشر میشود. حوزه موضوعی مجله حسابداري و حسابرسی با تاکید بر حوزه حسابداري مدیریت و بهرهگیري از دانش و علوم بین رشتهاي نظیر علوم مالی سرمایهگذاري اقتصاد مهندسی صنایع ریاضیات کاربردي علوم رفتاري و مدیریت و رشتههاي وابسته است که پس از داوري تخصصی و تاي ید سردبیر و هیات تحریریه و با توجه به ساختار تعریف شده در این راهنما چاپ میشود ضرورت دارد به آن توجه گردد. ضمنا مقاله علمی پژوهشی بین رشتهاي کاربردي و همچنین مقاله مروري-تحلیلی که از دانشافزایی نوین و قابل تامل برخوردار باشد از اولویت چاپ برخوردار است. از نویسندگان محترم تقاضا میشود در تهیه و تنظیم مقالات خود نکات زیر را رعایت نمایند: 1- مقاله در محیط نرمافزاري Word2003 یا Word2007 اندازه کاغذ: A4 حاشیهها (بالا پایین چپ و راست): 3 سانتیمتر فونت متن: فارسی B Nazanin 12 انگلیسی: Times New Roman 10 فونت در جداول و نمودارها: فارسی B Nazanin 10 انگلیسی: Times New Roman 9 تایپ و به پست الکترونیک فصلنامه یا سردبیر ارسال گردد. لازم به ذکر است که جهت افزایش سرعت دقت و سهولت مکاتبات و فرآیند اعلام وصول داوري واعلام پذیرش جهت چاپ و غیره دریافت مقالات فقط از طریق ایمیل فصلنامه انجام میگردد.

3 2- مقالههاي ارسالی باید داراي بخشهاي زیر باشد: 2-1- صفحه اول مقاله شامل: عنوان کامل مقاله نام نویسنده یا نویسندگان (نام نویسنده عهدهدار مکاتبات با علامت ستاره مشخص شود) رتبه علمی و نام دانشگاه یا موسسه و یا محل اشتغال نشانی کامل نویسنده عهدهدار مکاتبات به همراه شماره تلفن نمابر و پست الکترونیک صفحه اول مقاله شامل عنوان و چکیده ي مقاله به ز بان فارسی شامل : موضوع مقاله روش تحقیق طرح بحث و نتیجه گیري (در حدود 150 تا 200 کلمه) و واژه هاي کلیدي (حداکثر 8 واژه) صفحه دوم تا انتهاي مقاله شامل 1- مقدمه (مشتمل برتبیین موضوع بیان مسا له اهمیت آن و هدف پژوهش پرسشها و چارچوب مقاله) 2 -روش شناسی تحقیق (مشتمل بر روش پژوهش ابزار گردآوري اطلاعات فنون تجزیه و تحلیل اطلاعات تعریف متغیرهاي مورد مطالعه و تعریف عملیاتی آن ها جامعه آماري حجم نمونه و روش نمونه گیري) 3- فرضیه ها یا پرسش هاي پژوهشی 4- یافته هاي پژوهش (مشتمل بر ارایه یافته ها و تحلیل آن اعم از تفسیر آماري و موضوعی و تخصصی مقایسه آن با یافته هاي سایر پژوهش ها و انطباق با نظریه ها. نکته مهم: نتایج مندرج در جداول آماري ترجیحا فارسی شود. 5- نتیجه گیري و بحث (مشتمل بر خلاصه مسا له و هدف پژوهش ارایه خلاصه نتایج و نتیجه گیري کلی و ارایه پیشنهادها 6- فهرست منابع 7- چکیده مقاله به زبان انگلیسی در صفحه آخر (مشتمل بر عنوان مقاله چکیده مقاله واژه گان کلیدي نام نویسنده یا نویسندگان مرتبه علمی و مو سسه دانشگاه یا محل اشتغال). 3- شیوه منبع دهی باید به صورت (نام خانوادگی نام سال و صفحه) در متن مقاله مشخص شود. ابتدا در فهرست منابع منابع فارسی به ترتیب حروف الفباي فارسی و منابع انگلیسی به ترتیب حروف الفباي انگلیسی ذکر گردد. ضمنا منابع به شکل ذیل آورده شوند: 3-1- کتاب : نام خانوادگی نام نویسنده سال انتشار عنوان کتاب نوبت چاپ (ویرایش) محل انتشار :نام ناشر. مانند: راعی رضا تلنگی احمد (1383). مدیریت سرمایه گذاري پیشرفته. چاپ اول. تهران :انتشارات سمت. بایستی صفحات. نکته نکته 1- اگر بیش از یک نویسنده وجود داشته باشد بایستی بین نام هر یک از آنها از ویرگول ( )استفاده نمود. نکته 2- اگر تعداد نویسندگان تا سه نفر باشند بایستی نام همه آنها را بنویسیم ولی اگر بیش از سه نفر باشند نفر اول را ذکر و براي بقیه عبارت (و دیگران - و همکاران) استفاده شود 3-2- مقاله: نام خانوادگی نام نویسنده (سال نگارش) عنوان مقاله نام مجله و دوره (یا شماره) مجله شماره 1- اگر شماره صفحات مقاله ها در مجله بصورت متوالی (و نه گسسته) شمارهگذاري شده باشند از نوشتن ماه/ روز و شماره انتشار مجله پرهیز گردد مانند: رهنماي رودپشتی فریدون زهره حاجیها و علی زارعی سودانی (1387) کارکرد مالی رفتاري در تبیین پایگاه علمی براي تجزیه و تحلیل سهام فصلنامه علمی پژوهشی تولید علم سال سوم شماره هفتم در مورد گزارشها و سایر منابع نیز اطلاعات کامل و کافی اراي ه شود. 4- مقالههاي فرستاده شده نباید در مجلههاي فارسی زبان داخل و خارج کشور چاپ یا به صورت همزمان به مجله دیگري ارسال شده باشد و ارسال مقاله به مجله به منزله پذیرش تعهد عدم اراي ه و چاپ در مجله دیگر است. 5- فصلنامه از پذیرش مقالاتی که موارد شکلی و ساختاري اعلام شده در این راهنما در آنها رعایت نشده باشد معذور است و درصورت ارسال به ایمیل مجله به پست الکترونیکی نویسنده عودت خواهد شد. 6- فصلنامه مسي ولیتی در قبال دعاوي بین نویسندگان و نویسندگان مراجع دیگر را بر عهده نخواهد داشت.

4 7- فصلنامه در قبول یا رد مقالات آزاد است و نیز حق ویرایش علمی و ادبی را براي خود محفوظ نگه میدارد. 8- مقالاتی که در منابع و ماخذ آنها از مقالات چاپ شده در شمارههاي قبلی این فصلنامه استفاده میشود از اولویت چاپ برخوردار است. 9- مقالاتی که موضوع آن دانش و علوم و فنون بین رشتهاي و کاربردي باشد ازاولویت چاپ برخوردار است. 10- مقالات اعضاي انجمن با رعایت اصول علمی و انجام داوري از اولویت چاپ برخوردار هستند. نویسندگان محترم میتوانند مقالات و سایر مکاتبات خود در خصوص مجله به آدرس پست الکترونیکی یا ارسال نمایند.

5 فهرست مطالب عنوان مديريت سود و به موقع بودن اطالعات حسابداري سبک حسابرس مدت تصدي حسابرس و قابلیت مقايسه صورت هاي مالی مولفههاي کلیدي مفاهیم نظري گزارشگري مالی با رويکرد اسالمی بررسی اثر اعتبار تجاري و عمق مالی بر میزان نگهداشت وجه نقد نويسنده مريم هاشمي بهرمان بهمن بنيمهد عبدالرضا محسني فريدون رهنماي رودپشتي هاشم نيكومرام رضا غالمي جمكراني هاشم نيكومرام سيد عباس موسويان فريدون رهنماي رودپشتي قدرتاله طالبنيا مريم مهدوي صفحه تاثیر چرخه عمر شرکت بر رابطه کیفیت افشا و ساختار سرمايه پیامدهاي اقتصادي اظهار نظر مشروط حسابرسان مستقل در شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار ايران سهم بازار حسابرسی و اظهار نظر حسابرس: شواهدي از بخش خصوصی حسابرسی بررسی تاثیر پیاده سازي سیستم برنامه ريزي منابع سازمان برويژگی کیفی قابلیت اتکاء اطالعات حسابداري شرکت هاي پذيرفته شد ه در بورس اوراق بهادار تهران برسی هزينه هاي ارتقاء کیفیت قبل و بعد از پیاده سازي سیستم COQ )مطالعه موردي در شرکت تولیدي قطعات سايپا( زهرا پورزماني شهرام جمشيدي محمد رمضان احمدي کامران جمالي بهنام کرمشاهي علي اکبر رمضاني بهمن بني مهد رمضانعلي رويايي زهره حاجيها محبوبه رونده ابراهيم عباسي زهرا عليزاده 115 چکیده انگلیسی مقاالت

6

7 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت سال چهارم / شماره 31/ بهار 3131 مديريت سود و به موقع بودن اطالعات حسابداري مريم هاشمي بهرمان دانشجوي کارشناسي ارشد حسابداري دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات بهمن بنيمهد استاد مدعو گروه مالي و حسابداري دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات تاريخ دريافت: 08/7/29 تاريخ پذيرش: 08/0/19 چكيده هدف اين مقاله بررسي ارتباط ميان مديريت سود و به موقع بودن اطالعات حسابداري در 09 شرکت پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طي يک دوره زماني ده ساله از 2831 الي 2802 است. روش پژوهش توصيفي از نوع همبستگي مي باشد. آزمون فرضيه ها با استفاده از مدل رگرسيون خطي چند متغيره انجام شده است. نتايج اين تحقيق نشان مي دهد که مديريت سود رابطه مستقيم با تاخير در ارائه اطالعات دارد. يعني هر چه مديريت سود افزايش يابد مدت زمان ارائه اطالعات افزايش مي يابد. هم چنين نتايج حاصل از ساير يافته هاي اين تحقيق نشان مي دهد که نوع حسابرس و اندازه شرکت رابطه اي با ارائه به موقع صورت هاي مالي ندارد. اما نسبت بدهي و نوع گزارش حسابرسي با به موقع بودن اطالعات رابطه معني دار دارد بطوريکه نسبت بدهي رابطه اي مثبت و مستقيم و نوع گزارش حسابرسي رابطه اي منفي و معکوس با به موقع بودن اطالعات دارد. واژههاي كليدي: مديريت سود به موقع بودن اطالعات کيفيت گزارشگري مالي. 1

8 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران 1- مقدمه مديريت سود از جمله مباحث تئوري اثباتي حسابداري است. بر اساس مباني تئوري اثباتي حسابداري مديران براي کسب منافع شخصي ارقام حسابداري را به نفع خود دستکاري مي نمايند. به عبارت ديگر مديريت سود را مي توان به عنوان فرآيند انتخاب رويه هاي حسابداري توسط مديريت براي دستيابي به اهداف خاص تعريف کرد.(Sco,2009) ارائه به موقع اطالعات يکي از ويژگي هاي کيفي اطالعات حسابداري است و از اهميت ويژه اي در متون حسابداري برخوردار است. اصل افشا در حسابداري ناظر بر ارائه مناسب کليه واقعيت هاي با اهميت و مربوط به رويدادها و فعاليت هاي مالي واحدهاي تجاري به ويژه شرکتهاي سهامي عام مي باشد و به عنوان محصول نهايي سيستم حسابداري شناخته مي شود. در اين تحقيق تنها يک جنبه از جنبه هاي گسترده مفهوم افشا يعني افشا و ارائه به موقع صورت هاي مالي و رابطه آن با مديريت سود بررسي مي شود. به موقع بودن عامل مهمي در ارتقاء و بهبود ويژگي هاي کيفي اوليه نظير مربوط بودن و بيان صادقانه است. مديريت سود شاخصي براي اندازه گيري کيفيت سود است. هر چه کيفيت سود باال باشد ويژگي کيفي اطالعات مانند ويژگي مربوط بودن و بيان صادقانه نيز بيشتر خواهد بود. از اين رو رابطه مستقيمي ميان مديريت سود و ويژگيهاي کيفي اطالعات از جمله به موقع بودن اطالعات وجود دارد. فقدان پژوهش کافي در زمينه موضوع مديريت سود و به موقع بودن اطالعات اين انگيزه را در نويسندگان مقاله حاضر به وجود آورد تا ارتباط ميان مديريت سود و به موقع بودن اطالعات را بررسي کنند. از طرف ديگر افزايش شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار و افزايش ميزان مديريت سود در اين شرکتها ارسال به موقع اطالعات توسط شرکتهاي مزبور به بورس اوراق بهادار از اهميت ويژه اي براي سرمايه گذاران برخوردار است. از اين رو کشف رابطه ميان مديريت سود و به موقع بودن اطالعات حسابداري مي تواند براي سرمايه گذاران و قانونگذاران در حوزه بازار سرمايه مهم باشد. اهميت اين پژوهش در اين است که به گونه تجربي به تحليل گران مالي سرمايه گذاران مديران و ساير استفاده کنندگان اطالعات حسابداري نشان مي دهد که شاخص مديريت سود به عنوان يک عامل تاثيرگذار مي تواند بر به موقع بودن اطالعات شرکتها اثرگذار باشد. از اين رو پرسش اصلي اين پژوهش آن است که تا چه اندازه مديريت سود مي تواند بر ارائه به موقع صورت هاي مالي تاثير گذار باشد. هدف اين مقاله آن است که رابطه کيفيت سود که از طريق مديريت سود قابل اندازه گيري است با به موقع بودن که يکي از مؤلفه هاي ويژگي مربوط بودن اطالعات است را بررسي نمايد. انتظار بر آن است تا نتايج اين پژوهش بتواند دستاورد و ارزش افزوده علمي به شرح زير داشته باشد: اول اينکه نتايج اين مقاله مي تواند موجب بسط مباني نظري متون مرتبط با مديريت سود و به موقع بودن اطالعات گردد. دوم اينکه شواهد پژوهش نشان خواهد داد که آيا مديريت سود بر ارائه به موقع صورت هاي مالي تاثير گذار است يا خير از اين رو بررسي اين ارتباط مي تواند اطالعات سودمندي را در اختيار سرمايه گذاران اعتباردهندگان و تحليل گران مالي و ساير استفاده کنندگان اطالعات حسابداري قرار دهد و موجب غناي تحقيقات حسابداري شود. سوم اين که نتايج پژوهش مي تواند ايده هاي جديدي براي انجام پژوهش هاي جديد در زمينه مديريت سود و به موقع بودن صورت هاي مالي پيشنهاد نمايد. 2- مباني نظري و مروري بر پيشينه پژوهش کيفيت گزارشگري مالي و به طور کلي کيفيت صورت هاي مالي ناشي از دو ويژگي مربوط بودن اطالعات و بيان صادقانه آن ها است. به بيان ديگر هر چه مربوط بودن و بيان صادقانه اطالعات حسابداري بيشتر باشد کيفيت گزارشگري مالي باالتر است. در اين ميان به موقع بودن اطالعات يکي از مؤلفه هاي ارتقاءدهنده مربوط بودن و بيان صادقانه اطالعات است. از اين رو هر چه اطالعات به موقع باشند کيفيت اطالعات نيز بهبود مي يابد (2008, (Bowrin. همان طور که بيان شد مديريت سود را مي توان به عنوان فرآيند انتخاب رويه هاي حسابداري توسط مديريت براي دستيابي به اهداف خاص تعريف کرد. دو رويکرد درباره مديريت سود وجود دارد رويکرد فرصت طلبانه و رويکرد کارايي. رويکرد فرصت طلبانه به دنبال آن است تا رفتار فرصت طلبانه مدير در استفاده از خط مشي حسابداري را تشريح نمايد. اما در رويکرد کارايي فرض ميشود که مديريت سود به واسطه انتخاب خط مشي حسابداري موجب کاهش هزينهه يا نمايندگي ميگردد و اين موضوع در نهايت باعث افزايش ارزش شرکت خواهد شد. اشکال مديريت سود به صورت زير مي باشد( Sco,2009 ). 2 الف( حذف عمده حسابها در اين روش تالش ميشود که حسابها از ترازنامه خارج شوند يا به اصطالح ترازنامه جارو و پاکسازي شود و اقالم آن به سود و زيان انتقال يابد. اين حالت زماني رخ ميدهد که به واسطه انتصاب مديران جديد بر شرکتها فشارهاي سياسي و يا تجديد سازمان تحميل ميشود. مديران جديد تالش مي- سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

9 مديريت سود و به موقع بودن اطالعات حسابداري / مريم هاشمي بهرمان و بهمن بنيمهد کنند که پروژههاي قديمي و داراييهاي که مديران قبلي ايجاد نمودهاند را حذف کنند يا هزينههاي آتي را در دوره جاري هزينه کنند تا عملکرد سالهاي آينده و نتايج آن بيانگر عملکرد مطلوب مدير فعلي باشد. اين موضوع باعث ميشود تا در سالهاي آتي سودآوري افزايش و در نتيجه پاداش مدير نيز افزايش يابد. 1 ب ) حداقلسازي سود حداقلسازي سود شبيه حذف عمده حسابها است اما نه به وسعت آن. زماني که شرکتها در دوران افزايش سودآوري از نظر سياسي در کانون توجه هستند مديران آن شرکتها براي کاهش توجهات سياسي از رويههاي کاهنده سود نظير روش- هاي تسريعي استهالک داراييها هزينه نمودن تبليغات مخارج تحقيق و توسعه و بکارگيري روش حسابداري کوشش- هاي موفق براي صنايع نفت و گاز و نظاير آن استفاده ميکنند. 8 ج ) حداكثرسازي سود در اين حالت از مديريت سود مديران شرکتها به منظور دريافت پاداش بيشتر از خط مشي حسابداري استفاده ميکنند که سود را افزايش دهند. اين خط مشيها شامل افزايش فروشهاي اعتباري کاهش ذخيره مطالبات مشکوک الوصول استفاده از روشهاي استهالک غير تسريعي استفاده از روش هاي حسابداري غير محافظهکارانه و نظاير آن ميباشد. 4 د( هموارسازي سود جالبترين و متداولترين شکل مديريت سود هموارسازي سود است. در اين شکل از مديريت سود مدير تالش ميکند تا سود طي سالهاي مختلف حول يک ميانگين باشد. در اين حالت نوسان هاي سود طي سالهاي مختلف کاهش مييابد و سود از يک توزيع نرمال برخوردار خواهد بود. معموال مديران ريسکگريز که خواهان حداقلي از پاداش طي سالهاي مختلف هستند از هموارسازي سود براي مديريت سود استفاده مي- کنند. شايان ذکر است که بکارگيري مديريت سود بعنوان اقدامي که فاقد ريسک باشد به شمار نمي آيد. شرکتها ممکن است با انجام چنين فعاليتي اعتبارشان را از دست بدهند يا ريسک دعوي قضايي را متحمل شوند. بنابراين شرکتها تنها زماني اقدام به مديريت سود خواهند نمود که منافع چنين فعاليتي از خطرها و هزينه هاي مرتبط با آن بيشتر باشد. مطالعات گذشته نشان داده اند هرگاه پاداش مدير وابسته به سود باشد در آن صورت مدير تمايل دارد تا اخبار بد مانند زيان را ديرتر ارائه دهد 2005),.(Graham چاي و 5 تنگ )1991( نشان دادند شرکت هايي که صورت هاي مالي خود را ديرتر ارائه مي نمايند مديريت سود در آن ها بيشتر از شرکت هايي است که صورت هاي مالي خود را به موقع ارائه 6 مي دهند. در پژوهش ديگر لي و سون )1990( دريافتند ميان مديريت سود و ارائه به موقع گزارش هاي حسابرسي رابطه اي منفي وجود دارد. آن ها دريافتند در شرکت هايي که مديريت سود وجود دارد حسابرس وقت بيشتري را براي حسابرسي صرف مي کند و از اين رو گزارش حسابرسي و صورت هاي مالي ديرتر در اختيار استفاده کنندگان قرار مي گيرد. 7 کريشنان و يانگ )1990( نشان دادند در دوره هايي که کيفيت اطالعات حسابداري پايين است ارائه صورت هاي مالي نيز با تاخير مواجه مي شود. 3 کوگيالواني و مرجان موهد )1928( در بررسي عوامل تاثير گذار بر ارائه به موقع صورت هاي مالي حسابرسي شده در مالزي دريافتند که ميانگين تاخير ارائه صورت هاي مالي برابر 299 روز است. آن ها عواملي چون اندازه کميته حسابرسي تمرکز مالکيت اندازه شرکت و سودآوري را از جمله متغيرهاي تاثير گذار بر ارائه به موقع صورت هاي مالي شناسايي نمودند. هم چنين ان ها نشان دادند که متغيرهايي مانند نوع حسابرس تخصص حسابرس و استقالل کميته حسابرسي رابطه اي با 0 ارائه به موقع صورتهاي مالي ندارد. کوهن و لونتيس )1928( در بررسي عوامل سياسي تاثيرگذار بر ارائه به موقع صورتهاي مالي را در شهرداري هاي يونان نشان دادند که وجود حزب مخالف شهردار انتخاب مجدد شهردار ميزان جمعيت شهر وجود سيستم تعهدي حسابداري و اندازه شهرداري از عوامل تاثيرگذار بر ارائه به موقع صورتهاي مالي حسابرسي شده 29 شهرداري ها هستند. حسين و باهامورس )1928( اثر استقرار سيستم حسابرسي داخلي را بر تاخير حسابرسي صورتهاي مالي را در مالزي مورد مطالعه قرار دادند. آن ها دريافتند ميان هزينه هاي استقرار سيستم حسابرسي داخلي با تاخير حسابرسي رابطه معني دار وجود دارد. اما ميان تاخير حسابرسي و برون سپاري خدمات حسابرسي داخلي رابطه اي معني دار وجود ندارد. ان ها هم چنين نشان دادند که ميان استقالل کميته حسابرسي و مدت تصدي حسابرس رابطه اي معني دار با تاخير حسابرسي وجود دارد. 22 منصف و همکاران )1921( اثر گزارش گري ضعف هاي کنترلهاي داخلي را در ارائه به موقع صورتهاي مالي بررسي نمودند. آن ها نشان دادند در شرکتهايي که ضعف در سيستم کنترلهاي داخلي وجود دارد صورتهاي مالي حسابرسي شده در مقايسه با ساير شرکتها ديرتر ارائه مي شود. هم چنين آ نها دريافتند در شرکتهايي که گزارش حسابرسي آ نها مقبول است صورتهاي مالي به موقع به بورس ارائه مي شوند. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

10 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران 21 ياکوب و احمد )1921( تاثير پذيرش استانداردهاي بين المللي گزارشگري مالي شماره 283 بر ارائه به موقع صورتهاي مالي حسابرسي شده را مورد مطالعه قرار دادند. نتيجه مطالعه آن ها بيانگر آن بود که به دليل پيچيدگي استاندارد مذکور گزارش حسابرس و صورتهاي مالي به موقع ارائه نمي شود. 28 کالينان را حسابرسي وهمکاران) 1921 (درپژوهشي اثر ارائه بودن موقع به بر بهبود صورتهاي اظهار مالي نظر بررسي نمودند آنها به اين نتيجه رسيدند که در شرکتهايي که اظهار نظر حسابرس مطلوب تر از گذشته است موقع به بازار ارسال مي شود. صورتهاي مالي به 24 نتايج پژوهش سون و گرابتري )1922( نشان داد شرکتهايي که انتظارات تحليل گران مالي را در خصوص سود برآورده نکرده اند صورتهاي مالي خود را دير تر ارائه مي نمايند. آنها هم چنين دريافتند تحليلگران مالي بر سود شرکتهايي که سود خود را به موقع گزارش مي نمايند بيشتر تمرکز مي کنند تا ساير شرکتها. اصلي) 1922 ( در بررسي به موقع بودن گزارشگري مالي در ترکيه دريافت 13 درصد از شرکتهاي نمونه تحقيق صورتهاي مالي جداگانه و 26 درصد از شرکتهاي نمونه تحقيق صورتهاي مالي تلفيقي را فراتر از موعد مقرر به بورس ارائه مي دهند. او هم چنين نشان داد که نوع اظهار نظر حسابرس سودآوري نوع صنعت و نوع حسابرس از متغيرهاي تاثير گذار بر ارائه به موقع صورتهاي مالي است. شرکتهايي که گزارش مقبول دريافت نموده اند شرکتهاي فعال در صنايع توليدي و هم چنين شرکتهاي سودآور صورتهاي مالي خود را زودتر از بقيه به بورس ارائه مي دهند. عابدين و احمدزالکي )1921( در بررسي تخصص حسابرس بر ارائه به موقع صورتهاي مالي حسابرسي شده دريافتند که حسابرس متخصص صنعت تاثيري در ارائه به موقع صورتهاي مالي ندارد. اما اگر حسابرس شرکت يک موسسه بزرگ حسابرسي باشد در آن صورت زمان ارائه صورتهاي مالي کاهش مي يابد. آن ها هم چنين دريافتند اندازه شرکت سودآوري و موسسات مالي صورتهاي مالي خود را به موقع ارائه مي نمايند. مديريت سود و پاداش مديران توسط خوش طينت و خاني )2831( مورد بررسي قرار گرفت. براساس نتايج تحقيق و با در نظر گرفتن محدوديت در دسترسي به اطالعات مالي بعضي از شرکتهاي جامعه آماري مديران تمايل دارند تا در جهت افزايش پاداش خود به اعمال مديريت سود در دوره هاي سود ده و زيان ده شرکت پرداخته و در دوره هاي سود ده به هموارسازي سود بپردازند. عوامل مؤثر بر مديريت سود توسط پورحيدري و همتي )2838( مورد بررسي قرارگرفت. در اين تحقيق اثر قراردادهاي بدهي هزينه هاي سياسي طرح هاي پاداش و مالکيت در دستکاري سود توسط مديران مطالعه شده است. از آن جايي که محيط اقتصادي ( حسابداري ) اجتماعي و فرهنگي ايران متفاوت از کشورهاي صنعتي است ممکن است انگيزه هاي مديريت سود نيز در ايران متفاوت باشد. نتايج تحقيق نشان مي دهد که به طور ميانگين ميان نسبت بدهي به حقوق صاحبان سهام و دستکاري سود, ارتباط مثبت و معني داري وجود ندارد. بررسي ارتباط متغير اندازه )کل فروش ) و دستکاري سود نشان مي دهد که برخالف نتايج تحقيقات خارجي با افزايش اندازه شرکت, مديريت انگيزه بيشتري جهت افزايش سود در جهت ارائه تصويري بهتر از عملکرد خود به سهامداران و مسئولين دارد. مشايخي و ديگران )2834( نقش اقالم اختياري در مديريت سود شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را مورد بررسي قرار دادند و به اين نتيجه دست يافتند که در شرکت هاي مورد مطالعه اين تحقيق مديريت سود اعمال شده است و مديران اين شرکت ها به هنگام کاهش وجه نقد حاصل از عمليات که بيانگر عملکرد ضعيف واحد تجاري بوده است به منظور جبران اين موضوع اقدام به افزايش سود از طريق افزايش اقالم تعهدي اختياري کرده است.رخشاني ) 2834 (ابزارهاي مديريت سود را بررسي نمود. نتايج نشان مي دهد معموال مديران شرکتهايي که با نوسان هاي سود مواجه هستند جهت مطلوب نشان دادن نتايج عمليات براي استفاده کنندگان از صورتهاي مالي سعي در کاهش اين نوسان ها دارند. مديران اين دسته از شرکت ها جهت اثرگذاري روي سودهاي گزارش شده از روش ها يا ابزارهاي مختلفي نظير زمان بندي فروش دارايي ها و زمان بندي هزينه هاي مالي استفاده مي کنند. اين مديران زماني که سود شرکت افزايش مي يابد با به تعويق انداختن فروش دارايي ها و يا فروش دارايي هايي که منجر به زيان مي شود سعي مي کنند بر سودهاي گزارش شده اثر بگذارند و آن را کنترل نمايند.نوروش و همکارانش )2834( به بررسي مديريت سود در شرکت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتيجه اين تحقيق نشان مي دهد که مديران شرکتهاي بزرگ از اقالم تعهدي براي به حداقل رساندن ماليات شرکتهايشان استفاده مي کنند. همچنين در صورت بزرگ بودن شرکت و زياد بودن بدهي شرکت تمايل مديران به مديريت سودشان بيشتر خواهد شد. يافته هاي اين تحقيق مديريت سود در شرکتهاي بورسي را اثبات مي کند. حميد حقيقت و احسان رايگان )2837( در تحقيقي به بررسي ارتباط ميان سودها و بازده هاي جاري با استفاده از مدل کولينز و همکاران پرداختند. نتايج حاصل از اين تحقيق نشان مي دهد که قيمت جاري سهام شرکت هايي که بيشتر اقدام به سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

11 مديريت سود و به موقع بودن اطالعات حسابداري / مريم هاشمي بهرمان و بهمن بنيمهد هموارسازي سود کرده اند حاوي اطالعات کمتري درباره سودها و جريان هاي نقدي آتي بوده است. بنابراين هموارسازي سود بيشتر به قصد تحريف و نه انتقال اطالعات محرمانه مديريت انجام شده است. برزيده و معيري )2835( ارائه به موقع گزارش حسابرسي را بررسي نمودند. نتيجه تحقيق آن ها نشان داد روز است. ميانگين تاخير در ارايه گزارش حسابرسي حدود 34 آن ها دريافتند اندازه شرکت سودآوري شرکت ريسک مالي شرکت رابطه معني داري با تاخير حسابرس دارد. علوي طبري و عارف منش )2801( رابطه بين تخصص حسابرس در صنعت و تاخير در ارائه گزارش حسابرسي مطالعه نمودند. نتايج پژوهش آن ها نشان داد را تاخير در ارائه گزارش حسابرسي در شرکت هايي که توسط حسابرس متخصص صنعت حسابرسي شده اند کوتاه تر است. بني مهد و محسني شريف )2830( عوامل موثر بر رتبه بندي شرکتهاي بورس اوراق بهادار تهران از لحاظ کيفيت افشا و به موقع بودن را بررسي نمودند. آن ها نشان دادند رتبه افشا با اندازه شرکت و نوع صنعت ارتباط معني دار و مثبت دارد. اما با نوع گزارش حسابرس و درصد مالکيت سهام رابطه معني دار و منفي دارد. هم چنين آن ها رابطه اي ميان بازده داراييها اهرم مالي نوع حسابرس و نوع واحد تجاري با رتبه افشا مشاهده نکردند. 3- متغيرهاي پژوهش و نحوه اندازه گيري آن در اين پژوهش متغير وابسته به موقع بودن اطالعات است. اين متغير عبارت است از تفاوت روزهاي بين تاريخ امضاي گزارش حسابرسي و تاريخ پايان دوره مالي هر شرکت در هر سال. در اين پژوهش متغير مستقل شاخص مديريت سود است. در پژوهش حاضر براي اندازه گيري مديريت سود کاسنيک) 2000 ( استفاده شده است. اين مدل به صورت زير مي باشد : از مدل TA i = a 0 + a 1 ( Rev i - Rec i ) +a 2 PPE i + a 3 CFO i + ε i که در آن : TA کل اقالم تعهدي است که از طريق تفاوت سود خالص و جريانات نقدي عملياتي به دست مي آيد= تفاوت درآمد فروش سال جاري نسبت سال قبل= Rev تغيير در حسابهاي دريافتني سال جاري نسبت به سال قبل جمع اموال ماشينآالت و تجهيزات سال جاري تغيير در جريان نقد عملياتي = خطاي مدل=. ε i خطاي مدل به تفکيک هر صنعت نشان دهنده مديريت سود است. متغيرهاي کنترل در اين تحقيق شامل نسبت بدهي نوع حسابرس اندازه شرکت و نوع گزارش حسابرسي است. نسبت بدهي: عبارت است از نسبت جمع بدهي به جمع دارايي ها. اين نسبت نشان دهنده ريسک مالي شرکت است. نوع حسابرس: يک متغير مصنوعي است که با مقدار يک و صفر نشان داده مي شود. مقدار يک براي شرکت هايي که حسابرس آن ها يک موسسه بخش خصوصي عضو جامعه حسابداران رسمي است و مقدار صفر براي شرکت هايي که حسابرس آن ها سازمان حسابرسي است. اندازه شرکت: عبارت است از اندازه و بزرگي صاحبکار. اين متغير از طريق لگاريتم طبيعي جمع دارايي هاي هر شرکت اندازه گيري مي شود. نوع گزارش حسابرسي: متغير مصنوعي است که با مقدار يک و صفر نشان داده مي شود. مقدار يک براي شرکت هايي که گزارش حسابرسي آن ها مقبول است و صفر براي شرکت هايي که گزارش حسابرسي آن ها غير مقبول است. 4- فرضيه پژوهش با توجه به مباني نظري و پيشينه پژوهش فرضيه پژوهش به شرح زير تدوين مي گردد: ميان مديريت سود و به موقع بودن اطالعات حسابداري رابطه معني دار وجود دارد و از اين طريق موجب ارتقاء کيفيت گزارشگري مالي مي شود. 5- روش شناسي پژوهش جامعه آماري مورد بررسي در اين تحقيق شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طي سالهاي 2831 الي 2802 که تعداد آنها 364 سال شرکت مشاهده مي باشد. از ميان جامعه آماري فوق تعداد 09 شرکت به روش تصادفي ساده از صنايع مختلف انتخاب گرديد. داده ها و اطالعات مربوط به اين پژوهش به دو دسته تقسيم مي گردند. دسته اول اطالعات مربوط به ادبيات موضوعي و تحقيقات انجام شده در حوزه مربوطه و دسته دوم اطالعات مربوط به فرضيات و متغيرهاي تحقيق مي باشد. در اين پژوهش براي جمع آوري داده ها در زمينه هاي چارچوب نظري تحقيق و پيشينه آن از کتابهاي التين و فارسي پايان نامه ها مقاالت و پايگاههاي اطالعاتي و سايتهاي اينترنتي استفاده شده است و همچنين Rec= PPE= CFO سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

12 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران داده هاي بدست آمده از صورتهاي مالي شرکتهاي نمونه پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طي سالهاي 2831 الي 2802 در مورد متغيرهاي وابسته و مستقل با توجه به ماهيت مقطعي- زماني داده هاي متغيرهاي تحقيق از طريق تحليل پانلي با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزيه وتحليل قرار گرفته اند. همچنين جهت بررسي رابطه بين متغيرهاي مستقل و وابسته در هر سال از تحليل همبستگي استفاده شده است. 6- يافته هاي پژوهش آماره هاي توصيفي متغيرهاي پيوسته تحقيقق در جقدول زيقر نشان داده شده است. نزديک بودن ميانه و ميانگين نشقان مقي دهقد کقه توزيقع متغير ها به ويژه متغير وابسته نرمال است.ميقانگين بقه موققع بودن اطالعات 39 روز و حداقل به موقع بودن اطالعات 6 روز و حق داکثر 218 روز اسققت.هم چنققين 65 درصق د از مشققاهدات شرکت هايي بودن که حسابرس آنها يقک موسسقه خصوصقي حسابرسي بوده و 84 درصد از مشاهدات شرکت هقايي بودنقد که گزارش مقبول داشتند. نتايج آزمون پژوهش در ادامه ارائه شده اسقت کقه مبنقايي براي قبول يا رد فرضيه است. در جدول شماره 1 مقدار سقطح معني داري شاخص مديريت سود برابر 4/2 درصد يعني کمتقر از 5 درصد است. بنابراين در سطح اطمينقان 05 درصقد بقين متغير مستقل يعني مديريت سود و بقه موققع بقودن اطالعقات رابطه معني دار وجود دارد. هم چنين نتايج نشقان مقي دهقد نسبت بدهي و نوع گزارش حسابرس رابطه معنقي داري بقا بقه موقع بودن اطالعات دارد. اما نوع حسقابرس و انقدازه شقرکت رابطه اي با به موقع بودن اطالعات ندارد. جدول شماره 1 : آماره هاي توصيفي تحقيق شرح نسبت بدهي اندازه شركت شاخص مديريت سود به موقع بودن تعداد مشاهده 39/93 9/ /6694 9/ ميانگين 73/59 9/ / / ميانه 86/715 9/ /13292 انحراف معيار 9/ /9999 9/99 9/9249 حداقل 218 9/ /05 2/1485 حداکثر جدول شماره : 2 آزمون فرضيه ها آماره T متغيرهاي مدل بتاي استاندارد نشده خطاي استاندارد بتاي استاندارد شده سطح معني داري تولرانس عامل تورم واريانس 9/999 6/481-21/418 مقدار ثابت / /948 9/055 9/942 2/390 9/961 7/182 مديريت سود 28/938 2/963 9/086 9/082-9/937-9/998 1/743 نوع حسابرس 9/180-2/219 9/308 9/080-9/976-9/998 9/070 اندازه شرکت 9/975-2/980 9/068 9/999-5/858-9/234 1/673 نوع گزارش حسابرسي 24/887-2/975 9/089 9/999 4/348 9/279 2/216 نسبت بدهي 5/ نتيجه گيري و بحث نتايج آزمون فرضيه نشان مي دهد در سقطح اطمينقان 05 درصد رابطه اي مستقيم ميان مديريت سود و بقه موققع بقودن اطالعات وجود دارد.يعني هر چه مديريت سقود افقزايش يابقد م دت ز م ان ار ائ قه اط ال ع ق ات اف ق ز اي ش م قي ي اب ق د.ب قه بي ق ان دي گ ق ر مديريت سود موجب تاخير در ارائقه اطالعقات مقي شقود. ايقن موضوع نشان مي دهد که هر چه کيفيقت سقود کمتقر باشقد ارائه به موقع صورت هاي مالي نيز کاهش مي يابد. از ايقن رو سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

13 مديريت سود و به موقع بودن اطالعات حسابداري / مريم هاشمي بهرمان و بهمن بنيمهد * * * مي توان استدالل نمود با افزايش کيفيت سود مي توان ويژگقي کيفي اطالعات را ارتقاء داد و آن را بهبود بخشيد. زيرا ارتقاء به موقع بودن اطالعات موجب ارتقاي دو ويژگقي مربقوط بقودن و بيان صادقانه اطالعات مي شود. بر اسقاس چقارچوب مفهقومي حسابداري کيفيقت اطالعقات حسقابداري و بقه موققع بقودن اطالعات رابطه مستقيمي با هم دارند. به موقع بقودن اطالعقات موجب ارتقاي مربوط بودن و بيان صادقانه اطالعات حسابداري مي شود. هر چه اطالعات به موققع تقر باشقند در آن صقورت مربوط بودن و بيان صادقانه اطالعات افزايش مي يابد SFAC 25 No #8) (. نتايج اين تحقيق بقا نتقايج تحقيقق چقاي و تنقگ )1991( گراهام و همکقاران )1995( و لقي و سقون )1990( مطابقت دارد. هم چنين نتايج اين تحقيق نشان داد که نسبت بدهي رابطه اي مثبت و مستقيم و نوع گزارش حسابرس رابطه اي منفي و معکوس با به موقع بودن اطالعقات دارد. يعنقي هقر چه نسبت بدهي افزايش يابد اطالعات ديرتر ارسال مي شود.اما اگر نوع گزارش حسابرس مقبول باشد اطالعات به موقع ارسال مي شود. اين موضوع بقا واقعيقت و مبقاني نظقري حسقابداري مطابقت دارد. هم چنين نتايج حاصل از ساير يافته هاي اين تحقيق نشان مي دهد که نوع حسابرس و اندازه شرکت رابطه اي با ارائقه بقه موقع صورت هاي مالي ندارد.يعني کوچک بودن يا بزرگ بودن شقرکتها و همچنقين خصوصقي بقودن يقا دولتقي بقودن نقوع حسابرس تاثيري بر ارائه به موقع اطالعقات نقدارد.اما نسقبت بدهي و نوع گزارش حسابرس با به موقع بودن اطالعات رابطقه اي معني دار دارد. بر اساس نتايج آزمون فرضقيه هقا بقه اسقتفاده کننقدگان صورت هاي مالي از جمله تحليل گران مالي و سقرمايه گقذاران توصيه مي شود تا در تجزيه و تحليقل اطالعقات رابطقه ميقان مديريت سود و به موقع بودن اطالعات را در مدل هاي تصميم گي ر ي خ ق ود م ق د ن ظ ق ر ق ق ر ار دهن ق د و ت و ج قه د ا ش قته ب ا ش قن د ک قه اطالعاتي که ديرتر به بازار سرمايه ارسال مي شود احتمال آن که آن اطالعات کيفيت پايين داشته باشند زياد است. فهرست منابع * بني مهد بهمن و محسني شريف محسن )2830( * "بررسي عوامل مؤثر بر رتبه بندي شرکت هاي بورس اوراق بهادار تهران از لحاظ کيفيت افشا و به موقع بودن" شماره 7 ص ص پورحيدري اميد و همتي داود )2838(»بررسي اثر قراردادهاي بدهي هزينه هاي سياسي طرح هاي پاداش, و مالکيت بر مديريت سود در شرکت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران «. بررسي هاي حسابداري و حسابرسي سال يازدهم شماره 86 ص ص حقيقت حميد و رايگان احسان) 2837 ("نقش هموارسازي سود بر محتواي اطالعاتي سودها در خصوص پيش بيني سودهاي آتي". بررسيهاي حسابداري و حسابرسي سال پانزدهم شماره 54 ص ص خوش طينت محسن و خاني عبداهلل )2831( "مديريت سود و پاداش مديران : مطالعه اي جهت شفاف سازي اطالعات مالي ". مطالعات حسابداري شماره 8 ص ص ژ رخشاني محمد حسين )2834( «ابزارهاي مديريت سود در شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار.» * * ماهنامه اقتصادي بورس شماره 43 ص ص 52 الي. 56 علوي طبري سيد حسين و عارف منش زهره )2801( "بررسي رابطه تخصص صنعت حسابرس و تاخير در ارائه گزارش حسابرسي در شرکت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" شماره 24 ص ص 16-7 مشايخي بيتا و مهراني ساسان و مهراني کاوه و کرمي غالمرضا )2834(" نقش اقالم تعهدي اختياري در مديريت * سود شرکت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ". بررسي هاي حسابداري و حسابرسي سال دوازدهم شماره 41 ص ص نوروش ايرج و سپاسي سحر و نيکبخت محمدرضا )2834( "بررسي مديريت سود در شرکتهاي پذيرفته شده در بورس تهران" مجله علمي پژوهشي علوم اجتماعي و انساني دانشگاه شيراز شماره دوم ص ص 265 الي 277. * Abidin S. and Ahmad-Zaluk A. (2012) Audior Indusry Specialism and Reporing Timeliness, Procedia - Social and Behavioral Sciences 65,PP * Asli T.(2011). Timeliness of financial reporing in emerging capial markes: Evidence from Turkey. Isanbul Universiy Journal of he School of Business Adminisraion. Vol. 39 Issue 2, p * Bowrin, Anhony R. (2008): Inernaional accouning sandards and financial reporing qualiy in Trinidad and Tobago, Business, finance and economics in emerging economies,vol.3, no.1, p * Cha Mary L. and Tung, Samuel (2002): The effec of earnings announcemen iming on earnings managemen, Journal of business finance and accouning, vol.29, no. 9, p * Cohen, S and S. Levenis,(2013) Effecs of Municipal, Accouning forum,pp سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

14 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران 1. Tahing a bah 2. Income minimizaion 3. Income Maximizaion 4 - Income Smoohing 5 -Chai and Tung 6 -Lee and Son 7 -Krishnan and Yang 8 -Kogilavani and Marjan Mohd 9 - Cohen and Levenis 10 - Hussin, and Bahamoros 11 -Munsif and Raghunandan and Rama 12 -Yaacob and Ahmed 13. -Cullinan 14 -Son and Grabree 15 -Saemen of Financial Accouning Conceps * Graham, John R. (2005): The economic يادداشتها implicaions of corporae financial reporing,journal of accouning and economics, vol.40, p.3-73 * Hussin, W, N,. and Bamahros, H.M.,(2013) Do invesmen in and he sourcing arrangemen of he inernal audi funcion affec audi delay? Journal of Conemporary Accouning & Economics 9 PP Kogilavani, A and Marjan Mohd, N(2013) Deerminans of Audi Repor Lag and Corporae Governance in Malaysia, Inernaional Journal of Business & Managemen. Vol. 8 Issue 15, p * Krishnan, Jayanhi and Yang, Joon S. (2009): Recen rends in audi repor and earnings announcemen lags, Accouning Horizons, Vol.23, No.3, p * Lee, Ho-Young and Son, Myungsoo (2009): Earnings announcemen iming and earnings managemen, Applied financial economics, 19, p * Munsif V, Raghunandan K, Rama D V (2012) Inernal conrol reporing and audi repor lags: furher evidence, Managerial Audiing Journal, Vol. 31 ( 3) PP * Sco,W.R.(2009) Financial Accouning Theory, Pearson educaion,p * Son, M and Grabree, A. D. (2011) Earnings announcemen iming and analys following, Journal of accouning, audiing and finance, vol.26, issue 2, p * Yaacob N.M and Ahmed A.(2012). IFRS Adopion and Audi Timeliness: Evidence from Malaysia. Inernaional Journal of Economics and Finance. Vol. 4, No. 1;PP سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

15 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت سال چهارم / شماره 31/ بهار 3131 سبک حسابرس مدت تصدی حسابرس و قابلیت مقایسه صورت های مالی عبدالرضا محسنی دانشجوی دكترای حسابداری دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات تهران گروه حسابداری mohseni.abdoreza@yahoo.com فریدون رهنمای رودپشتی استاد دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات تهران گروه مالي و حسابداری rahnama.roodposhi@gmail.com هاشم نیكومرام استاد دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات تهران گروه مالي و حسابداری managemen-fa@srbiau.ac.ir تاریخ دریافت: 19/6/99 تاریخ پذیرش: 19/0/91 چكیده اصطالح سبک حسابرس جهت مشخص كردن مجموعه ای منحصر به فرد از قواعد كار داخلي هر موسسه حسابرسي برای تفسير و بکارگيری استانداردهای حسابداری و همين طور اجرای استانداردهای حسابرسي بوسيله كاركنان آن ها در رسيدگي به صورت های مالي صاحبکاران استفاده مي شود. سبک حسابرس بر این مطلب داللت دارد كه دو شركت حسابرسي شده بوسيله حسابرس مشابه مشمول سبک حسابرسي مشابهي بوده و احتمال بيشتری وجود دارد كه سودهای این دو شركت نسبت به دو شركتي كه توسط دو موسسه حسابرسي متفاوت حسابرسي شده اند قابليت مقایسه باالتری داشته باشند. نمونه آماری تحقيق متشکل از 44 شركت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بين سال های 08 تا 19 است. آزمون ها بر اساس جفت شركت صورت گرفته و مجموعا از 9190 جفت شركت به عنوان مشاهدات استفاده شده است. در تحقيق حاضر از روش همبستگي و رگرسيون چندگانه استفاده شده و آزمون فرضيات به كمک تحليل رگرسيون صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان مي دهد صاحبکاران یک موسسه حسابرسي از نظر ساختار سود و اقالم تعهدی شباهت های بيشتری را با یکدیگر در مقایسه با غير صاحبکاران آن موسسه حسابرسي نشان مي دهند. همچنين یافته های پژوهش نشان داد استمرار ارتباط حسابرس- صاحبکار موجب تاثير متفاوت سبک حسابرس بر قابليت مقایسه صورت های مالي در طول مدت تصدی حسابرس نمي شود. در نهایت یافته های پژوهش نشان مي دهد سبک حسابرس بر قابليت مقایسه صورت های مالي موثر بوده و برای دستيابي به قابليت مقایسه عالوه بر نياز به وجود استانداردهای حسابداری یکنواخت حسابرسان نيز دارای نقش با اهميتي هستند. واژههای كلیدی: سبک حسابرس قابليت مقایسه اقالم تعهدی اختياری تصدی حسابرس. 9

16 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران 1- مقدمه هيئت استانداردهای حسابداری مالي بيان مي كند "قابليت مقایسه كيفيتي در ارتباط با اطالعات است كه استفاده كنندگان را قادر مي سازد شباهت ها و تفاوت های ميان دو مجموعه از پدیدههای اقتصادی را شناسایي كنند" FASB(.)9108 پروژه مشترك چارچوب نظری هيئت استانداردهای حسابداری مالي و هيئت استانداردهای حسابداری بينالمللي تاكيد ميكند كه قابليت مقایسه یک ویژگي اصلي اطالعات مالي است كه موجب افزایش سودمندی آنها ميشود.)0898 FASB( در واقع هيئت استانداردهای حسابداری مالي بيان ميكند كه قابليت مقایسه در گزارشگری مالي دليل اصلي برای ایجاد استانداردهای حسابداری است) 9108 FASB ( و بر قابليت مقایسه بصورت محوری در متون حسابداری و مشخصا متون تحليل صورتهای مالي تاكيد ميشود)روساین و همکاران 0899 فيليپس و همکاران 0899(. تقدم قابليت مقایسه بعنوان یک ویژگي كيفي حسابداری اهميت آن را در درك عواملي روشن ميسازد كه موجب افزایش این ویژگي ميشود. پژوهشهایي در زمينه عوامل تعيين كننده قابليت مقایسه در حال ظهور است كه بر نقش استانداردهای حسابداری مثل پذیرش استانداردهای حسابداری بين المللي متمركز شدهاند )بارت و همکاران 0890 النگ و همکاران 0898(. مفهوم و استفاده ازكلمه قابليت مقایسه در ادبيات حسابداری متفاوت است. در این مطالعه قابليت مقایسه حسابداری بصورت نزدیکي سودهای گزارش شده دو شركت به علت همساني استفاده از قواعد در شركتها تعریف ميشود. در قالب تجربي این بدان معني است كه جفت شركت در صنعت و سال مشابه و بنابراین مشمول شوك های اقتصادی عمومي مشابه انتظار ميرود ساختار اقالم تعهدی و سود مشابه داشته باشند. با این حال در تفسير بکارگيری و اجرای استانداردهای حسابداری اختالف وجود دارد كه ميتواند قابليت مقایسه بين شركتها را كاهش دهد. بنابراین پرسش اصلي مطالعه حاضر چنين است. آیا سبک حسابرس بر قابليت مقایسه صورت های مالي موثر است با توجه به اینکه استانداردهای حسابداری به خودی خود به طور كامل پيامدهای گزارشگری مالي را مشخص نميكنند نمایندگيها و نهادهای اقتصادی انگيزه دارند تا یک نقش مهم بازی كنند)بال و همکاران 0889 لئوز و همکاران 0889(. این انگيزه مطالعه حاضر در بررسي نقشي است كه حسابرسان در پيادهسازی قابليت مقایسه در ایران بازی ميكنند. مطالعه حاضر بر روی نقش حسابرس و در ادامه تحقيقات كوتاری و همکاران 0898 و فرانسيس و همکاران 0899 متمركز شده است. این تحقيقات باور داشتند هر یک از موسسات حسابرسي دارای مجموعه منحصر به فردی از قواعد كار داخلي هستند كه بکارگيری استانداردهای حسابداری و حسابرسي بوسيله حسابرسان را هدایت و استاندارد ميكند. حاصل این قواعد كار داخلي همان چيزی است كه ما از آن به عنوان سبک حسابرس یاد ميكنيم. نتيجه اینکه موسسات حسابرسي تفاوتهای سيستماتيکي در رویکردهای حسابرسي خود و در تفسير آنها و بکارگيری استانداردهای حسابداری دارند. به عنوان یک نتيجه انتظار داریم سودها و اقالم تعهدی گزارش شده دارای كيفيت قابليت مقایسه و ثبات رویه بيشتری در بين صاحبکاران یک موسسه حسابرسي نسبت به غير صاحبکاران آن موسسه باشند. به عبارت دیگر این انتظار وجود دارد كه شباهت بيشتری ميان اقالم تعهدی اختياری )غيرعادی( جفت شركتي كه در یک سال و صنعت مشابه توسط یک موسسه حسابرسي مشابه حسابرسي شده در مقایسه با جفت شركتي كه توسط دو موسسه حسابرسي متفاوت حسابرسي شده اند وجود داشته باشد. فرض این است كه دو شركت در سال و صنعت مشابه و حسابرسي شده بوسيله یک موسسه حسابرسي مشابه احتمال بيشتری دارد كه نوع تعدیالت مشابه اقالم تعهدی داشته باشند و این به دليل نوع روش شناسي حسابرسي و همين طور ایجاد مجموعه مشابهي از انتخاب های حسابداری و قضاوت ها در بکارگيری اصول پذیرفته شده حسابداری است. بنابراین ساختار اقالم تعهدی این شركت ها نسبت به دو شركت با حسابرسان متفاوت كه متأثر از سبک حسابرسي به روش تصادفي هستند شباهت بيشتری خواهند داشت. مباحث موجود و شواهد تجربي در مورد كيفيت و قابليت مقایسه صورتهای مالي اغلب منحصرا بر روی نقش استانداردها متمركز شده اند. مطالعه حاضر به دنبال بررسي این موضوع است كه موسسات اقتصادی بطور مشخص حسابرسان نيز عاملي مهم در ایجاد صورت های مالي با كيفيت و قابل مقایسه هستند. در صورت تأیيد این فرضيه شواهدی در پشتيباني از چارچوب نظری هيئت استانداردهای حسابداری مالي بدست خواهد آمد كه بيان مي كند استانداردهای حسابداری به تنهایي ممکن نيست به قابليت مقایسه منجر شود به این دليل كه آثار استاندارها همچنين به موسسات حسابرسي درگير در اجرای اصول پذیرفته شده حسابداری وابسته است. به این ترتيب مسير جدیدی باز خواهد شد كه از طریق آن ویژگي سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

17 سبك حسابرس مدت تصدي حسابرس و قابليت مقايسه صورتهاي مالي / عبدالرضا محسني فريدون رهنماي رودپشتي و هاشم نيكومرام های حسابرس صورت های مالي حسابرسي شده را متأثر مي سازد. در بخش های بعدی مقاله ابتدا مباني نظری و پيشينه پژوهش تبيين مي گردد سپس فرضيات و ر شو شناسي پژوهش بيان شده و در ادامه مدل های پژوهش و نتایج ارایه مي گردد در نهایت نيز به بحث و نتيجه گيری خواهيم پرداخت. 2- مبانی نظری و مروری بر پیشینه پژوهش مطالعه حاضر به بررسي سبک حسابرس به عنوان یکي از ویژگي های حسابرس پرداخته و تالش مي كند به صورت تجربي پيامدهای آن را بر نتایج حسابرسي مورد ارزیابي قرار دهد. مشخصا قابليت مقایسه صورت های مالي حسابرسي شده شركت ها مورد مطالعه قرار خواهد گرفت تا از طریق مشاهده تفاوت ها ميان صاحبکاران یک موسسه حسابرسي با غير صاحبکاران آن شواهدی در خصوص پيامدهای سبک حسابرس بدست آید. بنابراین مباني تئوریک مطالعه حاضر بر پایه دو حوزه تحقيقي در حسابداری و حسابرسي استوار است. نخست تحقيقات در حوزه قابليت مقایسه صورت های مالي و دوم تحقيقاتي كه به بررسي رابطه ميان كيفيت حسابرسي و ویژگي های حسابرس مي پردازند. دیفرانکو و همکاران دو تعریف از قابليت مقایسه صورت های مالي ارایه نمودند )دیفرانکو و همکاران 0881 (. تعریف نخست چنين است: "دو شركت سيستم حسابداری قابل مقایسه دارند چنانچه برای مجموعه ای مفروض از رویدادهای اقتصادی صورت های مالي مشابهي تهيه كنند". تعریف مفهومي دوم برای قابليت مقایسه چنين است: "شركت هایي با رویدادهای اقتصادی همبسته و حسابداری مشابه برای این رویدادها صورت های مالي همبسته ای در طول زمان خواهند داشت". مفهوم و استفاده ازكلمه قابليت مقایسه در ادبيات حسابداری متفاوت است. در این مطالعه قابليت مقایسه حسابداری بصورت نزدیکي سودهای گزارش شده دو شركت به علت همساني استفاده از قواعد در شركتها تعریف ميشود. صورت های مالي بصورت مشترك توسط صاحبکاران و حسابرسان آن ها توليد مي شوند )آنتل و نالبوف 9119 ( و مطالعات تجربي بدوی كه پيوندی را ميان ویژگي های آماری صورت های مالي صاحبکاران با ویژگي های حسابرسي ایجاد كرده اند بکر و همکاران) 9110 ( و فرانسيس و همکاران )9111( هستند. آن ها نشان دادند كه صاحبکاران 4 موسسه حسابرسي بزرگ اقالم تعهدی غيرعادی كوچکتری نسبت به صاحبکاران سایر موسسات حسابرسي بر اساس مدل شناخته شده اقالم تعهدی اختياری ایجاد شده توسط جونز )9119( و توسعه یافته بوسيله دفوند و جاليبالوو) 9114 ( دارند. نکته بسيار مهم این است كه ویژگي های حسابرسي معيارهای مستقيمي از كيفيت حسابرسي نيستند بلکه این موضوع آزمون مي شود كه آیا تفاوت های سيستماتيکي در نتایج حسابرسي)كيفيت سود( به سبب ویژگي های حسابرسي معين وجود دارد. اگر چنين تفاوت هایي وجود داشته باشد پس از آن مي توان به عنوان شواهدی در حمایت از تاثير ویژگي های حسابرسي بر كيفيت سودهای حسابداری استفاده نمود كه این تاثير مي تواند تفاوت هایي را در كيفيت سود در پي داشته باشد )فرانسيس 0899 (. برخي از ویژگي های موسسات حسابرسي كه تاكنون مورد آزمون قرار گرفته است شامل اندازه موسسه حسابرسي) 4 موسسه بزرگ حسابرسي در مقایسه با سایر موسسات( اندازه اداره رسيدگي)فرانسيس و یو 0881 چوی و همکاران 0898 ( تجربه موسسه حسابرسي در صنعت در هر دو سطح ملي و سطح اداره خاص)ریچلت و وانگ 0898 ( مدت تصدی موسسه حسابرسي)جانسون و همکاران 0880 ( حضور قبلي موسسه حسابرسي در سمت های كليدی اجرایي شركت های صاحبکار)منون و ویليامز 0884 لنوكس 0889 ( و وابستگي حق الزحمه موسسه حسابرسي به صاحبکار )فرانکل و همکاران 0880 ) هستند. ویژگي ه یا منحصر به فرد روش شناسي ه یا حسابرسي نشان مي دهد كه رویکردهای حسابرسي هر شركت بصورت سيستماتيک ه یا خطاهای مشابه صاحبکاران شامل خطاهای بکارگيری اصول پذیرفته شده حسابداری راشناسایي خواهد و یا نخواهد كرد. مفهوم آن چنين است كه تفاوت ها در صورت مالي برای جفت شركت با حسابرس مشابه بسيار كوچکتر خواهد شد در مقایسه با جفت شركتي با دو حسابرس متفاوت كه هر یک دارای سبک های متفاوتي هستند. به رغم تأثير پذیری سبک از تفسير اصول پذیرفته شده حسابداری با این حال امکان تشخيص آن بصورت مستقيم وجود ندارد. اما هر یک از موسسات حسابرسي همچنين برای خود قواعدی جهت تفسير و بکارگيری اصول پذیرفته شده حسابداری دارند درست مانند آنچه آن ها برای پياده سازی استانداردهای حسابرسي دارند )فرانسيس و همکاران 0899 (. فرانسيس و همکاران نشان دادند كه هر یک از 4 موسسه بزرگ حسابرسي رویکردهای آزمون حسابرسي منحصر به فردی برای بکارگيری استانداردهای پذیرفته شده حسابرسي سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

18 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران همراه با قواعدكاری خود برای تفسير و استفاده از اصول پذیرفته شده حسابداری دارند. آن ها از سياست های موسسات حسابرسي به سبک حسابرس تعبير نمودند و انتظار داشتند سبک حسابرس یک اثر نظام مندی بر سود حسابداری صاحبکاران داشته باشد )فرانسيس و همکاران 0899 (. كایني 0 موسسه بزرگ حسابرسي را بر اساس تکنولوژی های حسابرسي غير ساختار یافته مياني و ساختار یافته طبقه بندی نمود. اگر چه روش ها و رویه های حسابرسي باید با استانداردهای پذیرفته شده حسابرسي منطبق باشند با این حال استانداردهای حسابرسي خود از نظر ماهيت عموميت نسبي دارند و تا حد زیادی مبتني بر اصولي هستند كه اصول پذیرفته شده حسابداری آمریکا است و به این معني است كه هریک از شركت های حسابداری باید قواعد كار مناسب خودشان را برای كارایي و سازگاری كاربست استانداردهای پذیرفته شده حسابرسي برای تمام مشتریان خود طراحي كنند)كایني 9106 (. دیفوند و همکاران اشاره مي كنند كه اگر چه قابليت مقایسه نتيجه مورد نظر از پذیرش مجموعه ای از استانداردهای حسابداری یکنواخت است با این حال یکنواختي تنها لزوما به قابليت مقایسه نمي انجامد. مشخصا استانداردها و قواعد كار داخلي نيز باید بصورت صادقانه بکار گرفته شود )دیفوند و همکاران 0899 (. به جز خود استانداردهای حسابداری كه از بيرون وارد مي شود حسابرسان به صورت فعال در تمام ویژگي های سيستم گزارشگری مالي درگير هستند. ادبيات حسابرسي در جای خود بر روی نقش حسابرس در تحميل گزارشگری سود با كيفيت باال با یک تاكيد اوليه بر روی كيفيت اقالم تعهدی و رفتار مدیریت سود متمركز شده است. ما این خط تحقيق را به منظور بررسي نقشي كه حسابرسان در تسهيل نمودن قابليت مقایسه سود بازی مي كنند توسعه مي دهيم. اگر چه اهميت قابليت مقایسه و كيفيت سود مدت زماني طوالني است كه توسط استانداردگذاران به رسميت شناخته شده و در ادبيات دانشگاهي در سطح مفهومي و هنجاری مورد بحث است ولي در حال حاضر تحقيقات تجربي بسيار كمي در مورد قابليت مقایسه وجود دارد. مقاالت تجربي اخير در واكنش به پيدایش روش شناسي های جدید برای اندازه گيری قابليت مقایسه و پذیرش گسترده استانداردهای گزارشگری مالي بين المللي پدیدار شده اند. این مقاالت بررسي مي كنند چگونه پذیرش استانداردهای گزارشگری مالي بين المللي قابليت مقایسه صورت های مالي را متأثر مي سازند و چگونه بهبود قابليت مقایسه تصميمات سرمایه گذاران را تحت تاثير قرار مي دهند)فرانسيس و همکاران 0899(. فرانسيس و همکاران نشان دادند قدر مطلق تفاوت در اقالم تعهدی اختياری جفت شركتي كه توسط یکي از 4 موسسه حسابرسي بزرگ مشابه حسابرسي شده اند در مقایسه با جفت شركتي كه توسط یکي از 4 موسسه حسابرسي بزرگ متفاوت حسابرسي شده اند و نيز در مقایسه با جفت شركتي كه توسط سایر موسسات حسابرسي مشابه حسابرسي شده اند كمتر است و علت این تفاوت در ميزان اقالم تعهدی اختياری را بوسيله تفاوت در سبک حسابرس توجيه نمودند. یافته های آن ها همچنين نشان داد هنگامي كه جفت شركت در سال های قبل توسط حسابرسان متفاوت حسابرسي شده و سپس حسابرس آن ها به مشابه تغيير مي كند قابليت مقایسه ميان صورت های مالي آن ها افزایش مي یابد. اما چنانچه تغيير بصورت عکس صورت گيرد شواهدی مبني بر كاهش قابليت مقایسه مشاهده نگردیده است )فرانسيس و همکاران 0899(. بارت و همکاران قابليت مقایسه صورت های مالي شركت های غير آمریکایي كه استانداردهای گزارشگری مالي بين المللي را پذیرفته اند را با شركت های آمریکایي بررسي نمودند. آن ها دریافتند كه پذیرش استانداردهای گزارشگری مالي بين المللي بوسيله شركت های غير آمریکایي قابليت مقایسه صورت های مالي آن ها را نسبت به شركت های آمریکایي بهبود مي دهد)بارت و همکاران 0890 (. دیفرانکو وهمکاران دریافتند كه قابليت مقایسه سود درون یک صنعت بصورت مثبت با دقت تحليل گر مرتبط است و بصورت منفي با خوش بيني و پراكندگي تحليل ها در مورد پيش بيني سودها ارتباط دارد)دیفرانکو و همکاران 0899(. برادشاو و همکاران تحليل گران را مورد مطالعه قرار داده و دریافتند وجوه اشتراك ميان آن ها در انتخاب خط مشي حسابداری اندازه گيری آن ها در مورد قابليت مقایسه و رفتار آن ها را متأثر مي سازد )برادشاو و همکاران 0899 (. دیفوند و همکاران نشان دادند كه صندوق های سرمایه گذاری مشترك سرمایه گذاری های خارجي خود در كشورهایي كه بصورت اجباری استانداردهای گزارشگری مالي بين المللي را پذیرفته اند افزایش مي دهند و این طور استدالل كردند كه این به دليل بهبود قابليت مقایسه سود ميان این كشورها است )دیفوند و همکاران 0899(. النگ و همکاران تغييرات در قابليت مقایسه صورت های مالي را در ميان كشورها در محدوده زماني پذیرش استانداردهای گزارشگری المللي بررسي نموده و بين مالي سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

19 سبك حسابرس مدت تصدي حسابرس و قابليت مقايسه صورتهاي مالي / عبدالرضا محسني فريدون رهنماي رودپشتي و هاشم نيكومرام دریافتند كه پذیرش استانداردهای گزارشگری مالي المللي بين قابليت مقایسه را افزایش مي دهد )النگ و همکاران 0898(. با برسي ادبيات حسابرسي با مجموعه بزرگي از تحقيقات روبرو مي شویم كه به بررسي ارتباط ویژگي های حسابرس با سودهای حسابرسي شده صاحبکار پرداخته اند. اولين مطالعاتي كه بين ویژگي های حسابرسان و سود ارتباط برقرار نمودند بيکر و همکاران) 9110 ( و فرانسيس و همکاران) 9111 (است كه نشان دادند صاحبکاران 4 موسسه بزرگ حسابرسي اقالم تعهدی غير عادی كوچکتری در مقایسه با صاحبکاران سایر موسسات حسابرسي دارند)فرانسيس 0899(. این خط تحقيقي همچنين سایر ویژگي های سود مثل محک زني )بارگستاهلر و دیچو 9111 فرانکل و همکاران 0880 ( كيفيت اقالم تعهدی)دیچو و دیچو 0880 دویل و همکاران 0881 ( و شناسایي به موقع زیان )باسو 9111 كریشنال 0889( را در بر مي گيرد. بکر و همکاران نشان دادند كه صاحبکاران موسسه 4 حسابرسي بزرگ قدر مطلق اقالم تعهدی اختياری كمتری نسبت به صاحبکاران سایر موسسات حسابرسي گزارش مي كنند )بکر و همکاران 9110(. فرانسيس و همکاران نشان دادند كه حسابرسان 4 موسسه حسابرسي بزرگ گزارشگری فرصت طلبانه و تهاجمي را به صاحبکاران خود تحميل مي كنند زیرا صاحبکاران آنها مجموع اقالم تعهدی باالتری دارند اما اقالم تعهدی اختياری آنها كمتر است )فرانسيس و همکاران 9111(. كریشنال )0889( نشان داد ارتباط بيشتری ميان اقالم تعهدی اختياری و سودهای حسابداری آتي صاحبکاران 4 موسسه حسابرسي بزرگ نسبت به صاحبکاران سایر موسسات حسابرسي وجود دارد )فرانسيس 0899 (. در داخل كشور پژوهشي در زمينه موضوع تحقيق و یا در زمينه قابليت مقایسه صورت های مالي بصورت كلي انجام نشده است. در ادامه به تعدادی از پژوهش های نزدیک به موضوع مطالعه حاضر اشاره خواهد شد. حساس یگانه و آذین فر در تحقيق خود به بررسي رابطه ميان كيفيت حسابرسي و اندازه موسسه حسابرسي پرداختند. آن ها در تحقيق خود كيفيت سازمان حسابرسي را به عنوان حسابرس بزرگ با سایر موسسات حسابرسي عضو جامعه حسابداران رسمي به عنوان حسابرس كوچک مورد مقایسه قرار دادند. یافته های پژوهش آن ها نشان مي دهد رابطه معني دار و معکوس ميان كيفيت حسابرسي و اندازه حسابرس وجود دارد)حساس یگانه و آذین فر 9901(. علوی طبری و همکاران در تحقيق خود به بررسي ارتباط ميان كيفيت حسابرسي با پيش بيني سود شركت ها پرداختند. نتایج تحقيق نشان مي دهد اوال زماني كه شركت ها بوسيله حسابرسان متخصص در صنعت حسابرسي مي شوند صحت پيش بيني سود باالتر و انحراف پيش بيني سود كمتر است ثانيا اندازه موسسات حسابرسي با انحراف پيش بيني سود رابطه معکوس دارد و در نهایت كيفيت حسابرسي كه بر اساس اندازه حسابرس و تخصص صنعت حسابرسي مشخص مي شود با پيش بيني دقيق تر سود رابطه دارد)علوی طبری و همکاران.)9900 هشي و مظاهری فرد در تحقيق خود به بررسي رابطه ميان اندازه موسسات حسابرسي و كيفيت حسابرسي پرداختند. یافته های پژوهش نشان مي دهد اندازه موسسه حسابرسي بر كيفيت حسابرسي موثر است. از طرف دیگر فزوني معني دار در كيفيت حسابرسي سازمان حسابرسي نسبت به سایر موسسات حسابرسي مشاهده نشده است)هشي و مظاهری فرد 9910(. ابراهيمي و سيدی رابطه بين حسابرسان مستقل و نوع اظهار نظر حسابرس با مدیریت سود را مورد بررسي قرار دادند. یافته های پژوهش نشان مي دهد كه فقط نوع موسسه حسابرسي با اقالم تعهدی اختياری ارتباط دارد )ابراهيمي و سيدی 9901(. انتظار م ي رود س بک حس ابرس ب ر ص ورت ه ای م الي صاحبکاران م وثر باش د و نتيج ه تحقيق ات گذش ته ني ز ای ن موضوع را تأیي د م ي نمای د. بن ابراین انتظ ار داری م همس اني بزرگتری را بين صورت های مالي دو شركت در س ال- ص نعت مشابه كه توسط یک موسسه حسابرسي مشابه حسابرسي شده نسبت به جف ت ش ركتي ك ه بوس يله دو موسس ه حسابرس ي متفاوت حسابرسي شده مشاهده كنيم. همانطور ك ه در بخ ش های قبل بيان شد علت چنين انتظاری ای ن اس ت ك ه جف ت شركت حسابرسي شده توسط حسابرس مشابه در معرض سبک حسابرس ي مش ابه ای ق رار دارن د در حاليک ه جف ت ش ركت حسابرسي شده توسط دو موسسه حسابرسي متف اوت مت أثر از سبک حسابرسي به روش تصادفي هستند. در ادامه قصد داریم بر رابطه ميان سبک حسابرس و سایر عوامل تاثير گذار بر توانایي حسابرسان مشخصا مدت تصدی حسابرس تمركز نمایيم. عوامل متعددی بر توانایي حسابرسان در كشف ارایه های نادرست با اهميت در صورت های مالي موثر هستند. یکي از این عوامل اصلي دانش و صالحيت حسابرسان در حوزه حسابرسي است. این دانش هم شناخت صاحبکار خاص)شناخت سيستم حسابداری دارایي ها و كنترل های داخلي( و هم آگاهي در حوزه ای كه عموميت بيشتری سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

20 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران داشته ولي برای فرایند حسابرسي در دست اجرا بسيار ضروری است)مثل شناخت صنعتي كه صاحبکار در آن فعاليت مي كند و بکارگيری اصول حسابداری در كشوری كه صاحبکار تجارت خود را در آن انجام مي دهد( را شامل مي شود. شناخت صاحبکار خاص عنصری اساسي است كه ایجاد شده و سپس منحني یادگيری حسابرسان جدید آن را ارتقاء مي دهد)كناپ.)9119 شناخت كمتر صاحبکار خاص در سال های ابتدایي تصدی حسابرس مي تواند احتمال كمتر كشف ارایه های نادرست با اهميت را نتيجه دهد. شناخت صاحبکار خاص به عنوان مزیت رقابتي حسابرس در كشف اشتباهات در طول زمان هنگامي كه تجارت صاحبکار بصورت عميق تری درك شود محسوب مي گردد)بک و سولومون 9100(. اگر چه این استدالل ها در ابتدا ساده به نظر مي رسد اما در واقعيت چنين نيست. در ادبيات حسابداری و حسابرسي با دو دسته از تحقيقات روبرو مي شویم یافته های تجربي دسته نخست از استدالل باال در مورد منحني یادگيری حمایت كرده و بيان مي كنند توانایي رسيدگي به بي نظمي های حسابداری تابعي از مدت تصدی حسابرس در سطح موسسه حسابرسي یا سطح حسابرس است و اقالم تعهدی اختياری بصورت معني داری طي سال های تصدی حسابرس مشابه پایين تر است)چای وهوانگ 0884 بون و همکاران 0880 بای و همکاران 0881(. دسته دوم تحقيقات دیدگاهي بر خالف این استدالل دارند و چرخش حسابرس را به عنوان مانعي موثر برای جلوگيری از گزارشگری مالي متقلبانه محسوب مي كنند. یافته های آن ها نشان مي دهد مدت تصدی حسابرس كيفيت حسابرسي را بصورت معکوس متاثر مي سازد. به عبارتي كيفيت حسابرسي هنگامي كه مدت تصدی موسسه حسابرسي افزایش مي یابد از طریق رشد اقالم تعهدی اختياری رو به كاهش مي گذارد) كارسلو و ناگي 0884 التونيبات و همکاران 0899(. اما علت اینکه ما در اینجا دریچه ای به سمت مدت تصدی موسسه حسابرسي گشوده ایم این موضوع است كه انتظار داریم سبک حسابرس نيز از استدالل اوليه در مورد منحني یادگيری پيروی كند. به عبارت دیگر هر چه شناخت حسابرس از صاحبکار خاص بيشتر مي شود بهتر بتواند اقالم تعهدی اختياری كه در معرض دستکاری مدیریت قرار مي گيرند را از طریق بهبود سبک حسابرسي تشخيص دهد. اگر این استدالل درست باشد موسسه حسابرسي قادر خواهد بود در طول مدت تصدی سبک حسابرسي خود را بهبود دهد. ما مي توانيم این موضوع را از طریق بررسي تفاوت ها ميان اقالم تعهدی اختياری جفت شركت های مفروض كه دارای حسابرس مشابه هستند در طول مدت تصدی حسابرس آزمون كنيم. بنابراین انتظار داریم مدت تصدی حسابرس در حسابرسي جفت شركت مفروض تاثير مثبتي بر قابليت مقایسه صورت های مالي آن ها داشته باشد و كاهش در تفاوت ها ميان اقالم تعهدی اختياری جفت شركت را نتيجه دهد. اگر چه این موضوع نخستين باری است كه مورد بررسي قرار مي گيرد ولي با توجه به نتایج بدست آمده از تحقيقات گذشته در مورد تاثير تصدی حسابرس بر كيفيت صورت های مالي كه در همين بخش بيان شد از بيان فرضيه بصورت جهت دار اجتناب مي نمایيم. 3- فرضیات پژوهش جهت دستيابي به اهداف پژوهش حاضر فرضيه هایي به شرح زیر مطرح گردیده و مورد آزمون قرار گرفت: )9 )0-4 دو شركتي ه یا كه در معرض سبک موسسه یک حسابرسي مشابه قرار گرفته اند قابليت مقایسه صورت مالي ميان آنها بيشتر از دو شركتي است كه در معرض سبک دو موسسه حسابرسي متفاوت بوده اند. تاثير سبک حسابرس بر قابليت مقایسه صورت های مالي جفت شركت دارای حسابرس مشابه متاثر از مدت تصدی حسابرس تغيير مي كند. روش شناسی پژوهش جامعه آماری در این تحقيق شامل شركتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بخش توليدی مي باشد. موسسات مالي و سرمایه گذاری به دليل ماهيت خاص فعاليت آنها در نظر گرفته نشده اند. شركت هایي كه معيارهای زیر را برآورده نمي سازند به دليل اختالل بالقوه و اثرات ناخالصي كه مي توانند بر روی یافته ها ایجاد كنند از نمونه كنار گذاشته شده اند: )9 )0 )9 اطالعات مالي شركت برای دوره زماني تحقيق یعني سال های 9908 تا 9919 موجود باشد. پایان سال مالي آن ها پایان اسفندماه بوده و در دوره مورد بررسي تغيير سال مالي نداشته باشند. حسابرس آن ها سازمان حسابرسي )حسابرس دولتي( نباشد. معيارهای ذكر شده در باال در خصوص جامعه و نمونه باید به عنوان یک محدودیت در مطالعه در نظر گرفته شود. پيامد استفاده از این معيارها محدود شدن تعداد شركت ها به آن هایي است كه برای تحليل های ما مناسب هستند. بر اساس مطالب بيان شده نمونه آماری تحقيق تعداد 44 شركت است سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

21 سبك حسابرس مدت تصدي حسابرس و قابليت مقايسه صورتهاي مالي / عبدالرضا محسني فريدون رهنماي رودپشتي و هاشم نيكومرام كه از ميان 1 صنعت شامل صنایع خودرو و ساخت قطعات انواع فرآورده های غذایي و آشاميدني مواد و محصوالت شيميایي و دارویي منسوجات ماشين آالت و تجهيزات فلزات اساسي و سایر محصوالت كاني غير فلزی انتخاب شده است. از آنجایي كه در پژوهش حاضر آزمون ها بر اساس جفت شركت ها صورت مي گيرد از طریق یک طبقه بندی فرعي در هر صنعت و بر اساس تمام تركيب های دوتایي ممکن جفت شركت ها تعيين شده است. برای مثال چنانچه در صنعت مورد نظر تنها سه شركت جفت شركت A-B و B A و C B-C و A-C وجود داشته باشد پس سه خواهيم داشت. بر این اساس در پژوهش حاضر تعداد 9190 جفت شركت به عنوان نمونه اصلي تعيين گردیده است. با توجه به فرضيات پژوهش از طبقه بندی فرعي دیگری در درون طبقه بندی اصلي استفاده خواهد شد. 5- مدل های پژوهش و متغیرهای آن برای آزمون فرضيه نخست پژوهش نمونه اصلي را مورد بررسي قرار مي دهيم. در اینجا ما انتظار داریم جفت شركت حسابرسي شده توسط یک موسسه حسابرسي مشابه به این دليل كه در معرض سبک حسابرسي مشابه ای قرار دارند نسبت به جفت شركت هایي كه حسابرس متفاوت داشته و بنابراین از دو سبک حسابرسي متاثر شده اند قابليت مقایسه باالتری را نشان دهند. بنابراین انتظار داریم ميان ساختار اقالم تعهدی جفت شركت هایي كه حسابرس مشابه داشته اند شباهت هایي بيشتری وجود داشته و این موضوع باعث شود تفاوت ها ميان اقالم تعهدی اختياری آن ها كوچک تر گردد. برای آزمون این انتظار مدل رگرسيوني زیر را تخمين مي زنيم: معادله 9 در اینجا: : به عنوان متغير شاخص است. این متغير نوعي متغير توضيحي است و برای جفت شركت هایي كه توسط موسسه حسابرسي مشابه i در سال ارزش یک و برای جفت شركت هایي كه در سال حسابرسي شده اند حسابرسان متفاوت داشته اند ارزش صفر مي گيرد. بنابراین این متغير شاخص تفاوت ها در اقالم تعهدی اختياری ميان جفت شركت های مفروض كه متاثر از سبک حسابرسي مشابه هستند را با جفت شركت های كه از سبک حسابرسي به روش تصادفي متاثر مي شوند را مقایسه مي كند. ما برای این متغير ضریب منفي پيش بيني مي كنيم با این فرض كه قرار گرفتن جفت شركت در معرض سبک حسابرسي مشابه باعث شود تفاوت ها در اقالم تعهدی اختياری جفت شركت ها كاهش یابد. : تعهدی اختياری برای جفت شركت متغير بصورت زیر محاسبه مي شود: است. است. معادل ه 0 i قدر مطلق تفاوت در سال j و ميان ) ( : اقالم تعهدی اختياری شركت : اقالم تعهدی اختياری شركت i اقالم است. این در سال j در سال در پژوهش حاضر برای اندازهگيری اقالم تعهدی اختياری از مدل تعدیل شده جونز 9110 كه توسط كوتاری و همکاران در سال 0889 ارائه گردیده است استفاده ميشود. این مدل به صورت زیر بوده و برای هر صنعت بصورت مجزا تخمين زده ميشود: معادله 9 در اینجا: است. ( ) : مجموع اقالم تعهدی است. : مجموع دارایي های ابتدای دوره است. : تغييرات در درآمد فروش نسبت به سال قبل است. : خالص اموال ماشين آالت و تجهيزات در پایان سال : نرخ بازده دارایي ها است كه از تقسيم سود خالص بر ميانگين دارایي ها بدست مي آید. : اقالم تعهدی اختياری است. كه از اختالف ميان اقالم تعهدی كل پيش بيني شده بر اساس معادله 9 برای هر صنعت و اقالم تعهدی كل واقعي استاندارد شده بر اساس مجموع دارایي های ابتدای دوره بدست مي آید. در پژوهش حاضر از اقالم تعهدی سرمایه در گردش استفاده مي شود. مجموع اقالم تعهدی در این روش از معادله زیر بدست مي آید: ( ) معادله 4 در اینجا: : مجموع اقالم تعهدی است. : تغيير در دارایي جاری است. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

22 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران : كمترین ارزش انحراف معيار فروش ميان : تغيير در وجه نقد است. : تغيير در بدهي جاری است. : تغيير درحصه جاری بدهي بلند مدت است. ) ( : استهالك دارایي ثابت مشهود )نامشهود( است. در معادله 9: : متغيرهای كنترل شامل مجموع اقالم تعهدی اندازه شركت نسبت بازار به دفتری نسبت اهرم جریان های نقدی حاصل از عمليات انحراف معيار فروش انحراف معيار جریان های نقدی عملياتي و انحراف معيار رشد فروش است. این متغيرها به منظور تشخيص بهتر تاثير متغير آزمون بر متغير وابسته به مدل اضافه شده است. از طرف دیگر توانایي مدل در تخمين متغير وابسته نيز افزایش خواهد یافت. در ادامه این متغيرها بيشتر معرفي مي گردد. : قدر مطلق ارزش تفاوت در مجموع اقالم تعهدی ميان جفت شركت جفت شركت i و j i و j است. :كمترین ارزش اقالم تعهدی اختياری در ميان است. : قدر مطلق ارزش تفاوت در اندازه جفت شركت i j و است. برای اندازه شركت از لگاریتم طبيعي مجموع دارایيها در پایان سال استفاده مي كنيم. :كمترین ارزش اندازه در ميان جفت شركت است. شركت i و j : قدر مطلق ارزش تفاوت در نسبت بدهي بين جفت i و j است. نسبت بدهي از تقسيم جمع دارایي ها بر جمع بدهيها بدست مي آید. :كمترین ارزش نسبت بدهي ميان دو شركت است. i و j : قدر مطلق ارزش تفاوت در نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام ميان جفت شركت i و j است. نسبت ارزش بازار به دفتری از تقسيم ارزش بازار حقوق صاحبان سهام بر ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام بدست مي آید. :كمترین ارزش نسبت بازار به دفتری ميان جفت است. j و i شركت :قدرمطلق ارزش تفاوت ميان جریان نقدی عملياتي )استاندارد شده براساس مجموع دارایيها در ابتدای سال( ميان جفت شركت i و j ميان جفت شركت فروشها طي دوره است. i و j :كمترین ارزش استاندارد شده جریان نقدی عملياتي است. : قدر مطلق ارزش تفاوت در انحراف معيار تا 4 ميان جفت شركت است. j و i جفت شركت است. j و i : قدر مطلق ارزش تفاوت در انحراف معيار جریانهای نقدی عملياتي طي دوره تا 4 i و j ميان جفت شركت است. :كمترین ارزش انحرف معيار جریانهای نقدی عملياتي ميان شركت i و j معيار رشد فروش طي دوره است. :قدر مطلق ارزش تفاوت در انحراف ميان جفت شركت تا 4 i و j است. رشد فروش برابر است با فروش سال جاری منهای فروش سال قبل تقسيم بر فروش سال قبل. :كمترین ارزش انحراف معيار رشد فروش ميان جفت شركت i و j i و j است. در فرضيه دوم در پي بررسي این موضوع هستيم كه سبک حسابرس چگونه از مدت تصدی حسابرس متاثر مي شود. از این رو تالش مي كنيم از طریق آزمون تاثير مدت تصدی حسابرس بر قابليت مقایسه صورت های مالي به شواهدی در این خصوص دست پيدا كنيم. انتظار ما این است كه سبک حسابرس از مدت تصدی حسابرس به دليل تاثير منحني یادگيری حسابرسان متاثر شود ولي با توجه به مطالبي كه در قسمت پيشينه پژوهش بيان گردید عالمتي برای ضریب متغير مدت تصدی حسابرس پيش بيني نمي كنيم. برای آزمون این انتظار مدل رگرسيوني در معادله 9 را مجددا برای نمونه اصلي از جفت شركت های با حسابرس مشابه تخمين مي زنيم. بجز اینکه از متغير شاخص استفاده مي كنيم. این مدل بصورت زیر است. معادله 9 طول مدت تصدی حسابرس بر جفت شركت در سال است كه بر حسب سال نوشته مي شود. بنابراین این متغير شاخص تفاوت ها در اقالم تعهدی اختياری ميان جفت شركت های مفروض مشابه را برای مدت زمان های متفاوت مقایسه مي كند. متغير وابسته و متغير های كنترل با آنچه در معادله یک بيان شد مشابه است. 6- نتایج پژوهش خالصه آمارهای توصيفي متغير های استفاده شده در این پژوهش در جدول شماره 9 ارایه شده است. طبقه بندی اصلي نمونه آماری 9190 مشاهده را شامل مي شود البته در ادامه از طبقه بندی های فرعي نيز استفاده سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

23 سبك حسابرس مدت تصدي حسابرس و قابليت مقايسه صورتهاي مالي / عبدالرضا محسني فريدون رهنماي رودپشتي و هاشم نيكومرام خواهد شد. ميانگين متغير وابسته تحقيق یعني قدر مطلق تفاوت در اقالم تعهدی اختياری 9440 درصد به نسبت مجموع دارایي ها است. ميانگين مدت تصدی حسابرسان 9466 سال بوده است. در اینجا از یک طبقه بندی فرعي در درون طبقه بندی اصلي نمونه آماری استفاده شده است. این طبقه بندی شامل جفت شركت هایي است كه طي دوره مورد بررسي حسابرس مشابه داشته اند. برخي از این جفت شركت ها برای تمام دوره مورد بررسي یعني 90 سال دارای حسابرس مشابه بوده اند. جدول شماره 0 همبستگي ميان متغير وابسته تحقيق یعني قدر مطلق تفاوت در اقالم تعهدی اختياری جفت شركت های مفروض را با متغيرهای آزمون نشان مي دهد. ضریب همبستگي هر دو متغير آزمون شامل حسابرس مشابه )Same_audi( و مدت تصدی حسابرس )Tenure( منفي است كه نشان مي دهد بين این متغيرها و متغير وابسته رابطه معکوس وجود دارد. هر چند تنها ضریب متغير مدت تصدی حسابرس از نظر آماری معني دار است. بیشترین كمترین انحراف معیار جدول شماره 1: خالصه آمارهای توصیفی میانه میانگین مشاهدات عالمت متغیرها Abn_Accr_Diff تفاوت در اقالم تعهدی اختياری مدت تصدی حسابرس Tenure تفاوت در اقالم تعهدی كل TA_Diff تفاوت در اندازه Size_Diff تفاوت در اهرم LEV_Diff تفاوت نسبت ارزش دفتری به بازار MB_Diff CFO_Diff تفاوت در جریان های نقدی عملياتي STD_Sales_Diff تفاوت در انحراف معيار فروش STD_CFO_Diff تفاوت در انحراف معيار جریان نقدی STD_Sales_Grh_Diff تفاوت در انحراف معيار رشد فروش Abn_Accr_Min كمترین مقدار اقالم تعهدی اختياری كمترین مقدار اندازه Size_Min كمترین مقدار اهرم LEV_Min MB_Min كمترین نسبت ارزش دفتری به بازار CFO_Min كمترین مقدار جریان نقدی عملياتي STD_Sales_Min كمترین مقدار انحراف معيار فروش STD_CFO_Min كمترین مقدار انحراف معيار جریان نقدی STD_Sales_Grh_Min كمترین مقدار انحراف معيار رشد فروش جدول شماره 2: ضریب همبستگی میان قدر مطلق تفاوت اقالم تعهدی اختیاری و متغیرهای آزمون سطح معنی داری ضریب مشاهدات عالمت متغیرهای آزمون Same_audi حسابرس مشابه **.021 Tenure مدت تصدی حسابرس ** داللت بر معني داری در سطح %9 دارد. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

24 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران آزمون فرضیات ما مدل رگرسيون خطي چندگانه را برای متغيرهای استفاده شده در هر یک از معادالت جهت اندازه گيری سطح اقالم تعهدی اختياری و آزمون هر یک از فرضيات اجرا مي نمایيم. ما برای اندازه گيری معني داری مدل های استفاده شده در آزمون فرضيات پژوهش از آناليز واریانس) ANOVA ( و برای اندازه گيری قدرت توضيحي این مدل ها از شده استفاده مي كنيم. تعدیل R 2 سبک حسابرس به مجموعه ای از قواعد كار داخلي موسسات حسابرسي برای تفسير و بکارگيری استانداردهای حسابداری و همين طور اجرای استانداردهای حسابرسي بوسيله كاركنان آن ها در رسيدگي به صورت های مالي صاحبکاران گفته مي شود. در فرضيه نخست پژوهش از متغير آزمون حسابرس مشابه )Same_audi( برای كنترل تاثير سبک حسابرس استفاده مي نمایيم. هنگامي كه جفت شركت مفروض توسط یک موسسه حسابرسي مشابه حسابرسي شده است این متغير ارزش یک و هنگامي كه حسابرسي جفت شركت توسط دو موسسه حسابرسي متفاوت صورت گرفته است ارزش صفر مي گيرد. قابليت مقایسه صورت های مالي به عنوان متغير وابسته با استفاده از سطح تفاوت ميان اقالم تعهدی اختياری جفت شركت ها اندازه گيری مي شود. بنابراین از این طریق تفاوت های ایجاد شده در ميان مشاهدات كه نتيجه تغيير متغير آزمون هستند آشکار مي گردد. نتایج حاصل از آزمون فرضيه اول پژوهش در جدول شماره 9 نشان داده شده است. همانطور كه در این جدول گزارش شده است نتایج نشان مي دهد كه ضریب پيش بيني شده متغير آزمون) Same_audi ( مطابق با انتظارات ما منفي بوده و از نظر آماری در سطح p<0.05 معني دار است. ضریب تعيين تعدیل شده مدل 1641 درصد بوده و سطح معني داری مدل است كه نشان مي دهد این مدل قادر است 1641 درصد تغييرات در سطح متغير وابسته یعني قدر مطلق تفاوت در اقالم تعهدی اختياری جفت شركت ها را توضيح دهد. از این نتایج مي توان به عنوان شواهدی در حمایت از فرضيه نخست تحقيق استفاده نمود. نتيجه اینکه صاحبکاران یک موسسه حسابرسي به این دليل كه در معرض سبک حسابرسي مشابهي قرار دارند شباهت های بيشتری با یکدیگر در مقایسه با غير صاحبکاران آن موسسه حسابرسي از نظر ساختار اقالم تعهدی دارا هستند. به عبارت دیگر جفت شركت هایي كه توسط یک موسسه حسابرسي مشابه حسابرسي شده و از سبک حسابرسي یکساني متاثر شده اند نسبت به جفت شركت هایي كه توسط دو موسسه حسابرسي متفاوت حسابرسي شده و متاثر از سبک حسابرسي به روشي تصادفي بوده اند از نظر ساختار اقالم تعهدی شباهت بيشتری با یکدیگر دارند. مي توان استدالل كرد كه دو شركت در سال و صنعت مشابه و حسابرسي شده بوسيله یک موسسه حسابرسي مشابه احتمال بيشتری دارد كه نوع تعدیالت مشابه اقالم تعهدی داشته باشند و این به دليل نوع روش شناسي حسابرسي و همين طور ایجاد مجموعه مشابهي از انتخاب های حسابداری و قضاوت ها در بکارگيری اصول پذیرفته شده حسابداری است. ویژگي ه یا منحصر به فرد روش شناسي ه یا حسابرسي نشان مي دهد كه رویکردهای حسابرسي هر موسسه بصورت سيستماتيک یا قادر به شناسایي خطاهای مشابه صاحبکاران شامل خطاهای بکارگيری اصول پذیرفته شده حسابداری بوده و یا در این كار ناتوان است به عبارت دیگر اینگونه نيست كه ارایه های نادرست مشابه برای یک صاحبکار شناسایي شده و برای صاحبکار دیگر همان موسسه حسابرسي شناسایي نشود. مفهوم آن چنين است كه تفاوت ها در صورت های مالي برای جفت شركت با حسابرس مشابه بسيار كوچکتر خواهد شد در مقایسه با جفت شركتي با دو حسابرس متفاوت كه هر یک دارای سبک های متفاوتي هستند. فرضيه دوم تحقيق انتظارات ما در مورد احتمال تغيير تاثير سبک حسابرس بر قابليت مقایسه صورت های مالي جفت شركت های دارای حسابرس مشابه را در طول مدت تصدی حسابرس ارایه مي كند. بر اساس یک استدالل ساده مي توان انتظار داشت كه دانش حسابرس در مورد یک صاحبکار خاص بایستي تابع منحني یادگيری حسابرس باشد. ولي شواهد تجربي به دست آمده از تحقيقات در حوزه تاثير مدت تصدی حسابرس بر كيفيت حسابرسي در مواردی از این استدالل حمایت و در مواردی هم با آن در تعارض بوده اند. بنابراین ما نيز با بهره گرفتن از این تحقيقات انتظارات خود از تغيير پذیری سبک حسابرس در طول مدت تصدی و تاثير آن بر قابليت مقایسه صورت های مالي را بدون تعيين جهت ارایه نموده ایم. در اینجا از متغير آزمون تصدی حسابرس )Tenure( استفاده مي كنيم. این متغير طول مدت تصدی حسابرس برای جفت شركت مفروض را نشان داده و بر حسب سال اندازه گيری مي شود. بنابراین از این طریق تفاوت های ایجاد شده در ميان مشاهدات كه نتيجه تغيير متغير آزمون هستند آشکار مي گردد. نتایج حاصل از آزمون فرضيه دوم پژوهش در جدول شماره 4 نشان داده شده است. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

25 سبك حسابرس مدت تصدي حسابرس و قابليت مقايسه صورتهاي مالي / عبدالرضا محسني فريدون رهنماي رودپشتي و هاشم نيكومرام جدول شماره 3: نتایج رگرسیون برای آزمون های قابلیت مقایسه اقالم تعهدی اختیاری متغیرها عالمت ضریب آماره سطح معنی داری مقدار ثابت Inercep *** متغير آزمون Same_audi ** تفاوت در اقالم تعهدی كل TA_Diff *** تفاوت در اندازه Size_Diff *** تفاوت در اهرم LEV_Diff *** تفاوت نسبت ارزش دفتری به بازار MB_Diff تفاوت در جریان های نقدی عملياتي CFO_Diff ** تفاوت در انحراف معيار فروش STD_Sales_Diff تفاوت در انحراف معيار جریان نقدی STD_CFO_Diff *** تفاوت در انحراف معيار رشد فروش STD_Sales_Grh_Diff كمترین مقدار اقالم تعهدی اختياری Abn_Accr_Min *** كمترین مقدار اندازه Size_Min *** كمترین مقدار اهرم LEV_Min *** كمترین نسبت ارزش دفتری به بازار MB_Min *** كمترین مقدار جریان نقدی عملياتي CFO_Min *** كمترین مقدار انحراف معيار فروش STD_Sales_Min * كمترین مقدار انحراف معيار جریان نقدی STD_CFO_Min *** كمترین مقدار انحراف معيار رشد فروش STD_Sales_Grh_Min Model N R2 Adjused R2 F Sig *** ** و * داللت بر معني داری در سطح به ترتيب %9 9 %و %98 دارد. جدول شماره 4: نتایج رگرسیون برای آزمون های قابلیت مقایسه اقالم تعهدی اختیاری برای تصدی حسابرس متغیرها عالمت ضریب آماره سطح معنی داری مقدار ثابت Inercep *** متغير آزمون Tenure تفاوت در اقالم تعهدی كل TA_Diff *** تفاوت در اندازه Size_Diff تفاوت در اهرم LEV_Diff *** تفاوت نسبت ارزش دفتری به بازار MB_Diff تفاوت در جریان های نقدی عملياتي CFO_Diff تفاوت در انحراف معيار فروش STD_Sales_Diff تفاوت در انحراف معيار جریان نقدی STD_CFO_Diff تفاوت در انحراف معيار رشد فروش STD_Sales_Grh_Diff كمترین مقدار اقالم تعهدی اختياری Abn_Accr_Min *** كمترین مقدار اندازه Size_Min ** كمترین مقدار اهرم LEV_Min كمترین نسبت ارزش دفتری به بازار MB_Min *** كمترین مقدار جریان نقدی عملياتي CFO_Min *** كمترین مقدار انحراف معيار فروش STD_Sales_Min كمترین مقدار انحراف معيار جریان نقدی STD_CFO_Min *** كمترین مقدار انحراف معيار رشد فروش STD_Sales_Grh_Min Model N R2 Adjused R2 F Sig *** و ** داللت بر معني داری در سطح به ترتيب %9 و %9 دارد. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

26 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران همانطور كه در این جدول گزارش شده است نتایج نشان مي دهد كه ضریب پيش بيني شده متغير آزمون) Tenure ( از نظر آماری اختالف معني داری با صفر ندارد. بنابراین شواهدی وجود ندارد كه استمرار ارتباط حسابرس- صاحبکار موجب تاثير متفاوت سبک حسابرس بر قابليت مقایسه صورت های مالي جفت شركت ها در طول مدت تصدی حسابرس گردد. نتيجه اینکه استمرار رابطه حسابرس- صاحبکار تغييری در سبک حسابرس ایجاد نمي كند كه بتواند قابليت مقایسه صورت های مالي را در طول دوره تصدی حسابرس متاثر سازد. این یافته ها بر خالف انتظارات ما بوده و از فرضيه دوم تحقيق پشتيباني نمي كند. این یافته ها نشان مي دهد تاثير سبک حسابرس بر قابليت مقایسه صورت های مالي از مدت تصدی حسابرس متاثر نمي شود. این نتيجه را مي توان این طور توضيح داد كه یا شناخت حسابرس از صاحبکار خاص تابع منحني یادگيری نيست و یا اینکه شناخت بدست آمده تاثيری بر فرآیند حسابرسي در طول سال های تصدی حسابرس ندارد. آنچه در واقعيت مشاهده مي شود سازگاری بيشتری با حالت دوم دارد. اگر چه كاركنان سطوح باالی موسسات حسابرسي دائما در حال بررسي و كسب شناخت از شرایطي هستند كه مي تواند بر فعاليت های صاحبکار موثر باشد اما بخش عمده ای از فرآیند حسابرسي شامل اجرای روش های رسيدگي و مستندسازی توسط كاركنان سطوح پایين شامل كمک حسابرسان حسابرسان و حسابرسان ارشد صورت مي گيرد كه به لحاظ سن دانش حسابداری و تجربه حسابرسي در سطح پایيني قرار دارند و بيشترین تالش آنها متوجه این موضوع است كه فرآیند حسابرسي سال جاری را بصورت مشابه با سال قبل انجام داده و از برنامه زمان بندی عقب نيافتند. از طرف دیگر پيامدهای اقتصادی جایگزیني برای موسسات حسابرسي خود مانعي است تا بيشتر شدن شناخت حسابرس از صاحبکار خاص در طول مدت تصدی حسابرس نتواند احتمال یافتن عدم ارایه های نادرست را افزایش داده و موجب بهبود قابليت مقایسه صورت های مالي شود. بنابراین در چنين شرایطي نتيجه بدست آمده از آزمون تجربي فرضيه تحقيق غير منتظره نخواهد بود. -7 نتیجه گیری و بحث ما انتظار داریم جفت شركت ها در یک سال- صنعت مشابه بعد از كنترل از بابت شوك های اقتصادی و عوامل خاص شركت دارای ساختارهای سود و اقالم تعهدی مشابهي باشند. آزمون های ما نشان داد كه احتمال این شباهت ها هنگامي كه هر دو شركت دارای حسابرس مشابهي هستند بيشتر است و این شواهدی مبني بر تایيد تاثير سبک موسسه حسابرسي بر شباهت سود و اقالم تعهدی در بين صاحبکاران یک حسابرس مي باشد. اگر چه وجود مجموعه ای از استانداردهای همسان حسابداری برای افزایش قابليت مقایسه صورت های مالي ضروری است اما مطالعه ما شواهدی ارایه مي نماید كه نشان مي دهد این به تنهایي كافي نيست و در كنار آن حسابرسان نيز در تهيه صورت های مالي قابل مقایسه دارای نقش با اهميتي هستند. سبک در درون موسسات حسابرسي بواسطه داشتن قواعد كار داخلي منحصر به فرد برای تفسير و اجرای استانداردهای حسابرسي و تفسير و بکارگيری استانداردهای حسابداری رشد مي كند و بر حسابرسي موسسات تا اندازه زیادی موثر است. یافته های این مطالعه از حدس كوتاری و همکاران) 0898 ( حمایت مي كند كه بيان نمودند هنگامي كه استانداردهای حسابداری مبتني بر اصول هستند نمایندگي های اقتصادی مثل حسابرسان خود قواعد كاری منحصر به فردی ایجاد مي نمایند كه این قواعد موجب افزایش قابليت مقایسه در تهيه صورت های مالي خواهد شد. یافته های ما از این ایده كه حسابرسان قواعد كار منحصر به فرد خود برای تسهيل قابليت مقایسه در بين صاحبکاران ایجاد مي نمایند حمایت مي كند. یافته های مطالعه نشان مي دهد جفت شركت هایي كه در سال- صنعت مشابه توسط یک موسسه حسابرسي مشابه مورد حسابرسي قرار گرفته اند از نظر ساختار اقالم تعهدی نسبت به جفت شركت هایي كه حسابرس متفاوت داشته اند شباهت های بيشتری ميان خود نشان مي دهند. این شواهد نشان مي دهد كه سبک موسسات حسابرسي موجب ایجاد شباهت هایي در ساختار اقالم تعهدی صاحبکاران آن ها مي شود و از این طریق قابليت مقایسه صورت های مالي صاحبکاران افزایش مي یابد. این شواهد در حمایت از فرضيه اول تحقيق بوده و با نتایج تحقيقات گذشته از جمله فرانسيس و همکاران )0899( مشابه است. آنها نشان دادند داشتن حسابرس مشابه چه از بين 4 موسسه بزرگ حسابرسي و چه از بين سایر موسسات حسابرسي قابليت مقایسه صورت های مالي را متاثر مي سازد. در نهایت یافته های ما در مورد متاثر شدن سبک حسابرس از مدت تصدی حسابرس و تاثير آن بر قابليت مقایسه صورت های مالي آشکار ساخت شواهدی وجود ندارد كه استمرار ارتباط حسابرس- صاحبکار موجب تاثير متفاوت سبک حسابرس بر قابليت مقایسه صورت های مالي جفت شركت ها در طول مدت تصدی حسابرس گردد. نتيجه اینکه استمرار رابطه حسابرس- صاحبکار تغييری در سبک حسابرس ایجاد سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

27 ك" سبك حسابرس مدت تصدي حسابرس و قابليت مقايسه صورتهاي مالي / عبدالرضا محسني فريدون رهنماي رودپشتي و هاشم نيكومرام * Basu, S. (1997). The conservaism principle and he asymmeric imeliness of earnings. Journal of Accouning and Economics 24(1), * Beck, P., & Solomon, I. (1988). A model of he marke for MAS and audi services; knowledge spillovers and audior-audiee bonding. Journal of Accouning Lieraure(1), * Becker, C. L., DeFond, M. L., Jiambalvo, J., & Subramanyam, K. R. (1998). The Effec of Audi Qualiy on Earnings Managemen. Conemporary Accouning Research, 15(1), * Boone, J., Khurana, I., & Raman, K. (2008). Audi enure and he equiy risk premium. Journal of Accouning, Audiing, and Finance, Winer, * Bradshaw, M. T., Miller, G. S., & Serafeim, S. J. (2011). Accouning mehod heerogeneiy and analyss forecass. Universiy of Michigan and Harvard Universiy. * Burgsahler, D., & Dichev, I. (1997). Earnings managemen o avoid earnings decreases and losses. Journal of Accouning and Economics 24(1), * Carcello, J. V., & Nagy, A. (2004). Audi firm enure and fraudulen financial reporing. Audiing: A Journal of Pracice & Theory, 23(Sepember), * Ch W., & Huang, H. (2004). Discreionary accruals, audi-firm enure and audi-parner enure: empirical evidence from Taiwan. Naional Chengchi Universiy. * Cho J., Kim, C., Kim, J., & Y. Zang, Y. (2010). Audi office size, audi qualiy, and audi pricing. Audiing: A Journal of Pracice & Theory, 29(1), * De Franco, G., Kohar S. P., & Verd R. (2009). The benefis of financial saemen comparabiliy. Journal of Accouning Research, 49(4), * Dechow, P. M., & Dichev, I. (2002). The qualiy of accouning and earnings: he role of accrual esimaion errors. The Accouning Review 77(Supplemen), * DeFond, M., Hu, X., Hung, M., & L S. (2011). The impac of mandaory IFRS adopion on foreign muual fund ownership: he role of comparabiliy. Journal of Accouning and Economics, 51(3), * Doyle, J., Ge, W., & McVay, S. (2007). Accruals qualiy and inernal conrol over financial reporing. The Accouning Review, 82(5), * FASB. (1980). Saemen of Financial Accouning Conceps No. 2 Qualiaive Characerisics of Accouning Informaion. Norwalk, CT: FASB. * FASB. (2010). Saemen of Financial Accouning Conceps No. 8 Concepual Framework for Financial Reporing. Norwalk, CT: FASB. * Francis, J. (2011). A framework for undersanding and researching audi qualiy. Audiing: A Journal of Pracice and Theory, 30(2), * Francis, J., & Yu, M. (2009). The effec of Big 4 office size on audi qualiy. The Accouning Review, 84(5), * Francis, J. R., Pinnuck, M., & Waanabe, O. (2013). Audior Syle and Financial Saemen Comparabiliy. The Accouning Review, ocober, نمي كند كه بتواند قابليت مقایسه صورت های مالي را در طول دوره تصدی حسابرس متاثر سازد. این یافته ها بر خالف انتظارات ما بوده و از فرضيه دوم تحقيق پشتيباني نمي كند. پيامدهای اقتصادی جایگزیني برای موسسات حسابرسي خود مانعي است تا بيشتر شدن شناخت حسابرس از صاحبکار خاص در طول مدت تصدی حسابرس نتواند احتمال یافتن عدم ارایه های نادرست را افزایش داده و موجب بهبود قابليت مقایسه صورت های مالي شود. در این پژوهش تاثير سبک حسابرس بر ساختار اقالم تعهدی و پيامد آن یعني قابليت مقایسه صورت های مالي مورد بررسي قرار گرفت. پيشنهاد مي شود محققان آتي سایر جنبه هایي كه مي تواند به عنوان پيامد سبک حسابرس در نظر گرفته شود همانند كيفيت صورت های مالي را مورد توجه قرار عزیز. )9901(. داده و به بررسي آن ها بپردازند. فهرست منابع ابراهيمي سيدی و علي. كردلر حسابرسان مستقل در كاهش اقالم بررسي ه یا ه یا تعهدی "نقش اختياری". حسابداری و حسابرسي 99)94( حساس یگانه یحيي. و آذین فر كاوه. )9901(. "رابطه بين كيفيت حسابرسي و اندازه موسسه حسابرسي". بررسي حسابداری و حسابرسي 6)69( علوی طبری حسين. خليفه سلطان احمد. و شهبندیان ندا. )9900(. يفيت و حسابرسي تحقيقات حسابداری شماره سوم پایيز پيش بيني سود". هشي عباس. و مظاهری فرد كميل. )9910(. "بررسي رابطه بين اندازه موسسه حسابرسي و كيفيت حسابرسي". تحقيقات حسابداری و حسابرسي شماره هفدهم بهار * Al-Thuneiba, A. A., Al Issa, R. T., & Baker, R. A. (2011). Do audi enure and firm size conribue o audi qualiy? Empirical evidence from Jordan. Managerial Audiing Journal, 26(4), * Bae, G. S., Rho, J., & Ro, B. T. (2007). he effec of mandaory audi firm reenion on audi qualiy: evidence from he Korean audi marke. Purdue Universiy. * Ball, R., Robin, A., & Wu, J. S. (2003). Incenives versus sandards: properies of accouning income in four Eas Asian counries. Journal of Accouning and Economics, 36(1-3), * Barh, M. E., Landsman, W. R., Lang, M., & Williams, C. (2012). Are IFRS-based and US GAAP-based accouning amouns comparable? Journal of Accouning and Economics, 54(1), * * * * سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

28 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران * Frankel, R., Johnson, M., & Nelson, K. (2002). The relaion beween audiors fees for nonaudi services and earnings managemen. The Accouning Review, 77(Supplemen), * Johnson, V., Khurana, I., & Reynolds, J. K. (2002). Audi-firm enure and he qualiy of financial repors. Conemporary Accouning Research 19(4), * Kinney, W. (1986). Audi echnology and preferences for audiing sandards. Journal of Accouning and Economics 8(1), * Knapp, M. (1991). Facors ha audi commiees use as surrogaes for audi qualiy. Audiing: A Journal of Pracice & Theory, 10(1), * Kohar S., Leone, A., & Wasley, C. (2005). Performance mached discreionary accruals. Journal of Accouning and Economics, 39(1), * Kohar S. P., Ramanna, K., & Skinner, D. (2010). Implicaions for GAAP from an analysis of posiive research in accouning. Journal of Accouning and Economics, 50(2-3), * Krishnan, G. (2005). Did Houson cliens of Arhur Andersen recognize publicly available bad news in a imely fashion? Conemporary Accouning Research, 22(1), * Lang, M., Maffe, M., & Owens, E. (2010). Earnings comovemen and accouning comparabiliy. Universiy of Norh Carolina. * Lennox, C. (2000). Do companies engage in successful opinion shopping? Journal of Accouning and Economics, 29, * Leuz, C., Nanda, D., & Wysock P. (2003). Earnings managemen and invesor proecion: an inernaional comparison. Journal of Financial Economics, 69(3), * Menon, K., & Williams, D. (2004). Former audi parners and abnormal accruals. The Accouning Review, 79(4), * Phillips, F., Libby, R., & Libby, P. (2013). Fundamenals of Financial Accouning (4 ed.). New York Ciy: NY: McGraw-Hill Irwin. * Reichel, K., & Wang, D. (2010). Naional and office-specific measures of audior indusry experise and effecs on audi qualiy. Journal of Accouning Research, 48(3), * Revsine, L., Collins, D., Johnson, W. B., & Mielsaed, H. F. (2011). Financial Reporing and Analysis (5 ed.). New York Ciy: NY: McGraw-Hill Irwin. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

29 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت سال چهارم / شماره 31/ بهار 3131 مولفههای کلیدی مفاهیم نظری گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی رضا غالمی جمکرانی دانشجوی دکتری تخصصی حسابداری دانشکده مدیریت و اقتصاد واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسالمی هاشم نیکومرام استاد و عضو هیات علمی گروه مالی و حسابداری دانشکده مدیریت و اقتصاد واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسالمی سید عباس موسویان دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسالمی فریدون رهنمای رودپشتی استاد و عضو هیات علمی گروه مالی و حسابداری دانشگاه آزاد اسالمی تاریخ دریافت: 39/4/01 تاریخ پذیرش: 39/7/03 چکیده گزارشگری مالی محصول نهایی حسابداری است. حسابداری دانشی اجتماعی است. دانشی که با محیط ارزشها و هنجارهای اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جامعهای که در آن به کار گرفته میشود رابطهای ذاتی دارد. ازاینرو منطق حکم میکند که در بکارگیری مفاهیمنظری و استانداردهای گزارشگری مالی شرایط الزامات و ویژگیهای محیطی جامعهی هدف در نظرگرفته شود. این پژوهش با بهرهگیری از روشهای تفسیری انتقادی و دلفی مولفههای این چارچوب مرجع را با رویکرد اسالمی تبیین نموده است. در رویکرد اسالمی حسابداری دارای ابعاد دنیوی و اخروی و مبتنی بر پاسخگویی اسالمی است. این پاسخگویی در بعد اخروی پاسخگویی نفس و در بعد دنیوی پاسخگویی اجتماعی را در بردارد. نتایج این مطالعه نشان میدهد خبرگان حرفهای و دانشگاهی گزارشگری مالی ایران اتفاقنظر دارند در گزارشگری مالی واحدتجاری اسالمی هدف پاسخگویی نسبت به سودمندی در تصمیمگیری اولویت دارد و همچنین گسترش دامنه استفادهکنندگان به ذینفعان ارائه منصفانه اطالعات نظام اندازهگیری مبتنی بر ارزش منصفانه و افشای کامل و پاسخگویی شرعی مولفههای کلیدی چارچوب نظری گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی میباشند. واژههای کلیدی: چارچوب نظری گزارشگری مالی پاسخگویی گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی. 32

30 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران رابطه استفاده از تجارب دیگران به شرطی که مفیاد و منطباق با دین اسالم باشد سودمند است. از طرفی در دههی اخیر سخن از بروز بحران در حیطاهی تدوین تیوری حساابداری فراگیار شاده اسات. حساابداری در زمرهی آن دسته از علوم اجتمااعی اسات کاه از جهات غایات تعری میشود و نه از باب مو وع. از اینرو تادوین تیاوری در حسابداری مستلزم لحاظ کردن واقعیتهای این علام و غایات آن بهطور همزمان است. اعتقاد براین است که غایت حسابداری جز فراهم آوردن اطالعات الزم برای تصمیمگیاری اقتصاادی از یاا سااو و ایفااای مساایولیت پاسااخگویی از سااوی دیگاار نیسات) قفی و صایدی (. شاکوفایی مادنیت ماردم ساالری در این سالها به ایفای مسیولیت پاسخگویی اهمیتای دوچندان بخشیده است و بسیاری تأکید براین نکته دارناد کاه پاای ا بااتیگاری یاا پوزیتیویسام در ارتباا دادن واقعیات حسابداری یا جنبهی پاسخگویی غایت آن لنگ است. در بین دانشگاهیان در خصوص اینکه آیا حسابداری آنگلو- امریکن سیستم مناسبی است که بدون هیچگونه سوالی توساط سایر فرهنگ ه ا ا و م ا رد م ج ه ا ان پ ذی رفت اه ش ا ود ت ردی ا د و ج ا ود دارد)واالس 0331 (. بعالوه تحقیقاات نشاان دادهاناد کاه باین حسابداری و فرهنگ رابطه وجود دارد)گری 0311 الهاشمی و آرپان 0330 پریرا 0313 (. چارچوب نظری گزارشاگری ماالی مجموعهای از اهداف اصول و مبانی اسات کاه ماهیات نحاوه عمل و حادود گزارشاگری ماالی را مشاخ ماینمایاد. ایان چارچوب مفهومی مرجع در هر کشاوری متناساب باا محایط اقتصادی-اجتماعی آن کشور تادوین مایگاردد. ایان پاژوهش تالش نموده است تاا مولفاههاای ایان چاارچوب مرجاع را در جوامع اسالمی بررسی نماید. بر اساس مباحث ذکر شده سوال اصلی تحقیق این است که مولفههاای کلیادی مفااهیم نظاری گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی کدامند ساوالهاای فرعای عبارتند از: 0( آیا چارچوب مفهومی مبتنی بر مسیولیت پاسخگاویی در مقایسه با چارچوب مفهومی مبتنی بار ساودمندی در تصامیمگیاری بارای اهاداف گزارشاگری ماالی واحدتجاری اسالمی مناسبتر است 0( اساتفادهکننادگان در گزارشاگری ماالی واحادتجاری اسالمی شامل چه کسانی میگردد 1- مقدمه افزایش سریع اقتصااد باازار جهاانی توجباه باه مو اوعات اجتماعی همچون مباشرتهای اجتماعی و عدالت اقتصاادی در بستر اجتماعی امروز را میطلبد. اگرچه اقتصاد جهانی مناافعی همچون کاهش قیمت افزایش کیفیت افازایش اساتانداردهای زندگی و... را به ارمغان آورده است امبا هامزماان بارای چناین نظامهایی واسطههایی را ایجاد نموده است که به جای آن کاه افراد و کشورها منافع خود را با باه کاارگیری ایان سیساتمهاا حفظ نمایند باید با سرسپردگی محض با آنان همراه و همگام گردند. عالوه بر سازمانهای چند ملیتی شبیه سازمان تجاارت بینالملل صندوق بینالمللایپاول و بانا جهاانی ایان باازی توسط شرکتهای بزرگ نیز اداره میشود. بر طبق نظرسانجی مؤسسه مطالعات راهبردی واشنگتن 10 مورد از 011 اقتصااد بزرگ جهان کشاور نیساتند بلکاه شارکتهاای چناد ملیتای میباشند )اندرسن و کاواناف 0111(. مطالعه مورترای )0331( حاکی از آن اسات کاه تقریباا 911 شارکت چناد ملیتای 71 درصد مبادالت باینالمللای و 31 درصاد سارمایهگاذاریهاای خارجی را انجام دادهاند. وی باا نقاد چناین رویاهای اساتنبا میکند که با توجبه به توانایی آنان در انتقال و برداشات آزاداناه سرمایه از طریق سیستمهای حسابداری و گزارشاگری ماالی از بستر اقتصاد بینالملل و خروج آن از مرزهای محادود کنناده قوانین استانداردها رژیمهاای مالیااتی فشاارهای صانفی و... هیچ گونه پاسخگویی به کشاورها و انتخاابکننادههاای خاود ندارند. در عوض این ملل و جواماع هساتند کاه بایاد باه آنهاا پاسخگو باشند. بر اساس مطالعه انجام شده در سال 0101 دین اساالم باا 06.0 میلیارد نفر پیرو دومین دین جهان محساوب مایگاردد )ویکیپدیا 0930( که با توجه به نرخ رشد سریعتری که نسبت به سایر ادیان دارد به زودی به دین اول جهان تبدیل می گردد. سارمایهگاذاری ماو ر و منطباق باا شاریعت اساالم از اهاداف سرمایهگذاران مسلمان و جامعه اسالمی مایباشاد. لاذا جهات ترغیب افراد به سرمایهگذاری الزم است تا زمینه جذب اعتماد ایشان در خصوص رعایات و انطبااق عملکارد واحادتجاری باا شریعت اسالم فراهمآید. یکی از شرایط الزم بارای ایجااد ایان اعتماد وجود اطالعاتی اسات کاه سارمایهگاذاران را از تواناایی واحدتجاری برای رسیدن باه اهاداف آنهاا مطماین مایکناد. مهمترین منابع این گونه اطالعات گزارشهاای ماالی اساالمی است که طبق استانداردهای قابل اجرا تهیهشود. جهت تادوین چنااین اسااتانداردهایی تعریاا و تاادوین مفاااهیمنظااری گزارشگریمالی با رویکرد اسالمی اجتنابناپذیر است. در ایان 9( آیا خصوصیات کیفای اطالعاات در گزارشاگری ماالی مرسوم جهت پاسخگویی به نیازهای استفادهکننادگان مسلمان مناسب است سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

31 مولفههاي كليدي مفاهيم نظري گزارشگري مالي با... / رضا غالمي جمكراني هاشم نيكومرام سيدعباس موسويان و فريدون رهنماي رودپشتي )4 )1 نظام اندازهگیری مناسب گزارشگری مالی که اهداف و نیاز استفادهکنندگان مسلمان را برآورده نمایاد کادام است افشای در گزارشگری مالی واحدتجاری اسالمی شامل چه مواردی است بدیهی است از آنجا که هدف اصلی تحقیق مطالعه رفتاار متغیرهایی خاص و یا رد و ا بات آنها نمیباشد بلکه کشا و شناسایی مولفههای کلیدی چارچوب نظری گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی اسات تادوین فر ایه بارای پاساخگاویی باه ساوالهاای تحقیاق ارورت نداشاته و ایان مهام باا تنظایم پرسشنامه عملی شده است. کش و توسعه مفاهیم نظری گزارشگری مالی باا رویکارد اسالمی باه منظاور ارائاه چاارچوبی مشاخ جهات تادوین استانداردهای قابل اجرا و منطباق باا شاریعت اساالم بعناوان مبنایی جهت تهیه اطالعات حسابداری به منظاور بهارهگیاری جامعهاسالمی و به طور خاص تهیهکنندگان تدوینکننادگان و استفادهکننادگان مسالمان گزارشاگری ماالی از اهاداف ایان تحقیق میباشد. 2- مبانی نظری و مروری بر پیشینه پژوهش 1-2- ماهیت چارچوب نظری گزارشگری مالی گزارشگری مالی محصول نهایی فرآیناد حساابداری ماالی است. ارائه اطالعات مالی به استفادهکننادگان مختلا اعام از استفادهکننادگان داخلای و اساتفادهکننادگان خاارج از واحاد تجاری در قالاب گازارشهاای حساابداری اسات. آن گاروه از گزارشهای حسابداری که با هادف تاأمین نیازهاای اطالعااتی استفادهکنندگان خارج از واحد تجاری تهیه و ارائه میشود در 0 حیطه عمل گزارشگری مالی قرار میگیرد. چارچوب نظری گزارشاگری ماالی مجموعاهی مفااهیمی است که زیربناای تهیاه و ارائاه گازارشهاای ماالی را فاراهم میآورد. هدف اصلی چارچوب نظری کم به تدوینکننادگان استانداردهای حسابداری برای شناسایی مفااهیمی اسات کاه میتواند به طور مستمر در زمان توسعه و اصالح اساتانداردهای گزارشگری مالی استفاده شود. چارچوب نظاری همچناین مای تواند در درک و تفسیر استانداردهای گزارشگری مالی موجود و تعیین خطمشی حسابداری زمانی که هیچ استاندارد یا تفسایر بخصوصی برای ی معامله یا رویداد خاصی وجود ندارد ایفای نقش نماید. چاارچوب نظاری اساتاندارد یاا تفسایر نیسات و الزامات هیچ استاندارد یا تفسیری را باطل نمیکند. با این حال چارچوب نظری تأ یر قابال تاوجهی در توساعه اساتانداردهای جدید و تجدید نظر شده خواهد داشت) 0109 IASB 01(. از جمله اهداف دیگر چارچوب نظری کم به تهیه کنندگان صورتهای مالی در استفاده از استانداردهای گزارشگری مالی و در برخورد با مو وعاتی که هنوز به صورت استاندارد گزارشگری مالی در نیامدهاند کم به حسابرسان در شکلدهی به قضاوت درباره اینکه آیا صورتهای مالی مطابق با استانداردهای گزارشگری مالی هستند یا نه و کم به استفاده کنندگان صورتهای مالی در تفسیر اطالعات موجود در صورتهای مالی تهیه شده مطابق با استانداردهای گزارشگری مالی میباشد) 0109 IASB 03(. بنابراین چارچوب نظری غیر از هییت تدوینکنندگان استانداردهای حسابداری نقش مهمی در کم به بخش های دیگر برای مثال تهیه کنندگان حسابرسان و استفاده کنندگان صورتهای مالی دارد رویکردهای تدوین چارچوب نظری گزارشگری مالی بخش عمدهای از ادبیات حسابداری به مطالعات پژوهشها و فعالیتهای اندیشمندان سازمانها و نهادهای حرفهای استانداردگذاری حسابداری و گزارشگری مالی در تدوین مجموعهی اهداف و مبانی نظری مرتبط با ماهیت دامنهو چگونگی گزارشگری واحدهای تجاری باز میگردد. مولفههای این مجموعه در ادبیات حسابداری شامل اهداف استفاده کنندگان ویژگیهای کیفی اطالعات شناخت نظام اندازهگیری و افشا نحوه ارائه اطالعات- میباشد. دو رویکرد غالب سودمندی در تصمیمگیری و رویکرد پاسخگویی در تدوین چارچوبهای نظری گزارشگری مالی مطرح میباشند. در چارچوب مبتنی بر سودمندی در تصمیمگیری هدف اصلی گزارشگری مالی فراهم ساختن اطالعات مفید برای تصمیمهای اقتصادی است. اطالعات قابل اتکا و مربو مشرو بر اینکه مقرون بهصرفه باشد مطلوب است. تمرکز این رویکرد بر استفادهکنندگان گزارشهای مالی با تاکید بر سرمایهگذاران و اعتباردهندگان تصمیمات و نیازمندیهای اطالعاتی و توان آنان برای تحلیل و بهکارگیری اطالعات است. در چارچوبهای نظری مالی مرسوم که عمدتا مبتنی بر رویکرد سودمندی در تصمیمگیری میباشند نظام اندازهگیری صرفا پولی و اولویت مبنای ارزشگذاری بهای تمام شده میباشد. افشا در این رویکرد به گزارش و عیت مالی عملکرد مالی و انعطافپذیری مالی منتهی میشود. این چارچوب بر رفتار تصمیمگیران در انتخابهای مختل حسابداری چه به صورت شخصی و چه به صورت گروهی اصرار دارد. تصمیمگیرنده فردی از مطالعه بر اصالح رفتار با استفاده از فنون روانشناسی و غیره بهره میبرد. تصمیمگیرنده گروهی سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

32 وضعيت ارائه اطالعاتي براي ارزيابي مالي عملكرد مالي و واحد پولي تاكيد بر بهاي تمام تاريخي شده مربوط بودن و قابليت اتكا استفاده كنندگان اصلي: سرمايهگذاران و اعتبار دهندگان سودمندي در تصميمات اقتصادي فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران ی از تحقیقات بازار اوراق بهادار با استفاده از قیمتهای سهام و تصمیمات خرید و فروش موجودی بهرمند میشود. در چارچوب مبتنی بر پاسخگویی هدف حسابداری ایجاد 0 سیستم مناسب جریان اطالعات بین پاسخگو ( حسابده( 9 با پاسخخواه )حسابخواه( است. این چارچوب بر پایه ی ارتبا دوطرفه بنا شده است. بر اساس این ارتبا پاسخخواه حق دارد بداند همانطور که پاسخگو حق دارد در افشای اطالعات ی حریم قانونی برای خود قائل شود. ارتبا پاسخگویی ممکن است درون سازمانی یا برون سازمانی باشد. ی شرکت ی دولت یا سازمانهای تابعه آن باید به سهامداران اعتباردهندگان شهروندان اتحادیههای کارگری مشتریان و به طور کلی عموم مردم پاسخگو باشد. درون سازمان نیز کارمندان و مدیران بر طبق سلسله مراتب در مقابل یکدیگر پاسخگو هستند )ایجیری 0319(. بر اساس ارتبا مسیولیت پاسخگویی پاسخگو ملزم به فراهم کردن اطالعات خاصی برای پاسخخواه است. حسابداری نیز به عنوان طرف سوم وظیفه دارد آنها را از جریان صحیح اطالعات مطمین سازد. از آنجا که رویکرد غالب چارچوبهای نظری گزارشگری مرسوم رویکرد مبتنی بر تصمیمگیری میباشد رویکرد مبتنی بر پاسخگویی بسط و توسعه چندانی نیافته است و صرفا در برخی موارد در گزارشگری مالی دولتی به آن پرداخته شده است. در نمودار 0 مولفههای چارچوب نظری گزارشگری مالی مرسوم آورده شده است. چارچوب نظري گزارشگري مالي مرسوم رويكرد سودمندي در تصمیم گیري مبنا: هدف اصلي استفاده کنندگان ويژگیهاي اصلي اطالعات نظام افشا اندازهگیري مؤلفههاي کلیدي نمودار 1 - مؤلفههاي چارچوب نظري گزارشگري مالي مرسوم سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

33 مولفههاي كليدي مفاهيم نظري گزارشگري مالي با... / رضا غالمي جمكراني هاشم نيكومرام سيدعباس موسويان و فريدون رهنماي رودپشتي 2-2- مروری بر پژوهشهای مربوط توسعه بان ها و موسسات مالی اسالمی و رشد این باور که مفرو ات زیربناایی سیساتمهاای حساابداری ماالی غربای باا ارزشها و اعتقادات اساالمای ساازگار نیسات منجرباه توساعه تحقیقات گزارشگری مالی اسالمی گردیاده اسات. گزارشاگری مالی اسالمای نقاش شاایانی در زمیناه تحقیقاات حساابداری بینالمللی داشتهاند بهطوری که به جای اینکه تفاوتهای نحوه عمل در کشورهای مختل را تشریح کنند به توسعه روشاهای حسابداری جدید پرداختهاند. در این راستا سازمان حسابداری و 4 حسابرسی موسسات مالی اسالمی )AAOIFI( در ساال 0330 تشکیل شد. سازمان مذکور تا کناون 0 بیانیاه حساابداری 04 اساتاندارد حساابداری 1 اساتاندارد حسابرسای 7 اساتاندارد حاکمیات شارکتی 0 آیاین رفتاار حرفاهای و 41 اساتاندارد شریعت تدوین نموده است. ظهور ادبیات علمی حسابداری اسالمی در زبان انگلیسی به گونه ای نسبتا دقیق به سال 0310 بر میگردد در ایان ساال عبدالمجید شکلی از یا نظریاه آزمایشای بارای شایوههاای حسابداری بان های اسالمی که در آن زماان باه عناوان یا نیروی قابل توجه پدیدار شده باود را ارائاه داده اسات. ساپس تو یح میدهد که چگونه اصول شریعت از طریق محدودهای از معامالت بانکی مطابق با شرع به کار برده میشود و ادعای نیاز به رفتارهای خاص حسابداری این معامالت را نتیجه میگیارد. به طور کلی بیان میدارد که حسابداری اسالمی لزوماا بایاد باا حسابداری غربی متفاوت باشد. گمبلینگ و کریم ).031( در مورد عوامل مو ر بر جامعاه اسالمی کاه احتمااال بار سیساتمهاای حساابداری اساالمی و نیازهای استفادهکنندگان مسلمان در ارتبا با گزارشگری مالی ا رگذار هستند را شناسایی و مورد بحث قرار دادند. این عوامال شامل ا ر قرآن و سنت بر تهیاهکننادگان و اساتفادهکننادگان ممنوعیت ربا استفاده از ساختار ویژه معامالت برای جاایگزین کردن تمهیدات مرسوم کاه مایتاوان ساود را در آن گنجاناد پرداخت مالیات دینی )زکات( به عنوان وظیفهی اساسای هماه مسلمانان و اهمیت دانشمندان و علماای اساالمی مایباشاند. ایشان در مورد اصول زیربنایی اندازهگیری زکات کاه شاکلی از مالیات بر روت بر اساس ارزش جاری دارایی های خاص است بحث کردند اما آنها ی گسترش ندادند. نظریاه جاامع حساابداری اساالمی را از آنجا که طبق نظر گمبلینگ و کریم ) 0330 (ی انگیازه کلیدی برای گزارشگری مالی ارائه اطالعات مرباو باه زکاات است مفهوم محافظهکاری نه با اهداف گزارشگری مالی اسالمی مرتبط است و نه با کاربرد بهای تمامشده تاریخی که اساسا باا مفهوم محافظه کاری توجیه میشاود. باه عاالوه طبقاه بنادی دارایی ها در ترازنامه باید به گوناه ای باشاد کاه مقادار اروت مشمول زکات را مشخ کند. ارزشیابی دارایی های جاری بار اساس ارزش بازار فعلی منجر به شناساایی تفااوت باین بهاای تمام شده و ارزش بازار در صورتهای ماالی خواهاد شاد. ایان مابه التفاوت بر طبق شریعت مشمول مالیات میشود اماا قابال توزیع نیست. حمید و همکاران )0339( ا ر احتمالی فرهنگ اسالمی بار حسابداری و یکپارچهسازی بین المللی حسابداری را مورد بحث قرار دادند. آنها استدالل کردند که اساالم دارای پتانسایل الزم باارای نفااوذ در ساااختار مفاااهیم زیربنااایی و سااازوکارهای حسابداری در جهان اسالم است. به این دلیل که قواعد اخالقی زیربنایی تجارت شامل مطابقت با قوانین اسالمی مو عگیاری در برابر ربا تحمیل زکات و ترتیبات تجاری جایگزین در نظاام اسالمی مستتر شده است. به ادعای آنان ممنوعیات رباا بادان معنی است که بسیاری از روشهای حسابداری مبتنی بر تنزیل از نقطه نظر اسالمی غیرقابل قبول میباشد. عالوه بر این اعمال زکات داراییها را در چارچوب مذهبی ارزیابی میکند و ارزش جاری بازار را مورد استفاده قرار میدهد. همچناین بسایاری از اقالم ترازنامه مرسوم عینیت ندارند و روت در معنای واقعای را نشان نمیدهناد)بنابراین مشامول زکاات نیساتند( از ایان رو داراییهایی از قبیل سارقفلی و هزیناههاای سارمایهگاذاری را نمیتوان در چارچوب حسابداری اساالمی متمرکاز بار زکاات یافت کرد. متسیچ) 0331 ( با تأکید بر دگرگونی اساسی نقش تااریخی حسابداری یادآور میشود که عصر عدم پاسخگویی سپری شده است. او قبل از هرچیز برتلقی علم حسابداری به عنوان»دانشی کاربردی«-و نه علم محض- پای فشرده و سپس نتیجاهگیاری میکند که چون باید در علوم کاربردی به ارزشهاا و هنجارهاا توجه داشت تقویت جنبه پاساخگاویی در حساابداری در گارو تقویت زمینهی ارزشی واخالقی این رشته از داناش اسات. وی نگااه باه حساابداری بادون زمیناهی اخالقای را باه منزلاهی جداسازی ریشه از درخت تلقی کرده و بیان مایدارد:»اکناون زماان آن اسات کاه باه نقاش مساائل اخالقای و ارزشای در نظریههای حسابداری توجه کافی شود«. ملیااه سالیمان )0337( در پایاان ناماه دکتاری خاود در دانشگاه اوتاگو کشور نیوزیلناد کاه باا عناوان»آزماون نظریاه گزارشگری مالی اسالمی نمونه موردی مالزی«و به دنباال آن در پژوهشی که با عنوان»آزمون مدلی برای گزارشاگری ماالی اسالمی«به هماراه تیلور.دی.دبلیاو در ساال 0111 باه انجاام رسانده اسات فر ایه عادم کفایات اطالعاات منتشرشاده در سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

34 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران صورتهای مالی مرسوم برای پاسخگویی به استفادهکنندگان و پاسخخواهان در جوامع اسالمی را باه ا باات رساانده و در پای مدلی برای گزارشگری مالی بوده تا ناواق ماذکور را برطارف نماید. بایدون و ویلت) 0111 ( معتقدند که عقاالنیات اقتصاادی و اصول حاکم بر اقتصاد سرمایه داری باه افشاای فعالیاتهاایی رهنمون میشود که ممکن است بهترین تشاریح برپایاه معیاار "پاسخگویی فردی" باشد و برای دستیابی به چنین پاسخگویی افشای محدودی از اطالعات مالی الزم است در مقابل آنهاا باه ایان نکتاه اشااره دارناد کاه در اساالم تمرکاز بار شاکلی از "پاسخگویی اجتماعی" و افشای کامل اطالعات حسابداری قرار دارد درنتیجاه در راساتای رسایدن باه هادف پاساخگاویی اجتماعی آنچه الزم است باید افشا شود. لوئیس )0110( تا یر اسالم را بار حساابداری ماورد بحاث ق ر ارد اد و ب اه ای ا ن نتیج اه ر س ای د ک اه مف ا اهیم افش ا ا ی ک ا م ال و پاساخگاویی اجتمااعی اجازای الینفا حساابداری اساالمی هستند. لوئیس مجددا استدالل میکند که از دیادگاه اساالمی مفهاوم افشاای کامال در تضااد باا ایادههاای حساابآرایای حسابداری خالق و تاکید بر شکل قانونی نه رجحان شاکل بار محتوا است. به عالوه مفهاوم اساالمی پاساخگاویی اجتمااعی وظیفه نخست حسابدار اسالمی باه امات )جامعاه اساالمی( را مشخ میسازد. ملیاه سلیمان) 0119 ( در تحقیقی باا عناوان»تاأ یر رباا و زکات بر حسابداری اسالمی«بیان مینماید که نظامحساابداری کشورها میتواند متأ ر از چاارچوب سیاسای و قاانونی ماهیات مالکیت بزرگی و پیچیادگی تجاارت ساطح مهاارت مادیران تجاری و جامعهی مالی میزان مداخله قانون در تجارت وجاود قوانین خاص حسابداری سارعت نوآوریهاای بازرگاانی ساطح توسعة اقتصااد و اعیت تحصایالت و ساازماندهی حرفهاای و و عیت اجتماعی باشد. در ادامه باه مقولاة رباا و تاأ یر آن بار اقتصاد و حسابداری ا افه میکند که ربا باعث ایجاد بیعادالتی در جامعه و افزایش فاصله بین افراد غنی و فقیر میشود. که در نتیجه سست شدن پیوند برادری است و در انتها باه حساادت خصاومت و باداندیشای خواهاد انجامیاد و پیامادهای آن در حسابداری تأ یر آن بر ساختار سرمایة ی شرکت و ساپس بار روشهای افشای گزارشگری ماالی اسات. زکاات و تاأ یر آن بار حسابداری که منجر میشود بارای انادازهگیریها ساود کاانون توجبه از رویکرد درآمدا هزینه به رویکرد دارایی- بادهی تغییار میکند و در نتیجه ترازنامه منباع اصالی اطالعاات حساابداری خواهد شد. در پایان نتیجهگیری مینمایاد کاه الزم اسات کاه گزارشهای مالی اسالمی مسلمانان را قادر به تعیین دین زکاات بسازد و در نهایت به عدالتی اجتمااعی- اقتصاادی برسااند. باا توجبه به این مسیله و تأکید بر افشای کامل پیشنهاد مایشاود که برای شرکتهایی که در اقتصاد اسالمی فعالیت میکنند باید ترازنامة ارزش جاری تهیه شود. حمید و یایا) 0111 ( معتقدند در فعالیتهای اقتصادی باید فاالح و رساتگاری باه عناوان هادف نهاایی انتخااب شاود و حسابداری هم به عنوان ابزار ارائه اطالعات در محیط اقتصاادی باید با این هدف سازگار باشاد. بناابراین اهاداف و خصوصایات حسابداری اسالمی نه تنهاا بایاد موجاب ارائاه تصاویر درسات درباره واحد تجاری شود بلکه باید بهگونهای باشد که واحدهای تجاری را به سوی احسان و پرهیز از بیعادالتی تشاویق کناد. برای حسابداریاسالمی اهداف متفاوتی مانند سودمندی بارای تصمیمگیری پاسخگویی پاسخگویی اسالمی و پاساخگاویی از طریق زکات مطرح شده است. ایشان معتقدند واحدتجاری برای ایفای مسایولیت پاساخگاویی بایاد فعالیاتهاای مرباو باه مو وعات اسالمی اجتماعی اقتصادی و محیطی را شناساایی اندازهگیری و گزارش کند. همچنین آنها آوردهاند که بهای تمام شده تاریخی برخالف روش ارزش جاری هیچ پایه قابل دفااعی در شریعت ندارد. بناابراین در انادازهگیاری بایاد از ارزشهاای جاری استفاده شود. استفاده از بهایتمامشده تاریخی میتواناد موجب تحری اصل افشای واقعیت شود. واقعیت ارزش جااری اساات و بایااد افشااا شااود. در شاارایط تااورمی بکااارگیری بهایتمامشده تاریخی موجب دوری از واقعیت میشود. ناپیر) 0117 ( در مقالاه ارائاه شاده خاویش در»پنجماین کنفرانس بینالمللی تاریخ حسابداری«با عنوان»فرهناگهاای دیگر حسابداریهای دیگر«بیان میدارد کاه طای قارن هاای متمادی اسالم نماینده یکی از مهمترین مظااهر"دیگار" بارای جهان غرب بوده است. درمقابل دیدگاههاایی مبنای بار اینکاه شیوههای حساابداری در جواماع اساالمی بار ظهاور و توساعه دفترداری بت دوطرفه تا یرگذار بوده است جبههگیری شده و بخش گستردهای از حسابداری در جوامع اسالمی برای غربیها همانند رازی سر به مهار بااقی ماناده اسات. اخیارا ادبیااتی از حسابداری اسالمی پایههای خود را مستحکم کرده و فرصتی را برای مطالعه درباره عواملی که به ظهور ایده ها و بررسیهاا در مطالعات حسابداری منجر شده را فراهم آورده است. وی معتقد است حسابداری معاصر در جوامع اسالمی برای ایجاد سازگاری در پذیرش استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی همراه باا حفظ ارزش های ذاتی اسالمی با چالش مواجه می گردد. نااپیر) 0113 ( در مقالاه خاود تحات عناوان "حساابداری اساالمی: مباحاث جااری وریشاههاا" امن بررسای تااریخی سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

35 مولفههاي كليدي مفاهيم نظري گزارشگري مالي با... / رضا غالمي جمكراني هاشم نيكومرام سيدعباس موسويان و فريدون رهنماي رودپشتي حسابداری اسالمی آن را ادبیات جدیدی در حسابداری معرفی کردهاست که عمده این ادبیات هنجاری میباشد. اباراهیم نجفای) 0930 ( در رسااله دکتاری خاود کاه در دانشگاه عالمه طباطبایی انجام شده است تالش نموده است تا دکترین حسابداری اسالمی را تبیاین نمایاد. ایان تحقیاق باه صورت تطبیقی کتابخانهای و به شیوه قیاسی- استقرایی صورت گرفته است. در این تحقیق آمده است که در مدرنیسم اصاالت از آن دنیاست اماا در اساالم اصاالت از آن آخارت اسات. لاذا جامعهی مدرن صرفا محاسابهی دنیاا بارای دنیاا را دارد اماا جامعه اسالمی محاسبه دنیا برای آخرت را انجام میدهد زیارا دنیا را مزرعه آخرت میداند. دکترین حسابداری اسالمی توأمان دنیوی و اخروی است که در بعد دنیوی واجد جنبههای مادی و معنوی است و در بعد اخروی دربرگیرنده جنبههای اعمال و انفس است. در حسابداری مدرن نفع و رر محاسبه مایشاود اما در حسابداری اسالمی سوای نفع و رر مقولاه خساارت و فالح نیز با توجه به تقسیمبندی قارآن محاسابه مایگاردد. در دکترین حسابداری اسالمی محاسبهی دنیا نه صرفا برای دنیاا که برای عقبا و آخرت صورت میگیرد و کشت دنیوی اعمال در آخرت نیز قابل برداشت است. محاسبهی این کشت و برداشت حسابداری اسالمی است. حجتاله صیدی )0917( در رساله دکتری خود با عناوان»ارائه مدلی برای گزارشگری مالی در بازار سرمایهی کشورهای اسالمی«که در دانشگاه عالمه طباطبایی انجاام گرفتاه اسات بیان میکند که در نظام اقتصادی مورد نظر اسالم از یا ساو بار شافافیت گزارشاگری ماالی و همچناین ارتقاای ظرفیات پاسخگویی تاکید گردیده و از سوی دیگر محاسبه سود واقعای و نهایتا توزیع عادالنه آن از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. بدین ترتیب مدل گزارشگری مورد نظر در این نظام اقتصاادی باید به گوناهای باشاد کاه در عاین شافافیت و برخاورداری از ویژگای کلیادی افشاای کاافی ابازاری کاراماد بارای ایفاای مسا یولیت خطیا ر پاسا خگا ویی شا رکتها ا تلقا ی شا ود و از قابلیت ه ا ا ی الز م ب ا ر ا ی مح ا س ابه س ا ود و اقع ای و ن ه ایت ا ا ت وزی ا ع عادالنهی آن بین ذینفعان بنگاه نیز برخوردار باشد. در کشور ما مو وع»حسابداری اسالمی«و یا باه عباارتی مناسابتار»توجاه باه رویکارد اساالمی در حساابداری«از مو وعاتی است که آن چنان که شایسته است مورد توجه قرار نگرفته است. لذا این مو وع برای بسیاری همچنان مبهم است. تحقیق حا ر تالشی جدید در تعیاین و تبیاین مفااهیم ماو ر مفاهیم نظری گزارشگری مالی با رویکردی اساالمی در کشاور جمهوری اسالمی ایران میباشد مولفههای کلیدی چارچوب نظری گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی چااارچوب نظااری FASB و IASB و مفاااهیم نظااری گزارشگری مالی ایران هر سه مبتنی بر رویکارد ساودمندی در تصمیمگیری میباشند. در این بخش من نقد چارچوب نظری گزارشگری مالی مرسوم مولفههاای کلیادی چاارچوب نظاری گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی را پیشنهاد مینماییم. چارچوب نظری مرسوم باه کااربرد صاورتهاای ماالی در ارزیابی مباشرت و پاسخگویی مدیریت اشاره دارد. با این حاال صورتهای مالی اغلب فقط منعکس کننده پاسخگویی مدیریت در قبال سرمایهگاذاران هماان واحاد تجااری هساتند. بیانیاه مفااهیم حساابداری ماالی شاماره )0101( 1 کاه بار مبناای کاارگروهی هییات اساتانداردهای حساابداری ماالی و هییات استانداردهای بینالمللی میباشد هدف از گزارشگری ماالی باا مقاصد عمومی را ارائه اطالعات مالی واحد تجاری برای سرمایه گذاران بالفعل و بالقوه اعطاکنندگان تساهیالت ماالی و ساایر اعتبار دهندگان در تصمیم گیاری بیاان نماوده اسات. در ایان بیانیه سرمایهگذاران بالفعل و باالقوه اعطاکننادگان تساهیالت مالی و سایر اعتباردهندگان گروه اساتفادهکننادگان اصالی را تشکیل میدهند و دیگر استفادهکننادگان از جملاه مشاتریان کارکناان دولات و... در گاروه ساایر اساتفاده کننادگان قارار میگیرند. در میمه بیانیه شماره 1 در پاسخ به این سؤال کاه آیا استفادهکنندگان اصلی بایساتی تفکیا و مشاخ شاوند آمده است که با توجبه به اینکه سایر استفادهکنندگان به دالیال مختلاا از گزارشااگری مااالی اسااتفاده ماایکننااد هییاات استانداردهای حسابداری مالی من در نظار داشاتن نیازهاای اطالعاتی ایشان این تفکی را به دلیل پیشگیری از ا افه باار اطالعاتی در چارچوب نظری یا مبهم شادن آن قائال گردیاده است. در رویکرد اسالمی گزارش مالی باید پاسخگویی مدیریت در قبال جامعه وسایر ذینفعان را نیز منعکس کند. گزارشگری مالی مرسوم در زمینه ادای وظیفه پاسخگاویی اجتماعی کفایت نمیکند. مسلما صورتهای مالی بخش مهمی از گزارشاگری ماالی را تشاکیل مایدهناد و ماا بار ایان کاه صورتهای مالی باید حاداقل بارای پاساخگاویی باه نیازهاای عمومی استفاده کنندگان تهیه گردد توافق نظر داریم. باا ایان حال تصمیمگیریهای استفادهکنندگان ممکن است با عوامال دیگری به غیر از اطالعات در مورد و عیت مالی عملکردماالی و انعطافپذیری مالی واحد تجاری نیز هادایت شاود. برخای از استفاده کنندگان احتماال مبنای تصمیمگیری خود را بر باورها و اعتقادات اخالقی سیاسی و محیطی قرار میدهناد. ازطرفای سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

36 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران صورتهای مالی استفادهکنندگان را در ارزیابی توزیاع عادالناه روت یاری نمیرساند. پاسخگویی در رویکرد اسالمی را میتوان به انجام یاا تارک برخی اعمال و ارائه گزارش عملکرد یا عدم عملکرد توسط یا سازمان یا شاخ )پاساخگاو( در تأدیاه وظاای شارعی چاه قراردادی یا اجتماعی به عنوان کمکی برای اصالح نفس و رفتار ذینفعان به سوی فالح تعری نمود. از این منظار پاساخگاویی اسالمی دارای دو بعد پاساخگاویی نفاس و پاساخگاویی ماال میباشد. این کار حساابداری را باه یا فعالیات پاساخگاویی اجتماعی تبدیل میکند و در این مورد شاوییکرر )0339( بیاان میکند:» چیزی که حسابداری را فعاالیتی مرباو باه چگوناه زیستن ما میساازد هماان ارائاه گزارشای از اعماال گذشاته و پیامدهای آنهاست )کاه معماوال باه چنادین صاورت توصای مایشاوند سیاسای اقتصاادی اجتمااعی و شخصای( یعنای پیامدهای مربو به پاسخگویی اعمال گذشته«. AAOIFI )0101( در اشاره باه تفااوتهاای باین اهاداف حسابداری مالی برای بان های اسالمی و بانکهای دیگار بیاان میکند کاه:»اگرچاه حساابداری ماالی بیشاتر دربااره فاراهم ساختن اطالعات برای کم به تصمیمگیری استفادهکننادگان است اما آنهایی که باا بانا هاای اساالمی ساروکار دارناد در ابتدای امر به اطالعت از خادا و جلاب ر اایت او در معاامالت مالی خود توجه میکنند«. AAOIFI چهاار هادفر حساابداری ماالی را در هماان بیانیاه فهرسات مایکناد و تنهاا آخاری سودمندی در تصمیمگیری به نظر میرسد سه هادف نخسات مربو به پاسخگویی اسالمی میشوند. این بیانیه تعیین حقوق و تعهادات کلیاه اشاخاص ذینفاع را طباق اصاول شاریعت و همچنین مفاهیم آن دربااره انصااف نیکوکااری و مطابقات باا ارزش هااای اسااالمی در کساابوکااار را فهرساات ماایکنااد )پاراگراف.- 0 (. همچنین افراد را به مطابقت با شاریعت اساالم در تمام معامالت و رویدادها تشویق مینماید )پااراگراف.-0(. بنابراین مفهوم پاساخگاویی اساالمی در گزارشاگری ماالی باا رویکرد اسالمی بهو وح در بیانیه AAOIFI اشاره شده است. در رویکرد اسالمی دامنه استفادهکننادگان باه ذینفعاان و ذیحقان گسترش مییابد. ذینفعان اشخاص یا مخلوقاتی هستند که میتوانند بر واحد تجاری تأ یر گذارند و یا از واحاد تجااری تأ یر پذیرند و ذیحقاان امن در بار گارفتن ذینفعاان شاامل ذیحق اصلی خداوند سبحان هم میگردد چارا کاه باریتعاالی تأ یرگذار میباشد لیکن هرگز تأ یر نمیپذیرد. در مفاهیم نظری گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی میبایست توجباه شاود کاه ذیحق اصلی خداوند یکتاست و سپس در مرحله بعاد جامعاه و اقتصاد ذینفعان نهایی گزارشگری مالی میباشند. نیازهای اطالعاتی ذینفعان در جوامع اسالمی متفاوت است. سرمایهگذاران مسلمان و مشاوران آنها نگران این مسیله هستند که آیا سرمایهگذاریهای آنان مطابق با احکاام شاریعت انجاام شده است یا خیر. آنها همچنین دغدغه منبع و جواز هار گوناه سود کسب شده را دارند. شریعت بین وام)قرض( و تأمین مالی تمایز قائل است. وام هیچ گونه سودی دربرنادارد در حاالی کاه داشتن سود در فعالیتهای تأمین مالی مجااز در صاورتی کاه تأمین مالی مبتنی بر ی قارارداد مجااز باشاد ماانعی نادارد. تأمینکنندگان مالی میخواهند بدانند که چگوناه تفااوتهاای قراردادی بین معامالت ماالی منطباق باا شاریعت و معاامالت مشابه مرسوم بر ریس و بازده آنها تأ یرگذار اسات. اطالعاات واحدتجاری احتمااال تصامیمات خریاد مشاتریان مسالمان را تحت تأ یر قرار مایدهاد باه عناوان مثاال اساتفادهکننادگان مسلمان احتماال مایل به مصرف کاال و خادمات از موسساه یاا گروهی که فعالیتهای حرام را بکار میگیرناد نباشاند. دولات ومراجع ذیصالح قانونی نیاز ممکان اسات بخواهناد بار ساطح درآمد مجاز و غیر مجاز و فعالیت واحدتجاری نظارت کنند تا از نابسامانیهای اقتصادیاجتمااعی احتماالی پیشاگیری نمایناد. احتکار و افزایش غیرواقعی قیمتها را میتوان از جمله مصادیق عوامل ایجاد نابسامانیهای اجتماعی نام بارد. اعضاای مسالمان جامعه نیازمند اطالعاتی در مورد میزان همکااری واحادتجاری با جامعه خود و چگونگی انطباق واحادتجاری باا شاعائر دینای افراد مای ب ا ش ان د. ا ر ور ی ا س ا ت گ ز ار ش ای ک اه نش ا ان دهن ا د ه اطالعات مالی و غیرمالی به شیوهای مطابق باا اصاول اساالمی است به کارگرفته شود. این گزارش میبایست اطالعات مالی و غیر مالی را به ذینفعان ارائه نماید تا ایشان را در مورد این کاه آیا واحادتجاری عملیاات خاود را در محادوده شاریعت انجاام میدهد و به مسیولیتهای خود در قبال جامعه و محیط زیست متعهد است قادر به ارزیابی نماید و آنها را در اتخاذ تصامیمات کم نماید. ارائهی منصفانه اطالعات در کنار ویژگای مرباو باودن از ویژگیهای اصلی گزارشگری ماالی در رویکارد اساالمی اسات. ارائهی منصفانه زماانی وجاود دارد کاه بتاوان اطمیناان یافات اندازهگیری بهقدر کافی به مبلغ واقعی خاصه اندازهگیری شاده نزدی است و هنگامی پدید میآید که بین اندازه مشاهدهشده و مبلغ واقعی خاصه مربو اختالف اندکی وجود داشته باشاد. شریعت اساتفاده از شاواهد متقاعدکنناده را در غیااب شاواهد قطعی مجاز میداند. از طرفی از منظر اسالم ماهیت ی چیاز ممکن است به آن مو وعیت دهد هر چند اندازه آن باه لحااظ کمبی ناچیز باشد. در این رابطه آیهای از قرآن چنین می گویاد:»... و اگر به مقدار وزن ی دانه خردل )اعمال نی و بد( باشد سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

37 مولفههاي كليدي مفاهيم نظري گزارشگري مالي با... / رضا غالمي جمكراني هاشم نيكومرام سيدعباس موسويان و فريدون رهنماي رودپشتي 1 ما آن را به حساب خواهیم آورد...«. لذا کمیته فقهیتخصصای وابسته به هییت تادوین اساتانداردهای حساابداری مایتواناد معیارهایی را برای تعیاین حادود مجااز اقاالم و فعالیاتهاای مختل ایجاد نماید. هیچ نویسنده مشاهوری در گزارشاگری ماالی باا رویکارد اسالمی در پذیرش مفهوم احتیاا ساخنی باه میاان نیااورده است. یکی از نویسندگان دلیل این سکوت را بیطرفی در ایجاد زمینهای بارای شاناخت کمتار از واقاع درآماد یاا ارزشهاای داراییها دانسته است. این امر شاید به مبناای زکاات وخماس پایینتری منجر شود. گزارشگریمالی برای اندازهگیری از واحاد پاولی اساتفاده میکند. پول به عنوان ی واحد اندازهگیری در رویکرد اسالمی پذیرفته شده است و علت پذیرفتاه شادن آن داشاتن ویژگای ارزشی مثل طال و نقره به عنوان ذخیاره ارزشای اسات. واحاد انادازهگیاری پاولی دارای دو کاساتی عماده اسات. نخسات حسابداری تنها اطالعات قابل سانجش در شارایط اساتفاده از پول را در نظر میگیرد و هرگونه مسائل مرتبط دیگار ممکان است توسط حسابدار برای استفادهکننادگان اطالعاات نادیاده گرفته شود)الکساندر و بریتون 0333 (. دوم باوجود این واقعیت که قدرت خرید پول معموال در طول زمان به دلیل تورم ابت و پایدار نیست لیکن فرض واحد اندازهگیری پولی بر اصل بات استوار است)ناپیر 0113 (. استفاده از پول باه عناوان واحاد انادازهگیاری در شارایط تورمی از دیدگاه اسالمی مورد تردید است چراکه پول قادر باه کارکرد عادالنه و صادقانه به عناوان واحاد حسااب نمایباشاد )ناپیر 0113 (. خان )0334( در مورد باات و پایاداری قادرت خرید اظهار میکند که این مفهوم ذاتا با اصول اسالمی تنااق دارد چون پول بهعنوان واحد اندازهگیری باعث ایجااد مبناای غیر منصفانه و ی منبع غیرقابل اعتماد برای پرداختهای آتی میشود و مردم را به بیانصافی در باین خاود ساوق مایدهاد. بعباارتی تعادیل از بابات تاورم در گزارشاگری ماالی جهات پیشگیری از سوء استفادهای که از وام دهنده میشود نیاز است و از طرفی دیگر این تعدیل ممکن است مشامول رباا گاردد و صحیح نمیباشد. نظامهای اندازهگیری گوناگونی وجود دارد که میتوان آنهاا را در حسابداری بکار گرفت. مهمترین ویژگی متمایزکننده آنها از یکدیگر اتکا بر»بهای تمام شده تاریخی«یا»ارزشجااری«است. کاربست نظام بهای تمام شاده تااریخی نیاز در رویکارد اسااالمی مااورد تردیااد اساات. گمبلینااگ) 0330 ( حمیااد و همکارانش) 0339 ( گمبلینگ) 0334 ( و سلیمان) 0119 ( اظهار داشتند که بهتر است به جای ارزشهای تاریخی از ارزشهاای جاری استفاده گردد چرا که محاسبه واجبات مالی اسالمی نیاز به ارزشهای جاری دارناد. ماا معتقادیم در چاارچوب نظاری گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی میتوان با اولویات دادن باه ارزش جاری نسبت به بهای تمام شده تااریخی هام از رعایات اصول ارزشگذاری واجبات مالی اسالمی اطمینان حاصال نماود هاام بتااوان ارائااهای منصاافانه از اطالعااات مااالی را باارای استفادهکنندگان به همراه داشت. عقالنیاات اقتصااادی و اصااول حاصاال از آن بااه افشااای فعالیتهایی رهنمون میشود که ممکن اسات بهتارین تشاریح برپایهی معیار»پاسخگویی فردی«باشاد و بارای دساتیابی باه چنین پاسخگویی افشاای محادودی از اطالعاات ماالی الزم و کافی است)بایدون و ویلت 0111(. در مقابل به این نکته اشاره میشود که در اسالم تمرکز بر شکلی از»پاسخگویی اجتماعی«و افشای کامل اطالعات حسابداری قارار دارد. بایادون و ویلات )0111( اعتقاد دارند که پاسخگویی اجتماعی و افشاای کامال مبنای گزارشهای واحدهای تجاری اسالمی است. با توجاه باه نظر آنان ترازنامه بر مبنای ارزشهای جاری بخشی از گزارش مورد نیاز برای واحدهای تجاری است که در جامعهی اساالمی فعالیت میکنند. جایگاه سود و زیاان بایاد باه یادداشاتهاای تو یحی تنزل یابد زیرا سود و زیاان موجاب تقویات گارایش مردم به سود مفر میشود و در نتیجه برای جامعهی اساالمی ا ر منفی دارد. به جای ساود و زیاان بایاد ارزش افازوده ارائاه شود زیرا خصوصیات توزیعی صورت ارزش افزوده پاسخگاویی در اساالم را پشاتیبانی مایکناد. کارکناان مایتوانناد بارای تأ یرگذاری بر واحدتجاری در مواردی مانند پاداش تا حدودی از صورت ارزش افزوده استفاده کنناد. عاالوه بار این جامعاهی اسالمی نیز می تواند برای مجبور سااختن یا واحاد تجااری برای توجه بیشتر به مسیولیت اجتماعی از صورت ارزشافازوده استفاده کند در حالیکه صورت سود و زیان چنین توانایی ندارد. ما معتقدیم در گزارشگری مالی با رویکرد اساالمی صاورت ارزش افزوده میتواناد اطالعااتی در ماورد توزیاع اروت باین بخشهای مختل جامعه ارائه کند و عملکرد شرکت را با توجه به منافع تمام ذینفعان نشان دهد در نتیجه سیاسات آگاهاناه توزیع مجدد روت و انتقال منابع بین گروه های مختل جامعه را تقویت میکند لایکن مایبایسات افشاای کاافی وکااملی از رعایت و تطبیق معامالت و درآمدهای واحدتجاری با شریعت و تفکی معامالت احتمالی ممنوع و یا مغایر با اصول شاریعت و همچنین انجام مسیولیتهای اجتماعی واحد تجااری در برابار تمام ذینفعان و ذیحقان صورت گیرد. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

38 افشای اطالعات نحوه کسب و چگونگی توزیع سود صورت منابع و مصارف مصارف و صورت مطابق با شریعت و ارزش افزوده( مغایر با آن. و تفكيك )ازجمله مشاركت و نظارت هيئت شرعي در تدوين استانداردهاي گزارشگري مالي واحد پولي و غيرپولي تاكيد بر ارزش جاري ارائه منصفانه و مربوطبودن ذيحقان و ذينفعان اولويت در پاسخگويي منابع و فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران براسااس توصای و تحلیال صاورت گرفتاه مولفاههاای چارچوب نظری گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی در نمودار 0 پیشنهاد گردیده است. چارچوبنظري گزارشگريمالي با رويكرد اسالمي رويكرد مبنا: پاسخگويي اسالمي هدف اصلي مخاطبان ويژگیهاي اصلي اطالعات نظام اندازهگیري افشا مؤلفههاي کلیدي نمودار 2 - مؤلفههای چارچوب نظری گزارشگری مالی با رویكرد اسالمی 3- روششناسی پژوهش تحقیق حا ر تالش دارد با بهرهگیری از روشهای ترکیبی به کش و توسعهی مفاهیم نظری گزارشاگری ماالی اساالمی بپااااردازد. بنااااابراین روشهااااای تفساااایری انتقااااادی ساختاری)برحسب کاوش شواهد تاریخی( در این تحقیق به کار گرفته شده است. این تحقیق به لحااظ طباع و ماهیات آن در مراحل مختلفی به شرح زیر اجرا شده است: ال - مطالعة مبانی نظری: در این مرحله به شرح آنچاه در بخش دوم گذشت تحقیقات انجام شده در حوزة حساابداری و گزارشگری مالی مورد نیاز جامعه اسالمی و سایر مباحث نظری مناسب با ویژگیهاای محیطای ایان جامعاه مورد مطالعه قرار گرفت. در این مطالعه عوامل کلیدی مبتنای بر مبانی نظری و پژوهشی که به نظر پژوهشاگر باا ویژگیهاای محیطی گزارشگری مالی مورد نیاز جامعاهی اساالمی ساازگار سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

39 مولفههاي كليدي مفاهيم نظري گزارشگري مالي با... / رضا غالمي جمكراني هاشم نيكومرام سيدعباس موسويان و فريدون رهنماي رودپشتي است استخراج گردید تا بر اساس آنها سؤاالت کلیدی قابل درج در پرسشنامه جهت نظر خواهی خبرگان طراحی گردد. ب- نظار خاواهی عماومی از خبرگاان: در ایان مرحلاه از تحقیق از روش تحقیق دلفی کاه یا مادل معتبار عملای و شناخته شده برای نظر خواهی عمومی است استفاده میشاود )نمودار شماره 9(. در این مرحلاه مفااهیم کلیادی یا نظاام گزارشگری مالی بر مبنای اجماع خبرگان شناسایی میشود. استخراج مؤلفههای الگو از پژوهش توجبه به تجارب موجود پیشنهاد الگوی اوبلیه تدوین پرسشنامه نظرخواهی یافتن خبرگان و متخصصین اجرای نظرخواهی از خبرگان و متخصصین مرور بر پژوهشهای قبلی خیر اجماع در پاسخها استخراج نتایج و اعمال اصالحات در پرسشنامه استخراج نتایج و نهایی بله ساختن الگو نمودار شماره 9- فرآیند اجرای روش دلفی )طبیبی و همکاران 0911 ( در تحقیق به شیوه دلفی نمونه مورد مطالعه باید به نحوی انتخاب شود تاا افاراد متخصا و خباره در مو اوع تحقیاق موسوم به اعضای گروه دلفی به عنوان نمایندگان جامعه ماورد نظر در نظرسنجی نقشی اساسی ایفا نمایند. باه هماین جهات روشهای نمونهگیری تصادفی برای انتخاب این افاراد مناساب نمیباشد بلکه در این قبیل پژوهشها اشخاص صااحبنظار از طریق بررسی دانش و تجربیاتی که دارناد انتخااب مایشاوند. مبنای انتخاب این افراد نیز ویژگیهایی است که صاحبنظاران روش دلفی برای اعضای گروه دلفی روری شمردهاند. به نظار هارمن و پرس )0371( ی گروه متخص در دلفی گروهای هستند که نمایندگان گروههای مختل در آن شرکت داشاته و از افرادی تشکیل شده باشند که علم و آگاهی عمیق و وسایعی در زمینه تحقیق دارند. با توجبه به ویژگیهای مذکور 001 نفار از متخصصین و خبرگان واجد شرایط شامل گروههای زیر و به شرح جدول 0 انتخاب شدند: 0( اعضای هییت علمی گروههای حساابداری و مادیریت مالی دانشگاهها با تاکید و تمرکز بر دانشگاههای تهران شامل دانشاگاههاای آزاد اساالمی علاوم و تحقیقاات تها ران عالما ه طباطبا ایی تربیا ت ما درس الزها را شهیدبهشاتی علاوم اقتصاادی و اماام صاادق)ع( در انتخاب این اعضا معیارهاای اساسای نظیار دارا باودن درجه دکترا در یکی از رشتههای حسابداری و مدیریت مالی ساابقه تادریس در دروس تخصصای دورههاای کارشناسی ارشد و دکتارا باا اولویات دادن باه دروس تیوری و مباحث نظری مرباو باه گزارشاگری ماالی مورد توجبه ویژه قرار گرفتند. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

40 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران )0 )9 )4 گروه اوبل دوم سوم سوم اعضاای کمیتاهی تادوین اساتانداردهای حساابداری کمیته آموزش و تحقیقات کمیته فنی و هییت عامال سازمان حسابرسی و همچنین مشااوران و مادیران باا سابقه ایان ساازمان بعناوان افارادی کاه در تادوین و انتشااار اصااول و ااوابط حسااابداری و حسابرساای متخص و صاحبنظر میباشند. حسااابداران رساامی شاااغل بااه لحاااظ آشاانایی بااا گزارشگری مالی از آنجا که فعالیت در تجزیه و تحلیل اطالعات مالی بررسی و قضاوت در خصوص کیفیات و اعتبار صورتهای مالی دارند از جملاه افاراد خبرهاای هستند که میتوان برای رسایدن باه اجمااع از آراء و نظرات این گروه استفاده قابل اتکایی به عمل آورد. حسابداران رسمی غیرشاغل کاه عاالوه بار دارا باودن تخصاا الزم در باااب قضاااوت کیفیاات و اعتبااار صورتهای مالی به دلیل مناصاب مادیریتی واجرایای خود با تهیه و ارائه گزارشگری مالی و مساائل مارتبط آن هام ساروکار دارناد باه عناوان چهاارمین گاروه متخص از اعضای گروه دلفی میباشند. جدول 1- گروههای خبرگان شرح اعضای هیأت علمی گروههای حسابداری و مدیریت مالی دانشگاهها مدیران و مشاوران ارشد سازمان حسابرسی حسابداران رسمی شاغل حسابداران رسمی غیرشاغل جمع تعداد )نفر( با توجه به اینکه هدف اصالی تحقیاق کشا و شناساایی مولفههای کلیدی چارچوب نظری گزارشگری مالی باا رویکارد اسالمی است بر اسااس عوامال اصالی و مولفاههاای کلیادی پیشنهادی نمودار 9 مبتنی بر مرحله اول تحقیق بارای کساب نظر خبرگان در خصوص مو وع مورد پاژوهش پرسشانامهای حاوی 04 سوال تدوین و بین ایشان توزیع گردید. خبرگاان باا اظهارنظر موافق یا مخاال در ماورد پرساشهاای مطروحاه و اختصااص امتیاازی از 1 تاا 3 باه هریا از پرساشهاا نظار تخصصی خود را در مورد مولفههای کلیادی پیشانهادی اعاالم نمودند. عالوه براین در پرسشانامه ماذکور از پاساخ دهنادگان خواسته شده بود پس از اعالم نظر موافق یا مخال در خصوص عامل پیشنهادی نظر خود را در مورد و عیت عامل مربوطه در چارچوب نظری گزارشگری مالی فعلی اعالم نمایناد تاا از ایان طریق زمینه مناسبی برای مقایسه و ارزیاابی و اعیت موجاود مفاهیم نظری گزارشاگری ماالی کشاور و فاصاله آن باا و اع مطلوب فراهم شود. در این ارزیابی پاساخدهناده باا اختصااص امتیازی از صفر به منزلهی فقدان آن عامل در و عیت فعلی تاا 3 امتیاز نشاندهندهی تحقق کامل عامل مورد ارزیابی میازان دستیابی به عامل موردنظر را در مفاهیم نظری گزارشگری مالی موجود اعالم مینمود. 4- تجزیه و تحلیل اطالعات جمعآوری شده )0 )0 دادهها ای ایاان مطالعاه در مرحلاه دوم از طریااق توزیا ع پرسشنامه بین خبرگان جمعآوری گردید و در تهیاه اصاالح و تایید به منظور روایی پرسشنامه از نظرات بایش از 01 نفار از صااحبنظاران امار اساتفاده شاد. باه منظاور بررسای پایاایی پرسشنامه نیز از آزمون آلفای کرونباخ استفاده گردید که نتیجه آزمون با. 1/3 حاکی از پایایی باالی پرسشنامه بوده است. در بخش آزمونهای آماری تحلیلی باید باه نحاوی عمال میشد که تایید یا رد سواالت شدت موافقت یا مخالفت اجماع یا عدم اجماع در خصوص مو وع و در نهایت ارزیاابی فاصاله و ع موجود از و ع مطلوب روشن میشد. بدین منظور و برای دستیابی به این اهداف پرسشهای مربو به هر ساوال اصالی دستهبندی و آزمونهای زیر در مورد آنها طراحی و اجرا گردید. آزمون دوجملهای برای حصول اطمیناان از نظار نظار موافاق یاا مخاال آزماودنیهاا در ماورد هار یا از پرسشهای زیرمجموعه سوال اصلی تحقیق. T آزمون )9 )4 ی نموناهای باه تفکیا نظارات موافاق و مخال بارای آگااهی از شادت موافقات یاا مخالفات خبرگان با مو وع مطروحه در هر پرسش. آزماون کولماوگروف اسامیرنوف یا نموناهای باه تفکی نظرات موافق و مخال برای تشخی وجود یا عدم وجود اجماع در بین خبرگان هر گاروه راجاع باه مو وع مطروحه در هر پرسش. T آزمون )1 زوجی برای مقایسه و ارزیابی و عیت موجود با میانگین پاسخهای موافق به منظاور ارزیاابی فاصاله و ع موجود از و ع مطلوب. آزمون فریدمن جهت رتبهبنادی مولفاههاای کلیادی مورد تایید خبرگان. خالصه نتایج آزمونهای فوقالذکر در جدول 0 ارائه شده است. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

41 مولفههاي كليدي مفاهيم نظري گزارشگري مالي با... / رضا غالمي جمكراني هاشم نيكومرام سيدعباس موسويان و فريدون رهنماي رودپشتي جدول 2- خالصه نتایج آزمونهای آماری شماره عامل یا مؤلفه کلیدی تایید یا رد سؤال شدت موافقت یا مخالفت اجماع یا عدم اجماع در خصوص شدت موافقت ارزیابی وضعیت موجود آزمون 1.64 سؤال مربوط آزمون دوجملهای میزان موافقت یا مخالفت آزمون کولموگروف- اسمیرنوف یک نمونهای آزمون Tزوجی مقایسه با موافقین موافقت موافقت شدید اجماع تفاوت معنیدار هدف اصلی: موافقت موافقت شدید اجماع تفاوت معنیدار اولویت در پاسخگویی موافقت موافقت شدید اجماع تفاوت معنیدار 9 موافقت موافقت شدید اجماع تفاوت معنیدار 4 موافقت موافقت شدید اجماع تفاوت معنیدار مخاطبان: موافقت موافقت شدید اجماع تفاوت معنیدار ذیحقان و ذینفعان موافقت موافقت شدید اجماع تفاوت معنیدار 7 موافقت موافقت شدید اجماع تفاوت معنیدار ویژگی اصلی کیفی موافقت موافقت شدید اجماع تفاوت معنیدار اطالعات: موافقت موافقت شدید اجماع تفاوت معنیدار ارائه منصفانه موافقت موافقت شدید اجماع تفاوت معنیدار اولویت ارائه منصفانه موافقت موافقت شدید عدم اجماع تفاوت معنیدار واحدپولی و غیرپولی موافقت موافقت شدید عدم اجماع تفاوت معنیدار نظام اندازهگیری: ارزش منصفانه موافقت موافقت موافقت موافقت شدید موافقت شدید موافقت شدید اجماع اجماع اجماع تفاوت معنیدار تفاوت معنیدار تفاوت معنیدار موافقت موافقت شدید اجماع تفاوت معنیدار افشای کافی و کامل در موافقت موافقت شدید اجماع تفاوت معنیدار راستای سودمندی در موافقت موافقت شدید اجماع تفاوت معنیدار ارزیابی ایفای مسیولیت پاسخگویی موافقت موافقت موافقت شدید موافقت شدید اجماع اجماع تفاوت معنیدار تفاوت معنیدار موافقت موافقت شدید اجماع تفاوت معنیدار ارائه اطالعات مربو به موافقت موافقت شدید اجماع تفاوت معنیدار الزامات شرعی موافقت موافقت شدید اجماع تفاوت معنیدار سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

42 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران )1 صورتهای مالی میباشد را به عنوان معیار اندازهگیری خود انتخاب نماید. همچنین این گزارشگری مالی نبایستی صرفا به اندازهگیری بر اساس واحد پولی محدود گردد و میتواند منابع و تعهداتی که قابلیت اندازهگیری برحسب واحدپولی را ندارند نیز شامل گردد. در گزارشگری مالی واحدتجاری اسالمی میبایست افشای کافی و کامل در خصوص ایفای مسیولیت پاسخگویی صورت گیرد. همچنین ارائه اطالعات زیر موجب افزایش ظرفیت پاسخگویی گزارشگری مالی واحدتجاری اسالمی میگردد: ارائه اطالعات مربو به تأ یر فعالیتهای واحدتجاری بر محیط. ارائه اطالعات مربو روت بین ذینفعان. به چگونگی کسب و توزیع افشای تأ یر اجتماعی فعالیتهای واحدتجاری بر جامعه ارائه اطالعات مربو به رعایت الزامات شرعی افشای ماهیت و دالیل انجام معامالت احتمالی مغایر با الزامات شرعی و نحوه و محل مصرف منابع حاصل از آنها. بنابراین یافتههای مرحله اول تحقیق که بر اساس مطالعه تحلیل و تفسیر مبانی نظری گزارشگری مالی در کشورهای اسالمی صورت گرفت و مؤلفههای کلیدی مفاهیم نظری گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی را در نمودار پیشنهاد 9 نمود در گام دوم در معرض نظر گروه خبرگان نظری و تجربی قرار گرفت والگوی پیشنهادی با اتفاقنظر و اجماع خبرگان مورد تایید قرار گرفت. 5- نتیجهگیری و بحث در رویکرد اسالمی حسابداری واجد ابعاد دنیوی و اخروی و مبتنی بر پاسخگویی اسالمی است. این پاسخگویی در بعد اخروی پاسخگویی نفس و در بعد دنیوی پاسخگویی اجتماعی را در بردارد که وجه تمایز آن اولویت منافع اجتماعی بر منافع فردی است. در چارچوب نظری گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی هدف اصلی پاسخگویی است. کسب سود و افزایش روت در اسالم نفی نمیگردد لیکن آنچه مهمتر است نحوهی کسب سود و چگونگی توزیع آن میباشد. چارچوب مفهومی مبتنی بر پاسخگویی در مقایسه با چارچوب مفهومی مبتنی بر سودمندی در تصمیمگیری با اولویت دادن هدف پاسخگویی جهت اهداف گزارشگری مالی واحد استفادهکنندگان مسلمان مناسبتر است. تجاری اسالمی و با توجه به کسب اجماع عمومی در مورد مؤلفههای کلیدی مفاهیم نظری گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی حال سؤال این است که از نظر پاسخدهندگان کدام مؤلفه کلیدی از اولویت باالتری برخوردار است به عبارت دیگر اولویت هری از مؤلفههای مورد اجماع خبرگان در چه رتبهای قرار میگیرد. برای این منظور از آزمون ناپارامتری فریدمن استفاده شده است که اولویت موردنظر خبرگان در قالب نمودار 4 آمده است. یافتههای تحقیق بیانگر این واقعیت است که خبرگان دانشگاهی و حرفهای گزارشگری مالی در ایران درباره موارد مشروحه زیر اتفاقنظر و اعتقاد دارند که: 0( چارچوب مفهومی مبتنی بر پاسخگویی در مقایسه با چارچوب مفهومی مبتنی بر سودمندی در تصمیمگیری جهت اهداف گزارشگری مالی واحدتجاری اسالمی و استفادهکنندگان مسلمان مناسبتر است. 0( دامنهی استفادهکنندگان گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی گستردهتر و شامل ذیحقان و ذینفعان میباشد لذا محیط زیست و سایر مخلوقات که به نوعی از فعالیتهای واحدتجاری اسالمی تأ یر میپذیرند یا تأ یر میگذارند حسب رورت جزو ذینفعان گزارشگری مالی واحدتجاری اسالمی قرار میگیرند. بدین ترتیب: 0-0- در گزارشگری مالی واحدتجاری اسالمی میبایست اطالعاتی مبنی بر سودمندی در ارزیابی ایفای مسیولیت پاسخگویی با دربرگرفتن کلیه ذینفعان به طور عادالنه ارائه گردد سودمندی در ارزیابی ایفای مسیولیت پاسخگویی اجتماعی در گزارشگری مالی واحد تجاری اسالمی نسبت به پاسخ گویی فردی از اهمیت و اولویت بیشتری برخوردار است. 9( خصوصیات کیفی اطالعات چارچوب مبتنی برسودمندی در تصمیمگیری یا همان مفاهیم نظری گزارشگری مالی مرسوم جهت پاسخگویی به نیازهای استفادهکنندگان مسلمان مناسب نیست نظر به ایفای مسیولیت پاسخگویی استفادهکنندگان مسلمان نسبت به احکام شریعت ارزیابی دقیق و صحیح داراییها بدون در نظر گرفتن ویژگی کیفی احتیا روری است ویژگی کیفی ارائه منصفانه در گزارشگری مالی واحدتجاری اسالمی از رورت و اهمیت قابل توجهی برخوردار است. 4( نظام گزارشگری مالی واحدتجاری اسالمی بایستی ارزش منصفانه که تصویری از ارزش عادالنه و جاری اقالم سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

43 مولفههاي كليدي مفاهيم نظري گزارشگري مالي با... / رضا غالمي جمكراني هاشم نيكومرام سيدعباس موسويان و فريدون رهنماي رودپشتي تیاوریهاای اقتصاادی محاور و پایاه چاارچوب نظاری گزارشگری مالی مرسوم است و این چارچوب به طور کامال بار نقش اجتماعی حسابداری صحه نمیگذارد و صرفا بر جنبههای اقتصادی آن تاکید نموده است تا حدی کاه تعهاد گزارشاگری مالی را از سطح حسابدهی به جامعه به سطح حسابدهی باه منافع واحد تجاری تقلیل داده است. دامنهی استفادهکننادگان گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی شامل ذیحقاان و ذینفعاان میباشد لذا جامعه محیط زیست و سایر مخلوقات که به نوعی از فعالیتهای واحدتجاری اسالمی تاأ یر مایپذیرناد یاا تاأ یر میگذارند جزو ذینفعان گزارشگری مالی واحدتجاری اساالمی قرار میگیرند. با توجه به نتایج تحقیق در این مورد که ویژگیهای کیفای اطالعاات چاارچوب نظاری گزارشاگری ماالی مرساوم جهات پاسخگویی به ذینفعان مسلمان مناسب نیست با درنظر گرفتن ویژگی کیفی ارائاه منصافانه باه عناوان ویژگای کیفای اصالی اطالعات میتوان این نقیصه را برطرف نمود. بدیهی است ارائاه منصفانه اطالعات با اندازهگیری دقیقتر و نگاه عادالناه نسابت به کلیه ذینفعان میتواند در راستای هدف پاسخگاویی مفیاد و مو رتر باشد. نظام اندازهگیری مبتنی بر ارزش منصفانه افشای اطالعات در خصوص نحوه کساب و چگاونگی توزیاع ساود و همچناین افشای تطبیق یا مغایرت احتمالی فعالیتها و مناابع و مصاارف حاصل از فعالیتهای واحدتجاری مایتواناد منتهای باه هادف غایی گزارشگری مالی اسالمی یعنی پاسخگویی گردد. در این راسااتا اسااتفاده از صااورت ارزشافاازوده ماایتوانااد بااه اسااتفادهکنناادگان مساالمان در ارزیااابی ایفااای مساایولیت پاسخگویی واحد تجاری اسالمی کم نماید. اهم محدودیتهایی که در اجرای تحقیق وجود داشت و در تفسی ر نت ایج آن م ورد ت و ج اه ق ا ر ار گ رفت اه ا س ا ت ب اه ش ا ر ح زی ا ر میباشد: نظر به گستردگی فصل شناخت در صورتهای مالی از شش فصل مفاهیم نظری گزارشگری مالی مرسوم شامل مراحل شناخت معیارهای شناخت فرآیند شناخت و سایر موارد آن تحقیق حا ر به این فصل از مفاهیم نظری گزارشگری مالی نپرداخته است. در سایر فصول نیز مولفههای اصلی آنها مورد تحقیق قرار گرفته است و جزئیات آنها را شامل نمیگردد. با توجه به اینکه روش دلفی مستلزم طی کردن فرآیندی طوالنی است و گاه تکرار برخی از مراحل این فرایند رورت مییابد و از سوی دیگر پاسخدهندگان به ویژه مدیران و متخصصین معموال با محدودیت وقت مواجه هستند تخصی زمان کافی از سوی ایشان و مشارکت آنان در فرایند تحقیق یکی از مشکالت این قبیل تحقیقات میباشد که ا رات این مو وع در مراحل جمعآوری و تکمیل پرسشنامه آشکار میگردد. لذا میتوان از آن به عنوان یکی از محدودیتهای تحقیق نام برد. تحقیق حا ر در خصوص مفاهیم نظری گزارشگری مالی کلیه واحدهای تجاری اعم از اینکه در بخش خصوصی یا عمومی فعالیت نمایند صورت گرفته است. بدین ترتیب نتایج این تحقیق معطوف به مفاهیم نظری گزارشگری مالی واحدهای انتفاعی است لیکن عمدتا در مورد واحدهای غیرانتفاعی هم قابل تعمیم است. براساس مطالعه انجام شده و نتایج حاصل از اجرای پژوهش مواردی را میتوان به عنوان پیشنهاد جهت ارتقاء نظام گزارشگری مالی ویژه جوامع اسالمی ارائه نمود. برخی از از این نکات به عنوان پیشنهاد به مراجع قانونی و حرفهای برای و ع اصول و وابط و تدوین استانداردهای الزم و برخی دیگر به عنوان پیشنهاد به مراجع دانشگاهی و پژوهشی جهت اجرای پژوهشهای بیشتر در آینده ارائه می گردد: 0( با توجه به نتایج تحقیق به مراجاع قاانونی و حرفاهای مساایول تاادوین مفاااهیم نظااری و اسااتانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی کشور به ویاژه ساازمان حسابرسی و جامعه حسابداران رسمی کشور پیشنهاد میگردد نسبت به بررسای جاامع و تادوین چاارچوب نظری و استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی اقدام نمایند. 0( بر اساس نتایج حاصل از پژوهش به مراجاع قاانونی و حرفااهای تاادوین اصااول و ااوابط حسااابداری و گزارشگری مالی پیشنهاد میشود جهت ارتقااء ساطح افشا و پاسخگویی در گزارشگری مالی من بهرهمندی از مولفههای کلیادی معرفای شاده در ایان پاژوهش نسبت به طراحی و ابداع صورت یا گزارشهایی مبنای بر شیوه کسب روت و چگاونگی توزیاع اروت اقادام نماینا د. با دیهی اسا ت پژوهشا گران دانشا گاهی نیا ز میتوانند در این مهم تالش کنند. 9( بر اساس نتایج حاصل از پژوهش به مراجاع قاانونی و حرفااهای تاادوین اصااول و ااوابط حسااابداری و گزارشگری مالی پیشنهاد میشود جهات ارتقااء نظاام گزارشگری مالی اطالعااتی نظیار ارزشهاای جااری اطالعاات غیرپاولی ارزش افازوده ایجااد شاده لازوم شناسایی سودهای تحققنیافته و مواردی از این قبیال سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

44 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران فهرست منابع * * * * * * قرآن مجید قفی علای. صایدی حجاتالاه. )0910(.»تیاوریهاای هنجاری پلی بین واقعیت و غایت حساابداری«مطالعاات حسابداری. شماره 0. طبیبی سایدجمالالادین ملکای محمدر اا دلگشاایی بهرام. )0911(. تدوین پایاننامه رساله پروژه پژوهشای و مقاله علمی. تهران: انتشارات فردوس. صیدی حجتاله. )0917(. ارائاه مادلی بارای گزارشاگری مالی بازار سرمایهی کشورهای اسالمی پایانناماه دکتاری حسابداری. دانشکده مدیریت و حسابداری. دانشگاه عالماه طباطبایی. نجفی ابراهیم. )0930(. "دکتارین حساابداری جمهاوری اسالمی ایران" تهران: اندیشکده یقین. ویکیپاااادیا. بازیااااابی شااااده 01 اساااافند 0930 از hp://en.wikipedia.org/wiki/muslim_populaion * AAOIFI (2010), Accouning, Audiing and Governance Sandards for Islamic Financial Insiuions, Manama: AAOIFI Publicaion. * Abdel-Magid, M. F. (1981). The Theory of Islamic Banking: Accouning Implicaions. Inernaional Journal of Accouning, Vol. 17, No. 1, pp * Alexander, D. and Brion, A. (1999). Financial Reporing. London: Inernaional Thomson Business Press. * Al-Hashim D. and J. Arpan (1992). Inernaional Dimensions of Accouning. 3rd ediion. PWS-Ken Publishing Co. * Anderson, S., Cavanagh, J. (2000). Top 200: he rise of global corporae power, Washingon: Insiue for Policy Sudies. * Baydoun, N. and Wille, R.( 2000). Islamic Corporae repors, Abacus, 36(1): * Financial Accouning Sandards Board, (2010), Saemen of Financial Accouning Conceps No.8, The Objecive of General Purpose Financial Reporing, and Qualiaive Characerisics of Useful Financial Informaion. * Gambling, T. and Karim R. (1991). Business and Accouning Ehics in Islam. London: Mansell Publishing Limied. * Gray, RH, Owen D, and Maunders K. (1988), Corporae Social Reporing: Emerging Trends in Accounabiliy and he Social Conrac, Accouning, Audiing and Accounabiliy Journal Vol. 1, No.1, pp * Hameed, S. and Yaya, R (2005). Emerging Issues in he Objecives and Characerisics of Islamic accouning for Islamic Business Organizaions, Malaysian Accouning Review, July Vole 4, No.1. * Hamid, S., Craig, R. and Clarke, F. (1993). Religion: A Confounding Culural Elemen in he Inernaional Harmonizaion of Accouning. Abacus, Vol. 29, No. 2, pp را جزء اطالعات روری برای افشا در گزارشگری مالی به شمار آورند. 4( با توجه به نتایج تحقیق به سازمان حسابرسای کشاور پیشنهاد میشود با تشکیل هییت نظارت شرعی از نظر و مشارکت ایشان در تدوین و تطابق اصاول و اوابط حسابداری و استانداردهای گزارشگری مالی با اصول و الزامات شرعی استفاده نماید. یافتاههاای ایان مطالعاه مایتوانناد مبناای مطالعاات و پا ژوهشها ای بعا دی جها ت ارتقا ای حا وزهی حسا ابداری و گزارشگری مالی اسالمی قرار گیرند. عالوه بر ایان بادیع و ناو بودن این حوزه از پژوهش در کشاور و همچناین چاالشهاای حسابداری موجود در عمل و در توسعهی ابزارهای پولی و مالی اسالمی جدید انجام پژوهشهای بیشتر را برای غنیتر کاردن ادبیات حسابداری و گزارشگری مالی در کشور ایجاب مینماید. بر این اساس مو وعات زیر را مایتاوان بارای تحقیقاات آتای پیشنهاد نمود تاا باه تناساب در ساطوح کارشناسای ارشاد و دکتری مورد توجه و مداقه اساتید و دانشاجویان مرباو قارار گیرند: 1( انجاام تحقیقاات الزم بارای تکمیال و تادوین الگاوی تفضیلی چارچوب کلی طراحی شده در ایان مطالعاه و آزمون آن..( انجام تحقیق مشابه در باب شناخت در مفاهیم نظاری گزارشگری مالی با رویکرد اسالمی. 7( انجام مطالعات تطبیقی برای مقایسه و اعیت موجاود نظام حسابداری و گزارشاگری ماالی کشاور باا ساایر جوامع اسالمی. 1( انجاام مطالعاات بنیاادی در خصاوص نقاش و غایات حسااابداری و توسااعه مفاااهیم نظااری حسااابداری و گزارشگری مالی با توجه باه بحارانهاا و چاالشهاای موجود در حسابداری و گزارشگری مالی. 3( بررسای و ارزیاابی اساتانداردهای فعلای حساابداری و گزارشاگری ماالی ایاران از منظار ایفاای مسایولیت پاسخگویی. 01 (بررسی کفایت صورتهای مالی موجود از نظر تطبیاق با ابزارهای مالی اسالمی مانند انواع صکوک استصاناع اجاره و غیره. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

45 مولفههاي كليدي مفاهيم نظري گزارشگري مالي با... / رضا غالمي جمكراني هاشم نيكومرام سيدعباس موسويان و فريدون رهنماي رودپشتي * Ijir Y. (1983). On The Accounabiliy-Based Concepual Framework. Journal of Accouning and Public Policy, Elsevier Publishing Co. Inc. * Inernaional Accouning Sandard Board (IASB), (2013). A Review of Concepual Framework for Financial Reporing. Discussion Paper (July, 2013). * Khan, M.A. (1994). Accouning Issues and Conceps for Islamic Banking. Ins. * Lewis, M. (2001). Islam and Accouning. Accouning Forum, Vol. 25, No. 2, pp * Maessich, Richard,(1995). Criique Of Accouning.USA. Quorum Books. * McMurry, J. (1998). Unequal freedoms: he global marke as an ehical sysem. Torono. * Napier, C. (2007), Oher Culures, oher accounings? Islamic Accouning from pas o presen, 5h Accouning Hisory Inernaional Conference, Banff, Canada, Augus 9-11 * Napier, C.( 2009 ). Defining of Islamic Accouning: Curren Issues and Pas Roos, Accouning Hisory, Feb-May 2009; 14, 1/2; Accouning & Tax Periodicals, PP121. * Perera, MHB (1989). Towards a framework o analyze he impac of culure on Accouning, The Inernaional Journal of Accouning, Vol. 24, 1989, pp * Sulaiman, M., (2003), Tesing a Model of Islamic Corporae Financial Repors:some experimenal Evidence, IIUM, Journal of Economics and Managemen, q(2). * Sulaiman, M., 1997, Tesing a Theory of Islamic Corporae Reporing: The Case of Malysia, PH.D. Thesis, Universiy of Oago. * Wallace, R.S.O. (1990). Accouning in Developing Counries in RSO Wallace,John M Samuels and Richard J. Brison (eds), Research in Third World Accouning, vol , JAI Press Ld. London 1990 یادداشتها. در این تحقیق گزارشگری مالی معادل حسابداری )مالی( در نظر گرفته شده است. 2 Accounor 3 Acounee 4. Accouning and Audiing Sandards for Islamic Financial Insiuions 5 و إ ن کان م ث قال ح ب ة م ن خ ر د ل أ ت ی نا ب ها و ک فى ب نا حاس بین )االن بیا 74( 1 سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

46

47 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت سال چهارم / شماره 31/ بهار 3131 بررسی اثر اعتبار تجاري و عمق مالی بر ميزان نگهداشت وجه نقد قدرت اله طالب نيا دانشیار دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات تهران gh_alebnia@yahoo.com مریم مهدوي دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسالمی واحدعلوم و تحقیقات تهران mahdavii.maryam@gmail.com تاریخ دریافت: 38/6/1 تاریخ پذیرش: 38/3/15 چكيده هدف از این پژوهش بررسی اثر اعتبار تجاری و عمق مالی بر میزان نگهداشت وجه نقد می باشد و به عبارتی بررسی می شود که آیا میان نگهداری وجه نقد در شرکتهای دارای اعتباری تجاری خوب و ضعیف تفاوت معناداری وجود دارد وآیا میاان نگهاداری وجاه نقد در شرکتهای با عمق مالی زیاد و کم تفاوت معناداری وجود دارد. این تحقیق از نوع توصیفی و همبساتگی اسات.ملمارو زماانی تحقیق سالهای 5831 الی 5831 می باشد. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. نتایج این تحقیق نشان داد در سطح اطمینان 31 که رابطه معکوس و معنی داری میان اعتبار تجاری شرکت ها و سطح نگهداشت وجه نقد آن ها وجود دارد بطوریکه با افزایش اعتبار تجاری شرکتها از سطح نگهداشت وجه نقد آن ها کاسته میشود. در این تحقیق همچنین نشان داده شد که میان عمق مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و سطح نگهداشت وجه نقد آن ها رابطه معنی داری وجود ندارد. واژههاي كليدي: اعتبار تجاری عمق مالی نگهداشت وجه نقد. 14

48 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران 1- مقدمه به دلیل اهمیت بسزایی تعیین میزان وجه نقد مورد نیاز شرکت تحقیقات زیادی بر روی نگهداشت وجه نقد انجام شده است. الزامی شدن تهیه صورت جریان وجه نقد در استاندارد حسابداری نشان دهنده اهمیت باالی وجه نقد شرکت در تصمیم گیری های امتصادی است. این موضوع که شرکتها چگونه سطح مناسبی را برای نگهداری وجه نقد تعیین کنند از دیدگاه های مختلفی مابل بررسی است. پیش از این مدل های شناخته شده ای از دیدگاه های کلی به بررسی و تبیین این موضوع پرداخته اند. مدیریت وجه نقد به تقاضای وجه نقد شرکت بستگی دارد. هدف از مدیریت وجه نقد آن است که با محدود کردن وجه نقد در شرکت ثروت سهامداران حداکثر شود. امروزه مدیریت وجه نقد و تعیین میزان وجه نقد مورد نیاز برای نگهداری و شناخت عوامل موثر بر آن مورد توجه بسیاری از محققین مرار گرفته است و با توجه به وجود تورم و هزینه فرصت از دست رفته شرکتها در پی آن اند که میزان بهینه ای از وجه نقد نگهداری کنند.بطوریکه با توجه به سیاستهای مالی شرکت ها در پی جایگزینی برای وجه نقد می باشند. تحقیقات مختلفی بر روی نگهداشت وجه نقد انجام شده است. این تحقیق با معرفی مفاهیم جدید از جمله مفهوم عمق مالی ومفهوم اعتبار تجاری و بررسی اثر آنها و سایر متغیر های دیگر بر روی میزان وجه نقد پرداخته است و نسبت به سایر تحقیقات گذشته دارای نو آوری می باشد و به دلیل آنکه تاکنون در این رابطه تحقیقی در ایران انجام نشده است لذا در این تحقیق به تکمیل خالء تحقیقاتی در این زمینه پرداخته ایم تا به این وسیله به مدیران سرمایه گذاران و محققین در راستای استفاده بهینه از منابع نقدی خود در پروژه های سرمایه گذاری و کاهش سطح وجوه نقد آزاد شرکت کمک شود. 2- مبانی نظري و مروري بر پيشينه پژوهش در ادبیات و متون حسابداری مدل هایی به توضیح تصمیم شرکتها در خصوص نگهداری وجه نقد می پردازد که عبارتند از مدل موازنه مدل سلسله مراتبی مدل جریان نقدی آزاد نظریه نمایندگی و نظریه عدم تقارن اطالعاتی نظریه سنتی. الف- مدل موازنه این مدل بیان می کند که شرکت ها با مقایسه هزینه ها و منافع نهایی حاصل از نگهداری وجه نقد در خصوص سطح نگهداشت وجه نقد تصمیم گیری می کنند. نگهداری وجه نقد از احتمال وموع بحران مالی می کاهد. همچنین احتمال از دست رفتن فرصت های سرمایه گذاری در نتیجه عدم دسترسی به وجه نقد کافی را نیز کاهش می دهد. اما نگهداری وجه نقد هزینه ای نیز دارد و آن هزینه فرصت از دست رفته سرمایه گذاری در دارایی های جاری است که در نتیجة نگهداری وجه نقد ایجاد می شود. نکته مهم این نظریه این است که سطح مطلوبی از وجه نقد برای شرکت ها وجود دارد که در آن مدیریت با رویکرد فعاالنه بر اساس تحلیل منفعت - هزینه نسبت به نگهداری 4 وجه نقد تصمیم گیری می کند)جانی و همکاران 1114(. ب- مدل سلسله مراتبی طبق این مدل که توسط مایرز و مجلوف )5334( ارائه شد است شرکت ها تأمین مالی از منابع داخلی شرکت را به تأمین مالی از منابع خارجی که حساس به اطالعات است ترجیح می دهند. این نظریه بر مبنای این فرض مرار دارد که افراد داخل شرکت آگاه تر از سهامداران هستند. اگرمنابع داخلی شرکت برای تأمین مالی سرمایه گذاری بهینه کافی نباشد و عدم تقارن اطالعاتی نیز مانع شود مدیران ممکن است مجبور به صرف نظر کردن از پروژه های سود آور شوند. در این حالت وجه نقد بسیار ارزشمند است و تنها فرصت برای انتشار سهام بدون از دست دادن ارزش بازار زمانی رخ می دهد که عدم تقارن اطالعانی وجود نداشته باشد و یا بسیار کم 1 باشد.)درابتز و همکاران 1151( ج- مدل جریان نقدي آزاد 6 این مدل توسط جنسن )5336( ارائه شد و بیان می دارد که شرکت ها وجه نقد را تحت کنترل خود انباشته میکنند و صرف تصمیمات سرمایهگذاری مینمایند که ممکن است لزوما در راستای منافع سهامداران هم نباشد. جریان نقدی آزاد جریان نقدی است که مازاد برآنچه برای تأمین مالی تمام پروژه ها با خالص ارزش فعلی مثبت که با نرخ هزینه سرمایه مربوطه تنزیل می شود بامی می ماند. تضاد منافع بین سهامداران و مدیران در خصوص سیاست های های پرداخت سود سهام مخصوصا زمانی که سازمان ها وجه نقد آزاد مابل توجه ای دارند بیشتر است. پرداخت جریان نقدی در مالب سود سهام به سهامداران از مدرت مدیریت می کاهد و از سوی دیگر ممکن است در صورت نیاز به تأمین سرمایه توسط بازار های سرمایه تحت کنترل و نظارت مرار گیرد. د- نظریه نمایندگی مشکالت نمایندگی یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده نگهداری وجه نقد شرکت ها است. هزینه های نمایندگی می تواند در توجیه رفتار نگهداری وجه نقد توسط مدیریت به کار سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

49 بررسي اثر اعتبار تجاري و عمق مالي بر ميزان نگهداشت وجه نقد / قدرتاله طالبنيا و مريم مهدوي روند. در مورد اندازة شرکت می توان گفت هرچه اندازه شرکت بزرگتر باشد مدیریت اختیار بیشتری خواهد داشت. لذا احتمال نگهداری وجه نقد مازاد افزایش می یابد. از سوی دیگر در شرکتهای با بدهی پایین نیز انتظار می رود وجه نقد بیشتری نگهداری شود زیرا بدهی پایین سبب می شود که کمتر تحت نظارت بازار سرمایه مرار گیرند و اختیار مدیریت بیشتر می شود. انتظار می رود شرکتهایی که فرصت سرمایه گذاری ارزشمند دارند و هزینه تأمین مالی خارجی آنها باالست دارایی های نقدی بیشتری نگهداری کنند زیرا در صورت کمبود وجه نقد شرکت پروژه های با ارزش بیشتری را از دست 7 خواهد داد. )دیتمار و دیگران 1118( ه- نظریه عدم تقارن اطالعاتی این نظریه به حالتی اشاره دارد که یکی از طرفهای معامله نسبت به دیگران دارای مزیت اطالعاتی است. در چنین حالتی در امتصاد گفته می شود که اطالعات نامتقارن است. در مجموع می توان گفت عدم تقارن اطالعات نقش مهمی در میزان هزینه های تأمین مالی خارجی ایفا می نماید)احمد پور و رسائیان 5831 (. عدم تقارن اطالعاتی تأمین مالی برون سازمانی را مشکل می سازد. افراد برون سازمانی تمایل به خرید اوراق بهاداری دارند که بیش از حد میمت گذاری نشده باشد و لذا متناسب با عدم اطمینان های موجود) ریسک ) میمت اوراق بهادار را تعدیل می کنند آگاهی کمترتأمین کنندگان مالی نسبت به مدیران اغلب به میمتی کمتر از وامع برای اوراق بهادارمنجر می شود.)مایرز و ماجلوف 5334( ي- نظریه سنتی اساس این نظریه بر این است که ساختار مطلوب سرمایه وجود دارد و می توان با استفاده از اهرم مالی ارزش شرکت را افزایش داد. در وامع این نظریه پیشنهاد می کند در اثر استفاده بیشتر از بدهی هزینه سرمایه ابتدا کاهش و سپس به علت افزایش حقوق صاحبان سهام افزایش پیدا می کند. و شرکت برای استفاده بیشتر از بدهی بایستی دارای اعتبار تجاری خوب باشد تا بتواند ساختار سرمایه خود را مطلوب نماید. انگیزه های نگهداری وجه نقد از مباحث و موضوعات با اهمیت در مدیریت بنگاههای امتصادی است زیرا دارایی های نقدی سهم زیادی در کل دارایی شرکت دارند. دیتامر و اسمیت بیان کردند که جمع کل اوراق بازار و نقدینگی بیش از 55 درصد کل دارایی شرکت های آمریکایی می باشد. ازکان می گوید در انگلیس نسبت نقدینگی به کل دارایی در سال 5334 و 51/ %درصد بوده است. برای مثال نقدینگی در ژاپن آلمان و فرانسه به ترتیب 57 3 و 51 درصد است. با بررسی ادبیات مربوط به نگهداری وجه نقد می توان انگیزه های کلی برای نگهداشت وجه نقد را به پنج گروه کلی به شرح زیر طبقه بندی کرد. * * * * * 3 انگيزه معامالتی انگیزه معامالتی بیشتر به دلیل هزینه بر بودن استفاده از سایر دارایی ها )به جز وجه نقد( در انجام معامالت تجاری است. انتظار می رود شرکتهایی که با هزینه معامالت بیشتری روبرو هستند مبالغ بیشتری را از داراییها نقدی نگهداری 3 نمایند. کینز )5386( معتقد است که شرکتها در فاصله زمانی بین وموع مخارج تجاری و وصول عواید حاصل از فروش نیاز به نگهداری وجه نقد دارند. شرکتها نه تنها به منظور پرداخت به بستانکاران و انجام سایر پرداخت ها بلکه به منظور انجام هزینه و معامالت امدام به نگهداری وجه نقد می نمایند. انگيزه احتياطی این انگیزه برای نگهداری وجه نقد توسط کینز) 5386 ( مطرح شد و بیان می کند که شرکت ها به منظور مصون ماندن در مقابل ریسک های غیر مابل پیش بینی ناشی از کمبود وجه نقد نیاز به نگهداری وجه نقد دارند که ناشی از نگرانی مدیریت می باشد. ازکان )1114( معتقد است که شرکتهایی که موجودی های نقدی را برای مواجهه با ومایع پیش بینی نشده نگهداری می کنند و در صورتی که هزینه سایر منابع تأمین مالی بسیار زیاد نباشد برای تأمین مالی سرمایه گذاری های خود را از موجودی های نقدی نگهداری شده استفاده می کنند. 10 انگيزه سفته بازي آنگونه که کینز )5386( بیان می کند انگیزه سفته بازی ضعیف ترین انگیزه برای نگهداری وجه نقد در شرکت است. این انگیزه در اصل نوعی واکنش به تغییر در میزان وجه نقد از طریق تغییر در ارزش آن است و معموال نشان دهندة یک عکس العمل مستمر در مقابل تغییرات تدریجی نرخ بهره است. 11 انگيزه نمایندگی زمانی که حمایت از سهامداران خارجی ضعیف است ارزش شرکت زمانی افزایش می یابد که شرکت سود سهام پرداخات کند. یعنی فقط زمانی که حمایات از ساهامدار خاارجی ماوی است که که وجه نقد نگهداری شده توسط مدیران ارتباطی به 51 ارزش واحد تجاری نداشته باشد.)کالچوا و لینز 1117( انگيزه مالياتی فولی و همکاران )1116( با مطالعه شرکت های آمریکایی که مبالغ زیادی وجه نقد نگهداری می کردند علت دیگری نیز جهت نگهداری وجه نقد یافتند. آنها دریافتند که شرکت های که در معرض موانین مالیاتی و پرداخت مالیات سنگین تر هستند وجه نقد بیشتری نگهداری می کنند. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

50 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران مدیریت وجه نقد نیز از دیگر مباحث اداره کارآمد بنگاههاست و با توجه به شرایط امتصادی و گسترش شرکتها مدیریت وجه نقد از اهمیت به سزایی برخوردار است. مدیریت وجه نقد به میزان تقاضا برای وجه نقد در یک شرکت بستگی دارد. هدف مدیریت وجه نقد آن است که با محدود کردن وجه نقد نگهداری شده ثروت سهامداران حداکثر شود. وجه نقد باید در سطحی نگهداری شود که بین هزینة نگهداری وجه نقد و هزینه وجه نقد ناکافی تعادل برمرار شود. نوع و اندازة این هزینه ها تا حدودی مختص به استراتژی مالی هر شرکت است. )عین آبادی تأثیر مرار می دهد (مدیریت وجه نقد ارزش شرکت راتحت میزان سطح نگهداشت وجه نقد نیز از اهمیت مابل توجه ای برخوردار است بطوریکه با افزایش میزان نقدینگی ریسک شرکت در بازپرداخت بدهی های سررسید شده کاهش می یابد. بنابراین با کاهش ریسک نرخ بازده مورد انتظار سرمایه گذاران کاهش می یابد. از طرفی برخی مدیران که ریسک پذیری بیشتری دارن ترجیح میدهند با داشتن نقدینگی کمتر از بدهی های جاری بیشترین استفاده داشته باشند. در این حالت ریسک نقدینگی باال رفته و احتمال عدم توانایی بدهی های سررسید شده افزایش می یابد که باال رفتن ریسک بازده مورد انتظار سرمایه گذاران افزایش یافته و بالطبع هزینه سرمایه شرکت افزایش می یابد. انتظار می رود که سطح نگهداشت وجه نقد در شرکت با عوامل متعددی در ارتباط باشد. حاکمیت شرکتی اندازه شرکت عملکرد شرکت ساختار سررسید بدهی ها ارتباط با موسسات مالی هزینه فرصت سرمایه سرمایه گذاری شده در دارایی های نقدی اهرم شرکت سایر دارائی های نقدی ظرفیت تولید جریان های نقدی درصد تقسیم سود نسبت سرمایه گذاری در دارایی های ثابت تعداد سال هایی که شرکت به عملیات خود ادامه داده است عضویت در گروه تجاری و کیفیت امالم تعهدی به عنوان عوامل تعیین کننده سطح نگهداشت وجه نقد شرکت ها معرفی شده اند. )حساس یگانه جعفری رسائیان 5831 ( اعتبار تجاری نقش اساسی در فعالیت های تجاری هر شرکتی دارد و اعتبار تجاری در شرکت نشان دهنده میزان اعتماد تأمین کنندگان و اعتبار دهندگان به شرکت است و یک ابزار تأمین مالی کوتاه مدت محسوب می شود. شرکتهای دارای اعتبار تجاری خوب بدون پرداخت وجه نقد کاال و خدمات مورد نیاز خود را از تأمین کنندگان دریافت میکنند و بانکها و سایر اعتباردهندگان با بررسی اعتبار تجاری شرکت امدام به اعطای 51 تسهیالت می نمایند. )ونفنگ وو و همکاران 1155( به طور کلی سه نوع اعتبار وجود دارد : 5( اعتبار مصرفی که رسمی یا بطور غیررسمی از سوی مغازهداران موسسات مالی و دیگران برای خرید کاالهای مصرفی در اختیار مردم عادی مرار میگیرد. 1( اعتبار تجاری که مثال عرضه کنندگان مواد اولیه به کارخانهداران و آنها نیز به عمده فروشان و خردهفروشان واگذار میکنند. در عمل تمام مبادالت در بخشهای صنایع خدمات و تجارت بر اساس اعتبار انجام میشود و بنگاهها ممکن است بهره ناچیزی نیز برای تسویه حسابها مثال در مدت یک ماه بپردازند. 8( اعتبار بانکی یا وام و اضافه برداشت که بانکها در اختیار مشتریان خود مرار میدهند یک نوع اعتبار است. اعتبار به تولید کننده امکان پرکردن خالء زمانی بین تولید و فروش کاال و به مصرف کننده امکان مصرف پیش از دریافت درآمد را میدهد. اعتبارات بانکی و غیربانکی بخشی از عرضه پول را تشکیل میدهند و از اهمیت امتصادی بسیاری برخوردارند. بنابراین دولتها به هنگام افزایش میمتها برای مهار رشد تقاضا به محدود کردن اعتبارات یا اعمال سیاست انقباض اعتبار روی میآورند. مزیت اعتبار تجاری این است که نیازی نیست تا مشتری پولی برای دریافت کاال بپردازد وحساب بدهی یا پرداختنی در ترازنامه مشتری ایجاد می شود و مشتری این پول را در نقاظ زمانی در آینده پرداخت می کند. در این خصوص می توان حسابهای دریافتنی را به عنوان جایگزین پول نقد در نظر گرفت. بنابراین اعتبار تجاری را می توان به عنوان ابزار سرمایه داری کوتاه مدت در نظر گرفت. اگر شرکت تخفیف دهد و مبلغ را در آخرین تاریخ مقرر پرداخت کند می توان هزینه فرصت وجود داشته باشد. اگر شرکتی پرداخت خود را به بعد از موعد مقرر موکول کند هزینه های زیادی را متقبل خواهد شد. هزینه هایی نظیر جریمه دیرکرد پرداخت هزینه تخفیف نقدی از دست رفته و... درنتیجه از نگاه انگیزه احتیاطی شرکت هایی که از اعتبار تجاری استفاده می کنند باید نقدینگی برای مواجهه با تعهدات بازپرداخت خود داشته باشند. مفهوم عمق مالی در تحقیقات امتصادی گذشته معرفی شده و تعمیق یا توسعه مالی را یکی از پیش شرط های رشد و توسعه امتصادی کشورها می دانند به طوری که کشورهای که بخش امتصادی آنها از عمق مالی کمتر برخوردار می باشند یعنی با مشکل در دسترس نبودن ابزارهای تامین مالی مناسب روبرو خواهند شد. )اخباری 5831 (در تحقیقات امتصادی دو سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

51 بررسي اثر اعتبار تجاري و عمق مالي بر ميزان نگهداشت وجه نقد / قدرتاله طالبنيا و مريم مهدوي دیدگاه در خصوص تعمیق مالی مطرح بوده است یک دیدگاه از طرف تقاضا و دیگری از طرف عرضه دیدگاه طرف تقاضا معتقد است رشد امتصادی منجر به تعمیق مالی می شودو دیدگاه طرف عرضه بر این اعتقاد است که عمق مالی شرکتها سبب افزایش عرضه خدمات مالی و در نهایت رشد امتصادی خواهد 56 بود (. لوین )5337 اما در این تحقیق عمق مالی با مفهوم دیگری ارائه شده است به طوری میزان دسترسی شرکت به تأمین مالی از طریق دریافت تسهیالت را نشان می هد. در این تحقیق به بررسی آن می پردازیم که شرکتهای که آیا دارای عمق مالی بیشتری هستند وجه نقد کمتری را نگهداری خواهند کرد ازکان و ازکان )1113( به بررسی عوامل موثر بر موجودی نقد شرکتها برای نمونه ای از شرکتهای انگلیسی در طول دوره ای از سال 5334 تا 5333 پرداخته اند و با استفاده از مدل رگرسیونی ثابت کردند که بدهی بانکی اثرات منفی بر سطح میزان نگهداشت وجه نقد دارد. شرکتهای که سهولت بیشتری برای دسترسی به منابع خارجی پیدا می کنند وجه نقد کمتری را نگهداری نمایند. دلیل دیگر این رابطة تمدید آسان این بدهی های بانکی در موامع لزوم است و بدهی های بانکی می تواند جایگیزینی برای وجه نقد به شمار رود. ونفنگ وو و همکاران در سال 1155 در مقاله ای به بررسی روابط میان توسعه مالی واعتبار تجاری با میزان سرمایه های نقدی میان شرکت های چینی می پردازد. در این تحقیق با استفاده از روش های رگرسیونی بررسی می کند که آیا عمق مالی به شرکت ها کمک می کند تا در کوتاه مدت بهتر از اعتبار تجاری استفاده کنند و وجه نقد کمتری را نگهداری نمایند. در مفاهیم امتصادی عمق مالی به عنوان معیار سنجش توسعه یافتگی بخش مالی مطرح شده و هدف از گسترش عمق مالی کمک به ثبات امتصادی و مابلیت اتکا اجزا تشکیل دهنده نظام مالی است. در پژوهشهای گذشته رابطه عمق مالی و اعتبار تجاری با میزان نگهداشت وجه نقد بررسی گردیده بطوریکه انتظار می رود هر چه شرکت اعتبار تجاری بیشتری داشته باشد وجه نقد کمتری را نگهداری خواهد کرد و همچنین در مورد عمق مالی هر چه شرکت دسترسی بیشتری به منابع مالی و تسهیالت داشته باشد نیاز به نگهداری وجه نقد کمتری خواهد داشت. )ونفنگ وو و همکاران 1155 (این بررسی تا کنون در ایران انجام نشده است ونفنگ وو الیور ام -روی و چانفنگ وو به تحقیقی در زمینه بررسی اثر اعتبار تجاری و عمق مالی بر روی شرکتهای چینی در سال 1155 پرداخته اند. این تحقیق به بررسی میان اعتبار تجاری و سرمایه نقدی شرکت و همچنین بررسی عامل عمق مالی شرکت پرداخته است. نتایج آن تحقیقات نشان داد اعتبار تجاری شرکت ها تاثیر با اهمیتی بر میزان نگهداشت وجه نقد خواهد داشت و همچنین افزایش عمق مالی شرکت باعث خواهد شد شرکتها پول کمتری برای حسابهای پرداختنی خود نگهداری نمایند. همانطور که بیان شد ونفنگ وو و همکاران در سال 1155 در مقاله ای به بررسی روابط میان توسعه مالی واعتبار تجاری با میزان سرمایه های نقدی میان شرکت های چینی می پردازد و با استفاده از روش های رگرسیونی نشان داده است عمق مالی به شرکت ها کمک می کند تا در کوتاه مدت بهتر از اعتبار تجاری استفاده کنند و وجه نقد کمتری را نگهداری نمایند و شرکت هایی همچنین عمق مالی بیشتری دارند می توانند دریافتی های بیشتری را به پول نقد تبدیل کنند و پول نقد کم تری برای بازپرداخت بدهیها نگهداری می کنند. ازکان و ازکان ) 1114 (به بررسی عوامل موثر بر موجودی نقد شرکتها برای نمونه ای از شرکتهای انگلیسی در طول دوره ای از سال 5334 تا 5333 پرداخته اند. آنها با استفاده از مدل رگرسیون مقطعی و نیز مدل نهایی وجه نقد پویا بر اهمیت مالکیت مدیریت در بین سایر ویژگیهای حاکمیت شرکتی شامل ساختار هیات مدیره شرکت تاکید نمودند و با شمول متغیرهایی مانند میزان مالکیت مدیران نشان دادند که به طور خاص مالکیت مدیریت در شرکتها با میزان وجه نقد شرکت رابطه با اهمیتی داشته و در کل فرصتهای رشد, جریانات نقدی و داراییهای سیال, اهرم مالی و بدهی بانکی عوامل مهمی در روند. این می شمار به شرکت نقد موجودی میزان تعیین تحقیق نشان می دهد که جریانات نقدی و فرصتهای رشد شرکتها اثرات مثبتی بر موجودی نقد آنها دارد. همچنین شواهد با اهمیتی وجود دارد که داراییهای جاری, اهرم مالی و بدهی بانکی اثرات منفی بر سطح وجه نقد دارند. فریرا و ویلال ) 1114 (عوامل موثر بر وجه نقد را در نمونه ای از شرکتهای کشورهای اتحادیه اروپا از سال 5337 تا 1111 بررسی نمودند. آنها در تحقیق خود از سه روش رگرسیونی متفاوت شامل: 5( مدل رگرسیون سری زمانی ساالنه فاما و مکبث 57 1( رگرسیون مقطعی تجمیعی و 8( رگرسیون مقطعی با استفاده از میانگین متغیرها در سری زمانی استفاده نمودند. نتایج آنها نشان می دهد که موجودی نقد به طور مثبتی تحت تاثیر فرصتهای سرمایه گذاری و جریانات نقدی مرار داشته و به طور منفی تحت تاثیر نقد شوندگی داراییها, اهرم مالی, و اندازه مرار دارد. بدهی بانکی و موجودی نقد نیز با یکدیگر رابطه منفی دارند که تایید می نماید روابط نزدیک بانکی شرکتها را مادر می سازد که موجودی نقد کمتری با انگیزه احتیاطی سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

52 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران نگهداری نمایند. شرکتها در کشورهای با محافظت بیشتر از سرمایه گذاران و مالکیت متمرکز موجودی نقد کمتری داشته که نقش هزینه های نمایندگی ناشی از اختیار مدیریت را تایید می نماید. ثقفی و کردستانی )5838( به بررسی و تبیین رابطاه باین کیفیت سود و بازده غیر عادی انباشته سهام در شارکت هاایی که سود نقدی آن ها افزایش داشته اسات پرداختاه شاده اناد.نمونه ماورد بررسای شاامل 11 شارکت در طای دوره زماانی است.نتایج این پژوهش نشان داد کاه بار مبناای کیفیت سود مبتنی بر پایداری سود واکنش باازار باه افازایش سود نقدی شرکت ها بر خالف پیش بینی مثبت است و باازده سهام تحت تاثیر اجزای تعهدی سود مرار نمی گیرد. کاشانی پور و نقی زاده )5837( به بررسی اثر محدودیتهای مالی بر حساسیت جریان نقادی در نموناه ای متشاکل از 73 شرکت از بورس اوراق بهادار تهاران طای ساالهای 5831 الای 5836 پرداخته اند. هر چند که در نهایت تاثیر معیارهاای غیار نقدی مانند اندازه و عمر شرکت فرض تاثیر محدودیت مالی بار حساسیت جریان نقد-سرمایه گاذاری را تاییاد نمودناد لایکن شواهدی مبنی بر اینکه معیارهای نقدی شامل سطح وجه نقاد و مدل وجه نقد مطلوب, معیار درستی برای تفکیک شارکتهای دارای محدودیت مالی می باشد, یافت نشد زیرا شرکتهای بدون محدودیت لزوما وجه نقد باالیی نگهاداری نمای نمایناد و ایان شرکتها بیشتر به دلیل دسترسی آسان وکم هزینه به وجوه نقد خارجی دارای سطح موجودی نقدی پاایینی هساتند و عوامال دیگری در میزان وجه نقد تعیین کننده می باشند. فخاری و تقوی به بررسی تأثیر کیفیت امالم تعهدی بر مانده وجه نقد شرکتها با انتخاب نمونه ای از 511 شرکت در دوره زمانی 5835 الی 5831 پرداختند. در این پژوهش کیفیت امالم تعهدی با استفاده از مدل دچو ودیچو اندازه گیری شده است. نتایج نشان داد که کیفیت امالم تعهدی رابطة منفی و معنی داری با مانده وجه نقد دارد. به این معنی است که کیفیت امالم تعهدی به عنوان عاملی موثر بر میزان موجودی نقد مهم و مربوط است. 3- روش شناسی پژوهش تحقیق حاضر از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی 53 محسوب میشود. همچنین از نظر نحوه گردآوری دادهها این تحقیق توصیفی )از آن جهت که به شناخت بیشتر شرایط موجود و یاری دادن به فرایند تصمیمگیری میانجامد( و از نوع همبستگی میباشد. روش دادههای ترکیبی زمانیکه دادههای مقطعی و سری زمانی با هم ترکیب میشوند.بدین معنی که متغیرهای تعریف شده در تحقیق را از دو جنبه مورد بررسی مرار میدهد.از یک- سو میان شرکتهای مختلف موجود در نمونه و از سوی دیگر در دوره زمانی )5 )1 )8 )4 برای انتخاب نمونه نحقیق 4 معیار زیر در نظر گرفته شده. روند انتخاب نمونه در جدولی به پیوست مقاله ارائه شده است. شرکت مبل از سال 5831 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده و تا پایان سال 5831 در بورس فعال باشد. شرکت طی سال های 5831 تا 5831 تغییر سال مالی نداده باشد و سال مالی شرکت به پایان اسفند ماه منتهی شود. شرکت در گروه شرکت های سرمایه گذاری یا واسطه گری های مالی نباشد. اطالعات مورد نیاز شرکت در دسترس باشد. 4- فرضيه هاي پژوهش: )5 )1 میان اعتبار تجاری شرکت ها و سطح نگهداشت وجه نقد آن ها رابطه معنی داری وجود دارد. میان عمق مالی شرکت ها و سطح نگهداشت وجه نقد آن ها رابطه معنی داری وجود دارد. 5- متغيرهاي پژوهش و نحوه اندازه گيري آنها: سطح نگهداشت وجه نقد ( :)CASH در این مطالعه از طریق نسبت جمع کل وجه نقد و معادل وجه نقد شرکت به کل دارایی ها اندازه گیری می شود. C CASH TA که در آن: = C جمع کل وجه نقد و معادل وجه نقد شرکت =TA جمع کل دارایی های شرکت عمق مالی Deph( :) Fin_ در این تحقیق عمق مالی از طریق لگاریتم طبیعی مجموع تسهیالت مالی کوتاه مدت و بلند مدت و بصورت زیر مورد محاسبه مرار خواهد گرفت: Fin _ Deph Ln( STF LTF ) که در آن: = STF تسهیالت مالی کوتاه مدت شرکت. = LTF تسهیالت مالی بلند مدت شرکت اعتبار تجاري ( Credi :)Trade_ سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

53 بررسي اثر اعتبار تجاري و عمق مالي بر ميزان نگهداشت وجه نقد / قدرتاله طالبنيا و مريم مهدوي اعتبار تجاری یک ابزار تأمین مالی کوتاه مدت می باشد. در این تحقیق اعتبار تجاری از طریق نسبت مجموع حساب ها و اسناد دریافتنی و پرداختنی تجاری به خالص دارایی های شرکت اندازه گیری خواهد شد. TAR TAP Trade_ Credi NeAsse که در آن: = جمع کل حساب ها و اسنناد دریافتنی تجاری شرکت TAR =TAP جمع کل حساب ها و اسنناد پرداختنی تجاری شرکت = NeAsse خالص دارایی های شرکت که از اختالف جمع دارایی از بدهی ها بدست می آید. متغيرهاي كنترلی اندازه شركت :) SIZE ( در مطالعه حاضر اندازه شرکت از طریق لگاریتم طبیعی جمع کل دارایی های شرکت و به صورت زیر محاسبه خواهد شد: SIZE Ln(TA) در این رابطه TA برابر است با جمع کل دارایی های شرکت. نسبت بدهی هاي بلند مدت به دارایی ها ( LEV (: در ادبیات مالی نسبت بدهی ها به دارایی ها معرف اهرم مالی شرکت بوده و نشان دهنده میزان تأمین مالی بلند مدت برون شرکتی واحد تجاری است. در این مطالعه این نسبت از طریق تقسیم بدهی ها به مجمع کل دارایی ها بدست می آید. جریان هاي نقدي عملياتی CashFlow( (: این متغیر نشان دهنده جریان های ورودی/ خروجی نقدی ناشی از فعالیت های عملیاتی شرکت میباشد. جریانهای نقدی عملیاتی بصورت مستقیم از صورت جریان وجوه نقد مابل استخراج بوده و با استفاده از میانگین جمع کل دارایی ها همگن سازی خواهد شد. نسبت ارزش بازار به ارزش دفتري ( MTB (: نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری از تقسیم حاصلضرب میمت پایانی سهام در تعداد سهام منتشر شده و در دست سهامداران به ارزش دفتری جمع کل حقوق صاحبان سهام شرکت بدست می آید. نوع سهامدار عمده شركت ( L_Owner (: نوع سهامدار عمده یک متغیر مجازی بوده و زمانی که سهامدار عمده شرکت شخص حقومی باشد مقدار آن یک و در غیر این صورت مقدار آن صفر خواهد بود. تقسیم سود نقدی این متغیر یک متغیر مجازی بوده و زمانی که شرکت امدام به توزیع سود نقدی کرده باشد مقدار آن یک و در غیر این صورت مقدار آن صفر خواهد بود. نسبت سرمایه در گردش خالص ( :)WC سرمایه در گردش از اختالف دارایی های جاری )بجز وجه نقد( از بدهی های جاری شرکت بدست می آید. در این مطالعه سرمایه در گردش از طریق خالص دارایی های شرکت همگن سازی شده است. که در آن: ( CA Cash) CD WC NeAsse = CA جمع کل دارایی های جاری شرکت =Cash وجه نقد شرکت =CD جمع کل بدهی های جاری شرکت = NeAsse خالص دارایی های شرکت که از اختالف جمع دارایی از بدهی ها بدست می آید. سررسيد بدهی ها ( DebM (: متغیر سررسید بدهی ها از طریق تقسیم بدهی های بلندمدت بر جمع کل بدهی ها محاسبه می شود. مخارج سرمایه اي :)Capex( مخارج سرمایه ای مستقیما برابر است با مجموع تغییرات دارایی های ثابت و سرمایه گذاری های بلندمدت. 6- مدل پژوهش و مولفه هاي آن مدل فرضیه اول : CASH Trade_ Credi 0 LEV 3 L _ Owner 6 DebM 9 1 CashFlow 4 Dividend Capex 10 7 Size 2 MTB 5 WC 8 مدل فرضیه دوم : CASH Fin _ Deph 0 LEV 3 L _ Owner 6 DebM 9 1 CashFlow 4 Capex Size Dividend MTB 5 WC 8 :) Dividend( سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

54 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران 7- نتایج پژوهش در این مطالعه آزمون نرمال بودن از طریق آماره جاارکیو- 53 برا مورد بررسی مرار می گیرد. فرض صفر و فارض مقابال در این آزمون به صورت زیر می باشد: H 0 : Z N 1,0 H1 : Z N(1,0) اگر سطح اهمیت آماره ایان آزماون بیشاتر از 1/11 باشاد فرضیه H 0 )Prob>.05( مبنی بر نرمال باودن توزیاع متغیار پذیرفته میشود. نتایج آزمون جارکیو برا برای متغیر وابساته تحقیق در نگاره 5-7 ارائه شده است. نگاره 1-7- متغير سطح نگهداشت وجه نقد )CASH( نتایج آزمون نرمال بودن توزیع متغير وابسته تحقيق آماره جاركيو -برا 1387/1 سطح اهميت نگهداشت وجه نقد )Cash( همبستگی منفای و معنایداری باا اعتبار تجاری )Trade_Credi( دارد. با این وجاود عماق ماالی )Fin_Deph( در سطح اطمینان 31 درصد همبساتگی معنای داری را با سطح نگهداشات وجاه نقاد )Cash( از خاود نشاان نمیدهد. همچنین ساطح نگهداشات وجاه نقاد )Cash( دارای همبستگی مثبت و معنیداری با جریاانهاای نقادی عملیااتی )CashFlow( و نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری )MTB( بوده و همبستگی منفی و معنی داری باا نسابت بادهی هاای بلناد مدت به دارایی ها )LEV( و سررسید بدهیهاا )DebM( دارد.. در این مطالعه بررسی رابطه همخطی بین متغیرهای مستقل با بهره گیری از ضریب همبساتگی پیرساون انجاام شاده اسات. همبستگی میان متغیرهایی که همزمان وارد مدلهای تحقیاق می شود در حد ضعیف یا متوسط بوده و همبستگی موی باین آن ها وجود ندارد )ضریب همبستگی کمتر از 1/7 مای باشاد(. بنابراین ورود همزمان متغیرهای مستقل در مدل های تحقیاق 1/1111 موجب ایجاد مشکل همخطی شدید نخواهد شد. CASH با توجه به این که سطح اهمیت آماره جاارکیو - بارا بارای این متغیر کمتر از 1/11 میباشاد )1/1111( بناابراین فرضایه H 1 مبنی بر نرمال نباودن توزیاع متغیار وابساته تحقیاق در سطح اطمینان %31 مورد تأیید مرار میگیرد و بیانگر این است که متغیر سطح نگهداشت وجه نقد از توزیاع نرماال برخاوردار نمیباشد. بنابراین الزم است مبل از آزمون فرضیه ها این متغیر نرمال سازی شوند. نتایج حاصل از آزمون جارکیو برا بعاد از فرآیند نرمالسازی داده ها به شرح نگاره 1-7 می باشد. نگاره 2-7- نتایج آزمون نرمال بودن توزیع متغير وابسته تحقيق بعد از فرآیند نرمال سازي متغير سطح نگهداشت وجه نقد )CASH( آماره جاركيو -برا 1/153 سطح اهميت 1/1387 با توجه به نگاره 1-7 از آنجایی کاه بعاد از نرماال ساازی داده ها سطح اهمیت آمااره جاارکیو بارا باه بااالتر از 1/11 افزایش یافته است )1/1387( بنابراین فرضایه در ساطح H 0 اطمینان %31 تأیید شده و بیانگر این است کاه متغیار وابساته تحقیق بعد از فرآیند نرمال سازی دارای توزیع نرمال میباشد. سپس با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون باه بررسای ارتباط متغیرهای تحقیق و همبستگی موجود بین آنها پرداخته مایشاود. براسااس نتاایج حاصال از آمااره پیرساون ساطح نتایج حاصل از آزمون فرضيه اول تحقيق هدف از آزمون فرضایه اول بررسای تاأثیر اعتباار تجااری شرکت ها بر سطح نگهداشت وجه نقاد آن هاا باوده و فرضایه آماری آن بصورت زیر مابل بیان است. H 0 : میان اعتبار تجاری شرکت ها و سطح نگهداشات وجاه نقد آن ها رابطه معنی داری وجود ندارد. : H 1 میان اعتبار تجاری شرکت ها و ساطح نگهداشات وجاه نقد آن ها رابطه معنی داری وجود دارد. Trade _ Credi 0 LEV 3 L _ Owner 6 DebM 9 1 CashFlow 4 Capex Size Dividend MTB 5 WC 8 در این مدل برای این کاه بتاوان مشاخص نماود کاه آیاا استفاده از روش داده های پانل در برآورد کارآمد خواهد بود یاا نه از آزمون چاو و به منظور این که مشخص گردد کادام روش )اثرات ثابت و یا اثرات تصادفی( جهت برآورد مناسب تر است از آزمون هاسمن استفاده شده است. نتایج حاصل از این آزمون ها در نگاره 8-7 آمده است. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

55 بررسي اثر اعتبار تجاري و عمق مالي بر ميزان نگهداشت وجه نقد / قدرتاله طالبنيا و مريم مهدوي نگاره 3-7 نتایج انتخاب الگو براي برآورد مدل )1( تحقيق نوع آزمون آزمون چاو آزمون هاسمن آماره آزمون مقدار آماره آزمون درجه آزادي P-Value 1/1111 1/1111 ) ( 51 1/ /111 F 2 با توجه به نتایج حاصل از آزمون چاو از آنجایی که مقادار P-Value آزمااون چاااو کمتاار از 1/11 ماایباشااد )1/1111( ناهمسانی عرض از مبداءها تأیید شاده و الزم اسات در بارآورد مدل از روش دادههای پانل استفاده شود. همچناین از آنجاایی که مقدار P-Value آزماون هاسامن کمتار از 1/11 مایباشاد )1/1111( برای برآورد مدل روش اثرات ثابت اتخاذ می شاود. در نگاره 4-7 نتایج حاصل از بارآورد مادل و همچناین نتاایج مربوط به آماره ها و مفروضات رگرسیون کالسایک ارائاه شاده است. در بررسی معنی دار بودن کلی مدل با توجه باه ایان کاه مقدار احتمال )P-VALUE( آماره F از 1/11 کوچکتر می باشد )1/1111( با اطمینان %31 معنی دار باودن کلای مادل تاییاد می شود. ضریب تعیین مدل نیز گویاای آن اسات کاه 11/61 درصد از تغییرات سطح نگهداشت وجه نقد شارکت هاا توساط متغیرهای وارد شده در مادل تبیاین مای شاود. همچناین در بررسی مفروضات رگرسیون کالسیک نتایج آزمون جارکوا- بارا گویای آن است که بامیمانده هاای حاصال از بارآورد مادل در سطح اطمیناان %31 از توزیاع نرماال برخاوردار نمای باشاند بطوری که مقدار احتمال )P-VALUE( مربوط باه ایان آزماون کوچکتر از 1/11 است )1/1111(. در این ارتباط باا توجاه باه تعداد باالی مشاهدات و مضیه حد مرکزی مای تاوان از نرماال نبودن توزیع داده ها چشم پوشای کارد. توزیاع بامیماناده هاا متمایل به توزیع نرمال می باشد. همچنین با توجه به ایان کاه مقدار احتمال )P-VALUE( مرباوط باه آزماون بارش- پاگاان بیشاتر از 1/11 مای باشاد )1/1611( لاذا همساانی واریاانس بامیماندهها تأیید می شود.. عالوه بر این از آنجاایی کاه مقادار آماره دوربین واتسن نزدیک به عادد 1 مای باشاد )5/31( لاذا استقالل بامیماندههای مدل نیز تأیید میشود. P-Value 1/1133 1/1371 1/1315 1/3318 1/1111 1/1146 1/4353 1/1111 1/7134 1/4534 1/ /633 )1/1111( 5/315 متغير ضریب ثابت اعتبار تجاری اندازه شرکت نسبت بدهی های بلندمدت به داراییها جریان های نقدی عملیاتی نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری نوع سهامدار عمده شرکت تقسیم سود نقدی نسبت سرمایه در گردش سررسید بدهی ها هزینه های سرمایه ای آماره F مدل نگاره 4-7 نتایج برآورد مدل )1( تحقيق متغیر وابسته: سطح نگهداشت وجه نقد تعداد مشاهدات: 5514 ضریب آماره -1/576-5/613 5/718-1/111 1/343 1/341 1/637 8/185 1/816-1/313 1/153-1/6535-1/1114 1/5147-1/1151 5/4536 1/1414 1/5131 1/1338 1/1111-1/8334 1/5841 ضریب تعیین نعدیل شده مدل 1/1161 6/163 )1/1111( )P-Value( آماره Jarque-Bera )P-Value( آماره Durbin-Wason 5/715 )1/1611( آماره Breusch-Pagan )P-Value( سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

56 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران )1( CASH Fin _ Deph LEV WC L _ Owner DebM CashFlow 9 4 Size Dividend 7 2 MTB Capex 10 5 تفسير نتایج حاصل از آزمون فرضيه اول تحقيق بر اساس نتایج ارائه شده در نگاره 4-7 مقدار احتمال )-P آماره )Value مربوط به متغیر اعتبار تجاری بزرگتار از 1/11 باوده )1/1371( و ضاریب آن منفای مای باشاد )1/1114-( بنابراین در سطح اطمینان 31 درصد رابطه معنای داری میاان اعتبار تجاری شرکت ها و ساطح نگهداشات وجاه نقاد آن هاا وجود ندارد و فرضیه اول تحقیق در سطح اطمینان 31 درصاد رد می شود با این وجود از آنجایی که احتمال )P-Value( آماره مربوط به متغیر اعتباار تجااری کاوچکتر از 1/51 مای باشاد )1/1371( در سطح اطمینان 31 درصد می توان گفات رابطاه معکوس و معنی داری میان اعتبار تجاری شارکت هاا و ساطح نگهداشت وجه نقد آن ها وجاود دارد بطاوری کاه باا افازایش اعتبار تجاری شرکتها از ساطح نگهداشات وجاه نقاد آن هاا کاسته می شود. نتایج حاصل از آزمون فرضيه دوم تحقيق هدف از آزمون فرضیه دوم بررسی تأثیر عمق مالی شارکت ها بر سطح نگهداشت وجه نقد آن ها بوده و فرضیه آمااری آن بصورت زیر مابل بیان است. : H 0 میان عمق مالی شرکتها و سطح نگهداشت وجه نقد آن ها رابطه معنی داری وجود ندارد. H 1 : میان عمق مالی شرکت ها و سطح نگهداشت وجاه نقاد آن ها رابطه معنی داری وجود دارد. این فرضیه یک مدل رگرسیونی بوده و با اساتفاده از روش داده های پانل برآورد خواهد شد: در این مدل برای این کاه بتاوان مشاخص نماود کاه آیاا استفاده از روش داده های پانل در برآورد کارآمد خواهد بود یاا نه از آزمون چاو و به منظور این که مشخص گردد کادام روش )اثرات ثابت و یا اثرات تصادفی( جهت برآورد مناسب تر است از آزمون هاسمن استفاده شده است. نتایج حاصل از این آزمون ها در نگاره 1-7 آمده است. نگاره 5-7: نتایج انتخاب الگو براي برآورد مدل )2( تحقيق نوع آزمون آزمون چاو آزمون هاسمن درجه مقدار آماره آماره P-Value آزادي آزمون آزمون 1/1111 ) ( 1/611 1/ /31 F 2 با توجه به نتایج حاصل از آزمون چاو از آنجایی که مقادار P-Value آزمااون چاااو کمتاار از 1/11 ماایباشااد )1/1111( ناهمسانی عرض از مبداءها تأیید شاده و الزم اسات در بارآورد مدل از روش دادههای پانل استفاده شود. همچناین از آنجاایی که مقدار P-Value آزماون هاسامن کمتار از 1/11 مایباشاد )1/1111( برای برآورد مدل روش اثرات ثابت اتخاذ می شود. P-Value 1/1877 1/3715 1/5563 1/3736 1/1111 1/1155 1/4373 1/1151 1/1618 1/4383 1/1835 متغير ضریب ثابت عمق مالی اندازه شرکت نسبت بدهی های بلندمدت به داراییها جریان های نقدی عملیاتی نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری نوع سهامدار عمده شرکت تقسیم سود نقدی نسبت سرمایه در گردش سررسید بدهی ها هزینه های سرمایه ای جدول 6-7: نتایج برآورد مدل )2( تحقيق متغیر وابسته: سطح نگهداشت وجه نقد ضریب آماره -1/135 1/568 5/163-1/111 6/138 1/813 1/634 8/531 5/341-1/634-1/1516 1/1111 1/5485-1/1167 5/4611 1/1131 1/5653 1/8581 1/1166-1/8113 1/5131 ضریب تعیین نعدیل شده مدل 1/651 1/1115 سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

57 بررسي اثر اعتبار تجاري و عمق مالي بر ميزان نگهداشت وجه نقد / قدرتاله طالبنيا و مريم مهدوي 11/331 6/118 آماره F مدل آماره Jarque-Bera )1/1111( )P-Value( )1/1111( )P-Value( 5/343 آماره Durbin-Wason 5/713 )1/1631( آماره Breusch-Pagan )P-Value( بر اساس نتایج ارائه شده در نگاره 6-7 مقدار احتمال )-P آماره )Value مربوط به متغیر عمق مالی بزرگتر از 1/11 می باشد )1/3715( بنابراین در سطح اطمیناان 31 درصاد رابطاه معنی داری میان عمق مالی شرکت ها و سطح نگهداشت وجاه نقد آن ها وجود ندارد. نتایج فوق گویای آن است که در باازار سرمایه ایران عمق مالی شرکتها اثر با اهمیتی بر سیاست های نگهداشت وجه نقد آن ها نداشته و سطح وجه نقد شرکت ها را بطور معنی داری تحت تأثیر خود مرار نمای دهاد. باه عباارتی یعنی اگر عمق مالی شرکت افزایش یابد تاثیری بر روی ساطح نگهداشت وجه نقد در شرکتهای ایرانی دیده نشده است. 8- نتيجه گيري و بحث با توجه به اهمیت تعیین میزان وجه نقد مورد نیاز شرکتها و جهت برنامه ریزی موثرتر در جهت مدیریت بهینه وجوه نقد این پژوهش به معرفی و شناساایی برخای از متغیرهاای تااثیر گذار بر میزان نگهداشت وجه نقد می پردازد و با معرفی عماق مالی و عامل اعتبار تجاری اثار متغیار هاای جدیادی بار روی میزان نگهداشت وجه نقاد بررسای نماوده اسات. نتاایج ایان پژوهش نشان داد که در سطح اطمینان 31 درصد رابطه معنی داری میان اعتبار تجاری شرکت ها و سطح نگهداشت وجه نقد آن ها وجود ندارد اما در سطح اطمینان 31 درصاد مای تاوان گفت رابطه معکوس و معنی داری میان اعتبار تجااری شارکت ها و سطح نگهداشت وجه نقد آن ها وجود دارد بطوری کاه باا افزایش اعتبار تجاری شرکتها از سطح نگهداشت وجه نقد آن ها کاسته می شود. همچنین رابطه معنی داری میان عمق مالی شارکت هاا و سطح نگهداشت وجه نقاد آن هاا وجاود نادارد و فرضایه دوم تحقیق در سطح اطمینان 31 درصد رد می شود. به بیان دیگار در بازار سرمایه ایران عمق مالی و اعتبار تجاری شرکت ها اثر با اهمیتی بر میزان وجه نقد نگهاداری شاده توساط شارکت هاا ندارد. در سال 1155 ونفنگ وو و همکاران به تحقیق مشابهی در بررسی روابط میان خصوص واعتبار تجاری مالی توسعه با میزان سرمایه های نقدی میان شرکت های چینی پرداخت که نشان داده شده است که عمق مالی به شرکت ها کمک می کند تا در کوتاه مدت بهتر از اعتبار تجاری استفاده کنند و وجه نقد کمتری را نگهداری نمایند و همچنین شرکت هایی عمق مالی بیشتری دارند می توانند دریافتی های بیشتری را به پول نقد تبدیل کنند و پول نقد کم تری برای بازپرداخت بدهیها نگهداری می کنند. این محقق همچنین نشان داد که اعتبار تجاری اثر معکوس بر میزان نگهداشت وجه نقد دارد و عمق مالی در شرکتهای چینی اثر مثبتی بر میزان نگهداشت وجه نقد دارد تحقیقات زیادی بر روی نگهداشت وجه نقد انجام شده است. 9- پيشنهادات كاربردي پژوهش با توجه به نتایج تحقیق از یاک ساو باه مادیران و عوامال اجرایی شرکت ها پیشانهاد در تادوین سیاسات هاای بودجاه بندی و تأمین مالی شرکت موضوع فوق را مد نظر مارار داده و در راستای استفاده بهینه از منابع نقدی خاود در پاروژه هاای سرمایه گذاری و کاهش سطح وجاوه نقاد آزاد شارکت تاالش بیشتری را جهت افزایش اعتبار تجاری واحد تجاری بکار گیرند. از سوی دیگر به سهامداران و سرمایه گذاران پیشنهاد می شود در انتخاب گزینه هاای سارمایه گاذاری خاود موضاوع اعتباار تجاری شرکتها را نیز مد نظر مرار داده و به این موضوع توجه کنند که ضعیف بودن اعتبار تجاری شرکتها منجر به اتاالف و انباشت منابع مالی آن ها شده که نهایتا در کااهش ساودآوری واحد تجاری متبلور خواهد شد. فهرست منابع * * * فخاری حسین و سید روح اله تقوی )5833(. کیفیت امالم تعهدی و مانده وجه نقد بررسی های حسابداری و حسابرسی دوره 56 شماره 17 صص کاشانی پور محمد و بیژن نقی نژاد )5833(. بررسی اثر محدودیت مالی بر حساسیت جریان نقدی وجه نقد تحقیقات حسابداری شماره دوم صص کاشانی پور محمد راسخی سعید نقی نژاد بیژن و امیر رسائیان )5833( محدودیت های مالی و حساسیت سرمایه گذاری به جریان نقدی در بورس اوراق بهادارتهران مجله پیشرفت حسابداری شماره 8 صص سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

58 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران sensiiviy :evidence from a financial crisis period in an emerging marke.emerging markes review,7, * Dimar, A, J.Mahr-Smih, and H.Servaes,(2003).Inernaional corporae governance and corporae cash holdings,journal of financial and quaniaive analysis,38, * Dechow,P, and I, Dichew, (2002). The qualiy of accruals and earnings : he role of a accrual esimaion errors, accouning review 77, * Ferreira, M. A. and,a.vilela,(2004).why do firms hold cash?evidence from EMU counries,european financial managemen, vol.10, NOM.2, * Garcia-TERUEL,P.J,P. Marinez-Solano,J.P.Sanchez-BALLESTA,(2009).Accruals qualiy and corporae cash holdings,journal of accouning and finance,vol 49, pp * Opler Tim, Pinkowiz Lee, Sulz ReneH, Williamson Rohan, (1999). The deerminans and implicaions of corporae cash holdings, journal of financial economic 52, 3-46 * Ozkan Aydin Ozkan Neslihan, (2004).Corporae cash holdings:an emprical invesigaion of UK COMPANIES, Journal of banking and finance,28, حساس یگانه جعفری رسائیان ) 5831 (.عوامل تعیین کننده میزان نگهداشت وجه نقد شرکتها در بورس اوراق بهادار تهران فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مالی شماره 3 صص نوو پی ریموند ) 5838 ( "مدیریت مالی جلد اول" ترجمه )جهانخانی علی پارسائیان علی( سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها )سمت(. * Lee cheng.few(2009), cash Holding, corporae governance srucure and firm valuaion,reviewof pacific basin financial marke and policies, vol 12,No.3,pp * Chen, G.M., Firh, M. Rui O.M (2001)The Dynamic Relaion Beween Sock Reurns, Trading Volume and Volailiy; The Financial Review,No. pp * Dimiris Margariis & Maria Psillak (2010), Capial srucure, equiy ownership and firm performance, Journal of Banking & Finance 34, * Myers, S. C. (1977). Deerminans of corporae borrowing. Journal of Financial Economics, 5: * Arslan,O,Florackis,C,Ozkan,A,(2006).The Role of cash holdings in reducing invesmen-cash flow * * 466 پيوست : نگاره 5 پیوست : روند انتخاب نمونه آماری پژوهش تعداد کل شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در پایان سال 5831 معیارها: )556( )88( )36( تعداد شرکت هایی که در ملمرو زمانی در بورس فعال نبوده اند تعداد شرکت هایی که از سال 31 به بعد وارد بورس شده اند. تعداد شرکت هایی که در ملمرو زمانی تغییر سال مالی داده و یا سال مالی آن منتهی به پایان اسفند نمی باشد )81( )5( 198 تعداد شرکت هایی در گروه شرکت های هلدینگ سرمایه گذاری یا واسطه گری های مالی بوده اند تعداد شرکت هایی که در ملمرو زمانی اطالعات مورد آن ها در دسترس نمی باشد تعداد شركت هاي نمونه سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

59 بررسي اثر اعتبار تجاري و عمق مالي بر ميزان نگهداشت وجه نقد / قدرتاله طالبنيا و مريم مهدوي ردیف جمع نگاره 2 پيوست: توزیع فراوانی شركت هاي نمونه بر حسب صنعت صنعت استخراج ذغالسنگ استخراج سایر معادن استخراج کانه های فلزی انتشار چاپ و تکثیر پیمانکاری صنعتی حمل و نقل انبارداری و ارتباطات خدمات فنی و مهندسی خودرو و ساخت مطعات رایانه و فعالیتهای وابسته به آن ساخت رادیو تلویزیون و دستگاهها و وسایل ارتباطی ساخت محصوالت فلزی سایر محصوالت کانی غیر فلزی سیمان آهک و گچ فرآورده های نفتی کک و سوخت هسته ای فلزات اساسی مند و شکر کاشی و سرامیک کشاورزی دامپروری وخدمات وابسته به آن الستیک و پالستیک ماشین آالت دستگاه های برمی ماشین آالت و تجهیزات محصوالت چوبی محصوالت شیمیایی محصوالت غذایی و آشامیدنی بجز مند و شکر محصوالت کاغذی منسوجات مواد و محصوالت دارویی وسایل اندازه گیری پزشکی و اپتیکی تعداد نمونه Taxaion Moive foly e al 15 - Wenfeng Wua, Oliver M. Rui b, Chongfeng Wu 16 - Levin 17 - pooled ime-series cross-secional regression 18 Applied Research 19 Jarque - Bera 1 - Trade Off Model 2 -Pecking Order Model 3 - Free Chash Flow Model 4 -Jani e al 5 -Drobez e al 6 --Jensen 7 - Diamar e al 8 -Transacion Moive 9 -Keyns 10 - Speculaive Moive Agency Moive 12 - Kalcheva and Lins یادداشتها سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

60

61 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت سال چهارم / شماره 31/ بهار 3131 تاثیر چرخه عمر شرکت بر رابطه کیفیت افشا و ساختار سرمایه زهرا پورزمانی استادیار عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسالمی واحد تهران مرکزی )نویسنده مسئول( zahra.poorzamani@ yahoo.com شهرام جمشیدي کارشناسی ارشد حسابداری دانشگاه آزاد اسالمی واحد تهران مرکزی تاریخ دریافت: 19/5/91 تاریخ پذیرش: 19/8/2 چكیده دراین مقاله سعی شده است تا با انجام تحلیل های آماری به روش داده های پانل بر روی جامعه آماری فراهم شده نشان داده شود که موقعیت یک شرکت در چرخه عمر خود چه اثری بر رابطه کیفیت افشا و ساختار سرمایه می تواند داشته باشد. جامعه آماری مورد استفاده در این تحقیق شامل 981 شرکت در دوره زمانی می باشد که در بورس اوراق بهادار تهران حضور فعال دارند. با استفاده از ابزار نرم افزاری Eviews و SPSS پس از آزمودن فرضیه های ارائه شده نشان داده می شود که در هر دو مرحله رشد و افول از چرخه عمر شرکت رابطه معنی داری بین کیفیت افشای اطالعات حسابداری یک شرکت و ساختار سرمایه آن وجود دارد در حالیکه اینچنین رابطه ای در مرحله بلوغ دیده نمیشود. واژههاي کلیدي: چرخه عمر کیفیت افشا ساختار سرمایه بورس اوراق بهادار. 55

62 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران 1- مقدمه در دهه اخیر بر نقش اطالع رسانی حسابداری بیش از هر زمان دیگری تاکید شده است. لیکن اطالعات حسابداری در قالب گزارش ها و صورت های مالی جهت تصمیم گیری مورد استفاده سرمایه گذاران اعتباردهندگان و افراد ذینفع قرار می گیرد. همچنین پیشرفت های وسیع در به کارگیری مدل های کمی علوم رفتاری و فن آوری اطالعات نقش قابل توجهی در تحول حسابداری ایفا نموده است. از سوی دیگر بروز این تحوالت زمینه های متنوعی برای پژوهش های علمی و تجربی در حسابداری فراهم کرده است از جمله پژوهش های تجربی در حسابداری می توان به تحقیقات"ارزش های مرتبط" که به ارتباط بین متغیرهای مبتنی بر قیمت اوراق بهادار و متغیرهای حسابداری می پردازد اشاره نمود. با توجه به اینکه پژوهش حاضر نیز به بررسی رابطه کیفیت افشا بعنوان یک متغیر حسابداری بر ساختار سرمایه بعنوان عاملی مبتنی بر قیمت سهام و اوراق قرضه پرداخته پژوهشی از نوع" مرتبط" است. ارزش های از طرفی با توجه به این که سرمایه گذاران با استفاده از اطالعات مالی شرکت ها بازده مورد انتظار خود را برآورد می کنند لذا برای اینکه اطالعات مالی گزارش شده بتواند در ارزیابی عملکرد و توان سودآوری یک شرکت به استفاده کنندگان کمک کند و سرمایه گذاران بتوانند به اتکای این اطالعات بازده مورد انتظار خود را برآورد کنند ارائه اطالعات باید به نحوی باشد که ارزیابی عملکرد گذشته شرکت را ممکن سازد و در سنجش توان سودآوری و پیش بینی فعالیتهای آتی مؤثر باشد. بنابراین عالوه بر اینکه ارقام مندرج در گزارشگری مالی برای سرمایه گذاران مهم است و بر تصمیم های آنها تأثیر دارد کیفیت گزارشگری مالی و افشا نیز به عنوان یکی از ابعاد اطالعات مالی مورد توجه خاص سرمایه گذاران است )کردستانی 9981 (.. کیفیت افشا را می توان میزان دقت گزارشگری مالی در انعکاس اطالعات مربوط به عملیات و جریانات نقدی واحد انتفاعی تعریف نمود )آرتیاچ و کالرسون.)2292 ساختار سرمایه که نخستین بار توسط مودیگلیانی و میلر در سال 9158 مطرح گردید شامل بدهی و حقوق صاحبان سهام است که شرکت ها به وسیله آن به تامین مالی بلند مدت برای دارایی های خود می پردازند. در واقع ساختار سرمایه تامین مالی بلند مدت شرکت می باشد که به وسیله بدهی های بلند مدت و حقوق صاحبان سهام نشان داده می شود. و ساختار مالی شامل بدهی های کوتاه مدت بدهی های بلند مدت و حقوق صاحبان سهام است. بنابراین ساختار سرمایه بخشی از ساختار مالی را تشکیل می دهد. با توجه به اینکه تامین منابع مالی مورد نیاز برای رشد شرکت همواره با محدودیت همراه است می توان گفت هدف اصلی تصمیمات ساختار سرمایه حداکثر نمودن ارزش بازار شرکت از طریق ترکیب مناسب منابع وجوه بلند مدت می باشد. این ترکیب که ساختار بهینه سرمایه نام دارد متوسط هزینه سرمایه شرکت را به حداقل می رساند. در ادبیات مالی اهرم مبین آن بخش از هزینه های ثابت شرکت است که متضمن ریسک بوده و منجر به افزایش بازده خواهد گردید. به طور خالصه در این تحقیق به دنبال یافتن پاسخ علمی و منطقی برای سئوال زیر می باشیم. آیا چرخه عمر شرکت بر رابطه کیفیت افشا و ساختار سرمایه تاثیر دارد 2- مبانی نظري و مروري بر پیشینه پژوهش حداکثر کردن ارزش شرکت ها مستلزم اجرای طرح های سودآور است و با توجه به شرایط رقابتی در جهان امروز تعیین روش تامین مالی مناسب در جهت افزایش سودآوری و ادامه حیات شرکت ها از جمله مسائل مهم و حیاتی می باشد. از اینرو مفهوم ساختار سرمایه بعنوان مهمترین پارامتر موثر بر ارزش گذاری و جهت گیری بنگاه های اقتصادی در بازار سرمایه مطرح می گردد که ضمن حفظ سودآوری تداوم فعالیت آنها را تضمین می نماید. با توجه به جنبه های اقتصادی اطالعات گزارشگری مالی و سیستم حسابداری نقش حیاتی را در بازار سرمایه ایفا می کنند. یکی از ویژگی های اقتصادی شرکت چرخه عمر شرکت است. طبق تئوری چرخه عمر شرکت ها در مراحل مختلف چرخه عمر از نظر مالی و اقتصادی دارای نمودگرها و رفتارهای خاصی هستند بدین معنی که ویژگی های مالی واقتصادی یک شرکت تحت تاثیر مرحله ای از چرخه عمر است که شرکت در آن قرار دارد )زو 2221(. تئوری چرخه عمر شرکت چنین فرض می کند که شرکتها و بنگاههای اقتصادی همچون تمامی موجودات زنده که متولد می شوند رشد میکنند و میمیرند دارای منحنی چرخه عمر هستند. از یک طرف در هر مرحله از چرخه عمر با مشکالت ویژه آن مرحله مواجه هستند و از طرف دیگر در هنگام انتقال از مرحلهای به مرحله دیگر با مسائل و مشکالت ویژه مواجه می باشند. واحدهای تجاری اصوال در روند حرکتی خود پیوسته با مشکالت عدیده ای روبرو می شوند که عمدتا به وسیله نیروهای داخلی قادر به حل آن نبوده و برای رفع آن دخالت حرفه ای بیرون از سازمان اجتناب ناپذیر می گردد )تاناتاوی 2299(. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

63 تاثير چرخه عمر شركت بر رابطه كيفيت افشا و ساختار سرمايه / زهرا پورزماني و شهرام جمشيدي اصطالح افشا درگسترده تررین مفهروم خرود در برگیرنرده اقالم ضروری )اجباری( و اختیاری اطالعات است که از طریرق صورت های مالی اساسری یادداشرت هرای پیوسرت و هرگونره اطالعات مکمل دیگر در اختیرار اسرتفاده کننردگان قررار مری گیرد. در مورد افشا افشرایی کرافی اسرت کره گویرای حرداقل اطالعات مورد نیاز برای تصمیم گیری باشرد و همچنرین بیران کننده این است که صورت های مالی نباید گمراه کننده باشند. طوریکه از لحاظ اهداف گزارشگری مالی قابل فهم مربوط بره موقع آگاه کننده و کامل باشد. تحقیقرات در مرورد پیامردهای اقتصرادی افشرای اطالعرات یرک موضروع قابرل مالحظره در تحقیقات مالی و حسابداری است. انگیزه اصلی چنین تحقیقری تاثیرات آن بر سیاست گذاری است مخصوصا فرآیند اسرتاندارد سازی در حقیقت شناخت پیامدهای اقتصادی افشرا اطالعرات می تواند بعنوان مبنایی برای ارزیابی هزینه ها و فوائد افشرایی مورد استفاده قرار گیرد کره مبنرای قابرل مالحظره و مهرم در فرآیند استاندارد سازی هستند. در مفهوم پیامدهای افشا ایرن سئوال که آیا شرکت ها از افزایش افشا از طریرق هزینره کمترر سود می برند یا نه همچنان به عنوان یک موضوع مباحثه آمیز به قوت خود باقی مانده است. گرچه تحقیقات بسیار زیرادی در پاسخ به این سئوال انجام شده است ولی آنها پاسخ گوناگونی از بسیار منفی تا بسیار مثبت ارائره داده انرد )بروجلبن و آفریس.)2299( مودیگلیانی و میلر) 9158 ( به نظریه سنتی اعتراض نموده و در مقابل نظریه نوین ساختار سرمایه را مطرح کردند. این دو معتقدند که اگر سرمایه گذاران همانند و هم زمان با شرکت ها قادر به اخذ وام یا پس انداز وجوه در دسترس باشند و اگر تصمیمات تامین مالی شرکت ها کل جریانات نقدی آنها را تحت تاثیر قرار ندهد انتخاب نحوه و منبع تامین مالی بین اوراق بدهی و سهام بر کل ارزش بازار شرکت ها تاثیر نمی گذارد. به بیان دیگر ساختار سرمایه مطلوب وجود ندارد. اگرچه هزینه تامین مالی از طریق سهام به دلیل افزایش درصد تامین مالی از طریق بدهی ریسک مالی شرکت و در نتیجه بازده مورد توقع سهامداران افرایش می یابد. آنها فرض کردند که بازار سرمایه کارا است و هزینه های معامالتی و هزینه مالیات وجود ندارد. آنها بعدها با درنظر گرفتن مالیات بر درآمد شرکت ها به این نتیجه رسیدند که مدیریت باید به منظور پیشینه سازی ارزش شرکت طرح های سرمایه گذاری سودآور در دسترس را تماما از طریق بدهی تامین کند. یافتههای بوشی و نوا )2222( حاکی از این است که موسسات سرمایه گذاری کوتاه مدت در شرکت هایی که کیفیت افشای بیشتری دارند سرمایه گذاری بیشتری انجام می دهند. همچنین آنها نشان دادند که کیفیت افشای باالتر بر تغییرپذیری بازده سهام در آینده اثر منفی دارد. برتومیو بییر و دی )2221( در تحقیقی تحت عنوان "ساختار سرمایه ارزش سرمایه و افشای اختیاری" به بررسی مدلی که بطور مشترک: سیاست افشای اختیاری اطالعات یک شرکت ساختار سرمایه و ارزش سرمایه خود را توضیح می دهد پرداختند. و به این نتیجه رسیدند با توجه به این که پیوندهای بین سیاست افشای یک شرکت و ارزش سرمایه اش در تحقیقات آکادمیک حسابداری بنیان گذاشته شد و همچنین پیوندهای بین ساختار سرمایه یک شرکت و ارزش سرمایه آن بطور جداگانه طی تحقیقاتی در امورمالی تعیین هویت شده است ما از هیچ ادبیات حسابداری یا مالی که بطور ذاتی و درونی سیاست افشای یک شرکت را به ساختار سرمایه ارتباط دهد آگاهی نداریم. و قویتر از آن هیچ ادبیاتی که همه این سه جزء را در ساختار سرمایه یک شرکت به یکدیگر پیوند دهد را نیز نمی شناسیم. بوجلبن و افیس )2299( در پژوهش "تاثیر افشای سرمایه فکری در ارزش حقوق صاحبان سرمایه" به بررسی تجربیات فکری افشای سرمایه بر روی ارزش و بهای ساختار سرمایه پرداختند. این تحقیق تجربی بوده و در بین 922 شرکت فرانسوی در رتبه بندی شاخص های بازار انجام شده است. آنها در تحقیقی که انجام داده اند به این نتیجه رسیده اند که تئوری های ما وجود اشتراکات قوی و منفی بین افشای فکری سرمایه با دو جزء خود )سرمایه انسانی و ساختاری( و ارزش ساختاری آن را تائید می کند. پورزمانی و همکاران )9981( در تحقیقی تحت عنوان "بررسی عوامل موثر بر ساختار سرمایه در شرکت ها"رابطه دارایی قابل وثیقه سودآوری ریسک سپر مالیاتی غیر بدهی و اندازه شرکت با نسبت های بدهی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای را مورد بررسی قرار داده اند و به این نتایج دست یافته اند که الگوی ساختار سرمایه عمدتا تابع معکوس سودآوری و تابع مستقیم ریسک و اندازه شرکت می باشد و با دارایی قابل وثیقه و سپر مالیاتی غیر بدهی رابطه معناداری ندارد. کرمی وهمکاران )9981( در تحقیقی که با عنوان " تاثیر چرخه عمر شرکت بر میزان مربوط بودن معیارهای ریسک و عملکرد" انجام داده اند به این نتیجه رسیدند که میزان مربوط بودن معیارهای ریسک و عملکرد و نیز توان توضیحی افزاینده معیارهای ریسک در مراحل مختلف چرخه عمر شرکت )رشد بلوغ افول( تفاوت معناداری با یکدیگر دارند. ستایش محمدحسین و همکاران )9912( در تحقیقی یافته اند که رابطه ی بین ساختار سرمایه و سودآوری به تعریف متغیر سودآوری بستگی دارد و بیشترین مقدار سودآوری نیز در ازای استفاده کمتر از اهرم مالی حاصل سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

64 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران شده است. در تحقیق خدامی پور و دیگران )9919( ارتباط محافظهکاری و رابطه ارزشی سود با چرخه تجاری در شرکت- های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بررسی شده است. در این راستا 911 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 9911 تا 9988 به شیوه حذفی سیستماتیک انتخاب شدند. برای سنجش محافظهکاری از مدل باسو استفاده شد و فرضیههای آن از طریق رگرسیون خطی چند متغیره مورد آزمون قرار گرفت. نتایج آماری نشان میدهد که رابطه محافظهکاری و رابطه ارزشی سود جاری در طول دورههای رکود اقتصادی باالتر است اما رابطه ارزشی سود مورد انتظار آتی در طول دورههای رونق بیشتر است و این بدین معناست که همبستگی بین اطالعات تاریخی حسابداری و فرصتهای رشد آتی به طور حتم تقلیل می یابد. پورحیدری و عالی پور )9912( در تحقیقی به بررسی رفتار دادههای حسابداری با توجه به چرخههای تجاری در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. این مطالعه همچنین رفتار دادههای حسابداری با توجه به چرخههای تجاری را با مد نظر قرار دادن ویژگیهای خاص شرکتها بررسی میکند. دادههای حسابداری مورد بررسی شامل رشد فروش تغییرات حاشیه سود ناخالص سود قبل از مالیات تغییرات سود خالص و تغییرات کل داراییهاست. نتایج این تحقیق نشان داد که در بورس اوراق بهادار تهران بین برخی از متغیرهای حسابداری )رشد فروش و حاشیه سود ناخالص( با چرخههای تجاری ارتباط معناداری وجود دارد و در رابطه با برخی از متغیرها ( مانند تغییر کل داراییها( نیز هیچ گونه ارتباطی مشاهده نشد. همچنین یافتههای این تحقیق نشان داد که ارتباط بین دادههای حسابداری با چرخههای تجاری تحت تاثیر اندازه شرکتها و چرخه ای یا غیر چرخهای بودن شرکتها )ویژگیهای خاص شرکتها( است. 3- روش شناسی پژوهش در این تحقیق از روش پس از وقوع و از دادههای موجود )ثانویه( استفاده شده است. در مطالعات انجام شده در زمینه اقتصادی روش کار بیشترمتکی بر روشهای سری زمانی یا آمار مقطعی بوده است که خود نیز مشکالت آماری مانند ناهمسانی واریانس و وجود خود همبستگی را بههمراه داشته است. به همین دلیل در سالهای اخیر توجه بیشتر به سمت دادههای ترکیبی )سری زمانی-مقطعی( معطوف شده است. از جمله مزایای استفاده از دادههای ترکیبی این است که وجود ناهمسانی واریانس را محدود میکند همچنین با ترکیب مشاهدات سریزمانی و مقطعی دادههای ترکیبی با اطالعات بیشتر تغییرپذیری بیشتر هم خطی کمتر میان متغیرها درجات آزادی بیشتر و کارایی بیشتر ارائه مینمایند. از اینرو در این تحقیق از روشهای دادههای ترکیبی 1 استفاده شده و برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزارهای وSPSS Eviews بهره گرفته شده است. برای آزمون فرضیه ها از مدل رگرسیون خطی چند متغیره استفاده شده است. روش آماری مورد استفاده در این تحقیق روش داده های پانل می باشد. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. در این تحقیق برای تعیین نمونه آماری از روش حذف سیستماتیک با 1 معیار زیر استفاده شده است: الف-شرکت قبل از سال 9981 در بورس پذیرفته شده و تا پایان سال 9919 در بورس فعال باشد. ب-جزء شرکتهای سرمایه گذاری واسطه گری های مالی هلدینگ بانکها و یا لیزینگ ها نباشند. ج-سال مالی شرکت منتهی به 21 اسفند باشد و طی سالهای تغییر فعالیت یا تغییر سال مالی نداشته باشند. د-اطالعات مالی شرکتها در دسترس باشد. بعد از مدنظر قرار دادن کلیه معیارهای باال تعداد 981 شرکت به عنوان جامعه غربالگری شده باقیمانده که تمامی آنها به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدهاند بنابراین مشاهدات ما به 115 سال شرکت می رسد. 4- متغیرهاي پژوهش و نحوه اندازه گیري آنها 1-4- متغیر وابسته در پژوهش حاضر متغیر وابسته ساختار سرمایه capial ( )srucure است که به معنی نحوه تامین مالی شرکت بر روی ارزش شرکت تاثیر می گذارد. به عبارتی رابطه بین اجزای تشکیل دهنده ساختار سرمایه که آمیزه ای از اوراق سهام برای تامین مالی می باشد بر روی نتایج عملکرد شرکت ها تاثیر به سزایی دارد. تصمیمات مربوط به ساختار سرمایه نقش موثری در کارایی و اعتبار شرکت ها نزد موسسات تامین سرمایه خواهد داشت و در نتیجه درک تئوری ساختار سرمایه می تواند به مدیران ایرن امکان را بدهد تا به سراختار مطلروب جهرت حرداکثر رسراندن ثروت سهامدار دست یابند. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

65 تاثير چرخه عمر شركت بر رابطه كيفيت افشا و ساختار سرمايه / زهرا پورزماني و شهرام جمشيدي 2-4- متغیرمستقل کیفیت افشرا )disclosure qualiy) در ایرن تحقیرق جرزء متغیر مستقل می باشد و مفهوم افشای اطالعات حسابداری در متن و همراه با صورت های مالی اساسری شرامل روش هرای بکار گرفته شده در تهیه صورت های مالی می باشد که با توجه به شاخص به کار گرفته شرده توسرط جنسرن )2222( انردازه گیری می شود: نگاره )1( مدل چرخه ي عمر شرکت مخارج سرمایه اي (CE) 9 رشد فروش (SG) 9 سن شرکت (AGE) پنجک ها پنجک اول پنجک دوم پنجک سوم پنجک چهارم پنجک پنجم سود تقسیمی (DPR) چرخه عمرشرکت و نحوه اندازهگیرري آ Life ( )Cycles آنترونی و رامرش )9112( در پرژوهش خرود بره منظرور تف کی ک ش ر رک ت ه ر ا ب ره م ر ا ح رل چ ر خ ره عم ر ر از چ ه ر ار متغی ر ر: رشدفروش مخرارج سررمایه ای نسربت سودتقسریمی و سرن )عمر( شرکت استفاده نمودند. در این پژوهش تفکیک شررکت ها به مراحل رشد بلوغ و افول با استفاده از چهار متغیر مذکور و طبق روش شناسی پارک و چن )2221( به صورت زیر مری- باشد: نخست - مقدار هر یک از متغیرهرای رشرد فرروش مخرارج سرمایه ای نسبت سود تقسیمی و سن )عمر( شرکت برای هرر سال - شرکت محاسبه میشود. - 2 س لا 9 شرکت ها بر اساس هر یک از چهار متغیر مذکور و با استفاده از پنجک های آماری در هر صنعت بره پرنج طبقره تقسیم می شوند که با توجه به قرار گرفتن در پنجرک )طبقره( مورد نظر طبق نگاره )9( نمره ای بین 1 تا 5 می گیرند. - سپس برای هر سال - شرکت نمره ای مرکب به دست می آید که با توجه به شرایط زیر در یکی از مراحل رشد بلوغ و افول طبقه بندی می شود: الف( در صورتی که مجموع مرحله ی رشد قرار دارد. ب( در صورتی که مرحله ی بلوغ قرار دارد. نمرات بین 16 و 20 باشرد در مجمروع نمررات برین 9 و 15 باشرد در ج( در صورتی که مجموع نمرات بین 4 و 8 باشد در مرحله ی افول قرار دارد. تعریف عملیاتی متغیرهای فوق به صورت زیر است: SG i = [1-(Sale i / Sale i-1)] 100 DPR i = (DPS i / EPS i ) 100 ارزش بازار شرکت / اضافات )کاهش( دارایی های ( = i CE درآمد فروش = Sale سود تقسیمی هر سهم DPS= سود هر سهم EPS= تفاوت سال و سال تاسیس شرکت AGE= 100 (ثابت طی دوره در این تحقیق به علت غیر فعال برودن معاملره )خریرد و فروش( سهام یا غیر بورسی بودن شرکت های نوظهور مراحل چرخه عمر به سه شکل رشد بلروغ و افرول تعریرف شرده و از مرحله تولد یا ظهور چشم پوشی شده است. 5- یافته هاي پژوهش 1-5- آزمو نرمال بود داده ها اولین مرحله آغاز فرایند آزمون فرضیه ها بررسی نرمال بودن داده ها است. برای بررسی نرمال بودن داده ها فرضیاتی به شکل زیر مطرح شده است: :H 0 :H 1 توزیع داده ها نرمال است توزیع داده ها نرمال نیست در تحقیق حاضر به منظور تخمین پارامترهای مدل از روش حداقل مربعات معمولی استفاده می گردد. روش حداقل مربعات معمولی بر این فرض استوار است که متغیر وابسته تحقیق دارای توزیع نرمال می باشد و توزیع غیرنرمال آن منجر به تخطی از مفروضات این روش برای تخمین پارامترها می شود. لذا الزم است نرمال بودن توزیع متغیر وابسته تحقیق مورد آزمون قرار گیرد. در این مطالعه موضوع از طریق آماره جارکیو-برا 5 مورد بررسی قرار می گیرد. اگرسطح اهمیت آماره این آزمون بیشتر از 2/25 باشد )Prob>.05( فرضیه مبنی H0 بر نرمال بودن توزیع متغیر پذیرفته میشود. نتایج آزمون سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

66 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران جارکیو برا برای متغیر وابسته )ساختار سرمایه( در نگاره )2( ارائه شده است. نگاره )2( نتایج آزمو متغیر ساختار سرمایه )L( نرمال بود توزیع متغیر وابسته تحقیق آماره جارکیو-برا 9882/111 سطح اهمیت 2/2222 با توجه به این که سطح اهمیت آماره جارکیو-برا برای هر دو متغیر وابسته کمتر H1 فرضیه از 2/25 میباشد )2/2222( بنابراین مبنی بر نرمال نبودن توزیع آن ها در سطح اطمینان %15 مورد تأیید قرار میگیرد و بیانگر این است که این متغیر از توزیع نرمال برخوردار نیست. بنابراین الزم است قبل از آزمون فرضیه ها نرمال سازی شود. در این مطالعه برای نرمال سازی داده ها از تابع انتقال جانسون بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از آزمون جارکیو برا بعد از فرآیند نرمال سازی داده ها به شرح نگاره )9( میباشد. نگاره )3( نتایج آزمو متغیر ساختار سرمایه نرمال بود توزیع متغیر وابسته تحقیق بعد از فرآیند نرمال سازي )L( آماره جارکیو-برا 2/911 سطح اهمیت 2/9119 با توجه به این جدول از آنجایی که بعد از نرمال سازی داده ها سطح اهمیت آماره جارکیو برا برای متغیر ساختار سرمایه به باالتر از 2/25 افزایش یافته است )2/9119( بنابراین H0 فرضیه در سطح اطمینان %15 تأیید شده و بیانگر این است که متغیر وابسته تحقیق بعد از فرآیند نرمال سازی دارای توزیع نرمال میباشند بررسی همبستگی میا متغییرهاي پژوهش در این بخش با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون به بررسی ارتباط متغیرهای تحقیق و همبستگی موجود بین آنها پرداخته میشود. ماتریس ضرایب همبستگی بین متغیرهای تحقیق در نگاره )1( ارائه شده است. شرکت براساس )L( )DSCORE( نتایج حاصل از ساختار سرمایه پیرسون آماره همبستگی مثبت و معنیداری با کیفیت افشا و مرحله رشد از چرخه عمر شرکت Growh-( )Sa دارد. همچنین این متغیر دارای همبستگی منفی و معنیداری با رشد فروش شرکت )Growh( )Size( و اندازه شرکت می باشد. با این وجود در سطح اطمینان 15 درصد همبستگی معنی داری میان ساختار سرمایه یک از مراحل بلوغ )TurnOver( )Mauriy-Sa( و افول )Decline-Sa( و هر از چرخه عمر شرکت ها قابل مشاهده نیست. همچنین کیفیت افشا فروش )DSCORE( )Growh( دارای همبستگی مثبت و معنی داری با رشد و اندازه شرکت بوده و همبستگی )Size( منفی و معنی داری را با مرحله رشد از چرخه عمر شرکت )Growh-Sa( نشان می دهد. رشد فروش همبستگی مثبت و معنی داری با اندازه چرخه عمر شرکت )Growh( )Size( )Growh-Sa( معکوسی با هر یک از مراحل بلوغ نیز و مرحله رشد از داشته و همبستگی )Mauriy-Sa( )Decline-Sa( و افول از چرخه عمر دارد. از دیگر همبستگی های موجود میان متغیرهای تحقیق می توان به همبستگی منفی و معنی داری مرحله رشد از چرخه عمر یک از مراحل بلوغ )Growh-Sa( )Mauriy-Sa( و افول همبستگی منفی و معنی داری مراحل بلوغ مرحله افول با هر )Decline-Sa( )Mauriy-Sa( )Decline-Sa( اشاره کرد. و با نگاره )4( ماتریس ضرایب همبستگی پیرسو بین متغیرهاي تحقیق Probabiliy L DSCORE Growh Size DSCORE Growh Size Growh- Sa Growh-Sa Mauriy- Sa Mauriy-Sa Decline- Sa Decline-Sa سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

67 تاثير چرخه عمر شركت بر رابطه كيفيت افشا و ساختار سرمايه / زهرا پورزماني و شهرام جمشيدي 3-5- نتایج آزمو فرضیه اول پژوهش در فرضیه اول پژوهش تأثیرپذیری ساختار سرمایه شرکت ها از کیفیت افشای آن ها در مرحله رشد از چرخه عمر مورد بررسی قرار می گیرد و فرضیه آماری آن به صورت زیر قابل تدوین است: :H0 بین کیفیت افشا و ساختار سرمایه در مرحله "رشد" رابطه معنا داری وجود ندارد. :H1 بین کیفیت افشا و ساختار سرمایه در مرحله "رشد" رابطه معنا داری وجود دارد. برای آزمون این فرضیه از مدل شماره )9( بهره گرفته شده است که یک مدل رگرسیونی بوده و با استفاده از روش داده های پانل برآورد خواهد شد: L DSCORE 0 DSCORE 3 Growh 4 1 * Growh _ Sa Size 5 Growh _ Sa 2 )9( در این مدل برای این که بتوان مشخص نمود که آیا استفاده از روش داده های پانل در برآورد مدل کارآمد خواهد بود یا نه از آزمون F لیمر و به منظور این که مشخص گردد کدام روش )اثرات ثابت و یا اثرات تصادفی( جهت برآورد مناسب تر است از آزمون هاسمن استفاده شده است. در آزمون لیمر در بررسی داده های مقطعی و سری های زمانی اگر ضرایب اثرات مقطعی و اثرات زمانی معنی دار نشود می توان داده ها را با یکدیگر ترکیب کرده و به وسیله یک رگرسیون حداقل مربعات معمولی تخمین بزنیم. از آنجایی که در اکثر داده های ترکیبی اغلب ضرایب مقاطع یا سری های زمانی معنی دار هستند این مدل که به مدل رگرسیون ترکیب شده 9 معروف است کمتر مورد استفاده قرار می گیرد )یافی (. لذا برای اینکه بتوان مشخص نمود که آیا داده های پانل جهت برآورد تابع مورد نظر کارآمدتر خواهد بود یا نه فرضیه ای را آزمون می کنیم که در آن کلیه عبارات ثابت برآورد با یکدیگر برابر هستند. فرضیه صفر این آزمون که به آزمون چاو یا F استفاده می شود: مقید معروف است از آماره بصورت زیر F ( RRSS URSS ) /( N 1) F( N 1, NT N K) URSS /( NT N K) که در آن N برابر با تعداد واحدهای مقطعی مورد نظر T K تعداد متغیرهای توضیحی RRSS طول دوره مجذور پسماندهای حاصل از برآورد مقید رگرسیون بصورت حداقل مربعات متغیر مجازی و URSS مجذور پسماندهای حاصل از برآورد نامقید رگرسیون بصورت حداقل مربعات معمولی می باشد. در این آزمون فرضیه مبداء ها در مقابل فرضیه H0 H1 قرار می گیرد. در صورتی که فرضیه یعنی یکسان بودن عرض از یعنی ناهمسانی عرض از مبداء ها H0 پذیرفته شود به معنی یکسان بودن شیب ها برای مقاطع مختلف بوده و قابلیت ترکیب شدن داده ها و استفاده از مدل رگرسیون ترکیب شده مورد تأیید آماری قرار می گیرد. اما در صورت رد فرضیه H1 روش داده های پانل پذیرفته می شود و می توان از روش داده های پانل استفاده کرد. همانطور که گفته شد به منظور اینکه مشخص گردد کدام روش )اثرات ثابت و یا اثرات تصادفی( جهت برآورد مناسب تر است )تشخیص ثابت یا تصادفی بودن تفاوت های واحدهای مقطعی( از آزمون هاسمن استفاده می شود. در روش اثرات تصادفی بار متغیرهای حذف شده روی جمله اخالل قرار می گیرند اما این مشروط بر آن است که بین متغیرهای مستقل و مؤلفه خطای مقطعی همبستگی وجود نداشته باشد. آزمون هاسمن وجود این همبستگی را بررسی می کند. این آزمون مبتنی بر این فرض اولیه است که در صورت وجود همبستگی روش اثرات ثابت سازگار و روش اثرات تصادفی ناسازگار است. اگر RE FE تخمین کننده روش اثرات تصادفی و تخمین کننده روش اثرات تصادفی باشد آماره این آزمون که دارای توزیع کای-دو با درجه آزادی برابر با تعداد متغیرهای مستقل است بصورت زیر قابل تعریف می باشد: W T 1 var( ) ( ) RE FE RE FE RE FE نتایج حاصل از این آزمونها در نگاره )5( آمده است. نگاره )5( نتایج انتخاب الگو براي برآورد مدل شماره )1( تحقیق نوع آزمو آزمون F لیمر آزمون هاسمن مقدار آماره آزمو مقدار آماره آزمو درجه آزادي P-Value 2/2222 2/2228 ) ( 5 95/215 98/921 F 2 با توجه به نتایج حاصل از آزمون F P-Value لیمر از آنجایی که این آزمون کمتر از 2/25 میباشد )2/2222( همسانی عرض از مبداءها رد شده و الزم است در برآورد مدل از روش دادههای پانل استفاده شود. همچنین با توجه به نتایج حاصل از آزمون هاسمن از آنجایی که مقدار این P-Value آزمون نیز کمتر از 2/25 میباشد )2/2228( بنابراین در برآورد می بایست روش اثرات ثابت بکار برده شود. در نگاره )1( نتایج سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

68 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران حاصل از برآورد مدل شماره )9( ارائه شده است. در بررسی معنی دار بودن کلی مدل با توجه به این که مقدار احتمال )-P )VALUE F آماره از 2/25 کوچکتر میباشد )2/2222( با اطمینان %15 معنی دار بودن کلی مدل تایید می شود. ضریب تعیین تعدیل شده مدل نیز گویای آن است که 15/21 درصد از تغییرات ساختار سرمایه شرکت ها توسط متغیرهای وارد شده در مدل تبیین می شود. همچنین در بررسی مفروضات رگرسیون کالسیک نتایج آزمون جارکیو-برا گویای آن است که باقیمانده های حاصل از برآورد مدل در سطح اطمینان %15 ازتوزیع نرمال برخوردار نمی باشند. به طوری که مقدار احتمال )P-VALUE( مربوط به این آزمون کوچکتراز 2/25 است )2/2222(. در این ارتباط با توجه به تعداد باالی مشاهدات و قضیه حد مرکزی می توان از نرمال نبودن توزیع داده ها چشم پوشی کرد. همچنین با توجه به این که مقدار احتمال )P-VALUE( مربوط به آزمون برش-پاگان کمتر از 2/25 می باشد )2/2222( وجود مشکل ناهمسانی واریانس باقیماندههای مدل نیز تأیید می شود. در راستای رفع این مشکل در برآورد بجای روش حداقل مربعات معمولی )OLS( از روش حداقل مربعات تعمیم یافته استفاده )GLS( شده و به ضرایب مدل توسط نرم افزار آماری وزن داده شده است. عالوه بر این از آنجایی که مقدار آماره دوربین واتسن مابین عدد 9/5 و 2/5 قرار گرفته است )2/221( لذا استقالل باقیماندههای مدل نیز تأیید میشود. با وارد کردن متغیر مرحله رشد مشاهده می شود که در سطح شرکت هایی که در مرحله رشد از چرخه عمر خود قرار دارند نیز رابطه مستقیم و معنی داری میان کیفیت افشا و ساختار سرمایه وجود داشته است همچنین افزایش کیفیت افشا بهبود نسبت اهرم مالی شرکت ها را نیز در پی دارد. ضمنا مطابق فرضیه تحقیق یافته های زیر حاصل گردید که در مرحله رشد اندازه ی شرکت بیش از اندازه ی شرکت های در مرحله ی ظهور بوده و رشد فروش و درآمدها نیز نسبت به مرحله ظهور بیشتر است. منابع مالی بیشتر در دارایی های مولد سرمایه گذاری شده و شرکت از انعطاف پذیری بیشتری در شاخص های نقدینگی برخوردار است نتایج آزمو فرضیه دوم پژوهش هدف از آزمون فرضیه دوم پژوهش بررسری ترأثیر کیفیرت افشا بر ساختار سررمایه شررکت هرایی کره در مرحلره بلروغ از چرخه عمر خود واقع شرده انرد بروده و فرضریه آمراری آن بره صورت زیر قابل تدوین است: :H0 :H1 بین کیفیت افشا و ساختار سرمایه در مرحله "بلوغ" رابطه معنا داری وجود ندارد. بین کیفیت افشا و ساختار سرمایه در مرحله "بلوغ" رابطره معنا داری وجود دارد. برای آزمون این فرضیه از مدل شماره )2( بهره گرفته شده است که یک مدل رگرسیونی بوده و با استفاده از روش داده های پانل برآورد خواهد شد. متغیر وابسته: ساختار سرمایه شرکت متغیر ضریب ثابت کیفیت افشا مرحله رشد کیفیت افشا مرحله رشد رشد شرکت اندازه شرکت آماره F مدل نگاره 6- نتایج برآورد مدل )1( تحقیق ضریب آماره تعداد مشاهدات: 199 سال - شرکت VIF - 9/921 1/198 1/111 9/989 9/211 P-Value 2/2222 2/2222 2/2291 2/2222 2/9181 2/ /112 5/991-9/991 1/211-9/915-92/219 9/9151 2/2221-2/2252 2/2221-2/2229-2/2119 ضریب تعیین تعدیل شده مدل 2/ /211 )2/2222( )P-Value( آماره 91/189 )2/2222( Jarque-Bera )P-Value( 91/959 )2/2222( آماره Breusch-Pagan )P-Value( آماره دوربین واتسن 9/158. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

69 تاثير چرخه عمر شركت بر رابطه كيفيت افشا و ساختار سرمايه / زهرا پورزماني و شهرام جمشيدي L DSCORE ) 2( 0 DSCORE Growh * Mauriy_ Sa Size 5 Mauriy_ Sa 2 در این مدل برای این کره بتروان مشرخص نمرود کره آیرا استفاده از روش داده های پانل در برآورد مدل کارآمرد خواهرد بود یا نه از آزمون F لیمر و به منظور این کره مشرخص گرردد کدام روش )اثرات ثابرت و یرا اثررات تصرادفی( جهرت بررآورد مناسب تر است از آزمون هاسمن اسرتفاده شرده اسرت. نترایج حاصل از این آزمون ها در نگاره )1( آمده است. مقدار با توجه به نتایج حاصل از آزمرون F P-Value لیمرر از آنجرایی کره این آزمون کمتر از 2/25 میباشرد )2/2222( همسانی عرض از مبداءها رد شده و الزم است در برآورد مردل از روش دادههای پانل استفاده شود. همچنین با توجه به نترایج حاصل از آزمون هاسمن از آنجرایی کره مقردار ایرن P-Value آزمون نیز کمتر از 2/25 میباشد )2/2222( بنابراین در برآورد می بایست روش اثرات ثابت بکار برده شود. در نگاره )8( نترایج حاصل از برآورد مدل شماره 2 ارائه شده است. الزم به توضریح است از آنجایی که بر اساس نترایج اولیره بررآورد مردل وجرود خودهمبستگی میان باقیمانده های مدل تأیید شده است از این رو برای رفع این مشکل متغیر خود همبسته مرتبه اول وارد مدل تحقیق شده است. در بررسی معنی دار بودن کلی مدل با توجه به این که مقدار احتمال )P-VALUE( F آماره از 2/25 کوچکتر می باشد )2/2222( با اطمینان %15 معنی دار بودن کلی مدل تایید می شود. ضریب تعیین مدل نیز گویای آن است که 81/19 درصد از تغییرات ساختار سرمایه شرکت ها توسط متغیرهای وارد شده در مدل تبیین می شود. همچنین در بررسی مفروضات رگرسیون کالسیک نتایج آزمون جارکیو- برا بیانگر آن است که باقیمانده ه یا حاصل از برآورد مدل در سطح اطمینان %15 از توزیع نرمال برخوردار می باشند بطوری که مقدار احتمال )P-VALUE( مربوط به این آزمون بزرگتر از 2/25 است )2/1282(. همچنین با توجه به این که مقدار احتمال )P-VALUE( مربوط به آزمون برش-پاگان بیشتر از 2/25 می باشد )2/2218( همسانی واریانس باقیماندههای مدل نیز تأیید می شود. عالوه بر این از آنجایی که مقدار آماره دوربین واتسن مابین عدد 9/5 و 2/5 قرار گرفته است )2/12( لذا استقالل باقیماندههای مدل نیز تأیید میشود. در خصوص همخطی میان متغیرهای مدل نیز با توجه به این که مقدار VIF آماره برای تمامی متغیرها کمتر از 92 می باشد می توان گفت همخطی شدیدی میان آن ها وجود نداشته و این فرض از مفروضات رگرسیون کالسیک نیز تأیید می شود. AR(1) P-Value 2/2222 2/2222 نوع آزمو آزمون F لیمر نگاره 7- نتایج انتخاب الگو براي برآورد مدل )2( تحقیق آماره آزمو F 2 آزمون هاسمن مقدار آماره آزمو 95/ /521 درجه آزادي ) ( 1 نگاره )8( نتایج برآورد مدل 2 تحقیق تعداد مشاهدات: 112 سال - شرکت متغیر وابسته: ساختار سرمایه شرکت VIF P-Value آماره ضریب متغیر - 2/2222 8/112 9/9822 ضریب ثابت 1/511 2/2995 2/992 2/22221 کیفیت افشا 8/918 2/2222 2/928 2/2125 مرحله بلوغ 9/299 2/9518 9/121-2/2225- کیفیت افشا مرحله بلوغ 9/211 2/9252-9/129-2/2229 رشد شرکت 9/291 2/2222-1/911-2/2115 اندازه شرکت 9/222 2/ /151 2/5582 AR(1) 2/8119 ضریب تعیین تعدیل شده مدل 2/1122 )2/1282( آماره Jarque-Bera )P-Value( 22/119 )2/2222( آماره F مدل )P-Value( 2/122 آماره دوربین واتسن 9/918 آماره Breusch-Pagan )2/2218( )P-Value( سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

70 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران با وارد کردن متغیر مرحله بلوغ مشاهده می شود در سطح شرکت هایی که در مرحله بلوغ از چرخه عمر خود قرار دارند تغییرات امتیاز افشا اثر معنی داری بر ساختار سرمایه آن ها نداشته و افزایش یا کاهش کیفیت افشای آن ها سطح ساختار سرمایه را بطور قابل مالحظه ای تحت تأثیر خود قرار نمی دهد. از این رو با توجه به یافته های فوق فرضیه دوم تحقیق در سطح اطمینان 15 درصد رد می شود. در مرحله بلوغ شرکت ها فروش با ثبات و متعادلی را تجربه نموده و نیاز به وجوه نقد در اکثر موارد از طریق منابع داخلی تامین می شود. اندازه ی دارایی های این شرکت ها نیز به تناسب بیشتر از اندازه ی دارایی های شرکت های در مرحله رشد بوده و بدلیل نقدینگی زیاد و کاهش اتکاء به سیاست تامین مالی از خارج عموما بازده سرمایه گذاری یا بازده سرمایه گذاری تعدیل شده معادل یا بیش از نرخ تامین سرمایه است نتایج آزمو فرضیه سوم پژوهش در فرضیه سوم پژوهش نیرز تأثیرپرذیری سراختار سررمایه شرکت ها از کیفیت افشای آن ها در مرحله افول از چرخه عمر مورد بررسی قرار می گیرد و فرضیه آماری آن بره صرورت زیرر قابل تدوین است: :H0 :H1 بین کیفیت افشرا و سراختار سررمایه در مرحلره "افرول" رابطه معنا داری وجود ندارد. بین کیفیت افشا و ساختار سرمایه در مرحله "افول" رابطه معنا داری وجود دارد. برای آزمون این فرضیه از مردل شرماره )9( بهرره گرفتره شده است که یک مدل رگرسیونی بروده و برا اسرتفاده از روش داده های پانل برآورد خواهد شد: در این مدل برای این کره بتروان مشرخص نمرود کره آیرا استفاده از روش داده های پانل در برآورد مدل کارآمرد خواهرد بود یا نه از آزمون F لیمر و به منظور این کره مشرخص گرردد کدام روش )اثرات ثابرت و یرا اثررات تصرادفی( جهرت بررآورد مناسب تر است از آزمون هاسمن اسرتفاده شرده اسرت. نترایج حاصل از این آزمون ها در نگاره )1( آمده است. مقدار با توجه به نتایج حاصل از آزمرون F P-Value لیمرر از آنجرایی کره این آزمون کمتر از 2/25 میباشرد )2/2222( همسانی عرض از مبداءها رد شده و الزم است در برآورد مردل از روش دادههای پانل استفاده شود. همچنین با توجه به نترایج حاصل از آزمون هاسمن از آنجرایی کره مقردار ایرن P-Value آزمون نیز کمتر از 2/25 میباشد )2/2222( بنابراین در برآورد می بایست روش اثرات ثابرت بکرار بررده شرود. در نگراره )92( نتایج حاصل از برآورد مدل شماره )9( ارائه شده است. در بررسی معنی دار بودن کلی مدل با توجه بره ایرن کره مقدار احتمال )P-VALUE( F آماره از 2/25 کوچکتر می باشد )2/2222( با اطمینان %15 معنی دار برودن کلری مردل تاییرد می شود. ضریب تعیین تعدیل شده مدل نیز گویرای آن اسرت که 11/81 درصد از تغییرات ساختار سرمایه شرکت ها توسرط متغیرهای وارد شده در مردل تبیرین مری شرود. همچنرین در بررسی مفروضات رگرسیون کالسیک نتایج آزمون جارکیو- بررا گویای آن است که باقیمانده ه یا حاصل از برآورد مردل در سطح اطمینران %15 از توزیرع نرمرال برخروردار نمری باشرند بطوری که مقدار احتمال )P-VALUE( مربوط به ایرن آزمرون کوچکتر از 2/25 است )2/2222(. در این ارتباط برا توجره بره تعداد باالی مشاهدات و قضیه حد مرکزی مری تروان از نرمرال نبودن توزیع داده ها چشم پوشی کرد. L DSCORE 0 DSCORE 3 Growh 4 1 * Decline _ Sa Size 5 Decline _ Sa 2 ) 9( P-Value 2/2222 2/2222 نوع آزمو آزمون F لیمر نگاره 9- نتایج انتخاب الگو براي برآورد مدل )3( تحقیق آماره آزمو F 2 آزمون هاسمن مقدار آماره آزمو 95/211 درجه آزادي ) ( 1 991/189 سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

71 تاثير چرخه عمر شركت بر رابطه كيفيت افشا و ساختار سرمايه / زهرا پورزماني و شهرام جمشيدي نگاره )11( نتایج برآورد مدل 3 تحقیق مشاهدات: 128 سال - شرکت VIF - 9/281 1/128 1/122 9/219 9/219 91/221 )2/2222( 9/121 P-Value 2/2222 2/2222 2/5529 2/2255 2/2118 2/2222 تعداد متغیر وابسته: ساختار سرمایه شرکت آماره ضریب متغیر 29/211 9/9112 ضریب ثابت 2/111 2/2228 کیفیت افشا 2/511 2/2288 مرحله افول 2/189-2/2225- کیفیت افشا مرحله افول -9/112-2/2229 رشد شرکت -99/122-2/2111 اندازه شرکت 2/1181 ضریب تعیین تعدیل شده مدل آماره Jarque-Bera 12/121 آماره F مدل )P-Value( )2/2222( )P-Value( آماره دوربین واتسن 9/521 آماره Breusch-Pagan )2/2298( )P-Value( با وارد کردن متغیر مرحله افول مشاهده می شود بین کیفیت افشا و ساختار سرمایه رابطه معنا داری وجود دارد. بررسی های بیشتر نشان می دهد با وارد کردن متغیر مرحله افول به مدل عالمت ضریب متغیر»کیفیت افشا مرحله افول«به منفی تغییر پیدا می کند. یافته فوق مؤید آن است که در سطح شرکت هایی که در مرحله افول از چرخه عمر خود قرار دارند از میزان تأثیر کیفیت افشا بر ساختار سرمایه کاسته می شود. به بیان دیگر نتایج حاکی از این است که تأثیرگذاری کیفیت افشا بر ساختار سرمایه شرکت هایی که در مرحله افول از چرخه عمر خود واقع شده اند به مراتب از شرکت هایی که در مرحله رشد هستند کمتر می باشد. در مرحله افول نیز چنانچه فرصت رشد وجود داشته باشد به احتمال قریب به یقین بسیار ناچیز است. شاخص های سودآوری نقدینگی و ایفای تعهدات روند نزولی داشته و شرکت در شرایط رقابتی بسیار شدیدی قرار داشته ضمن این که هزینه تامین مالی از منابع خارجی نیز باال است به گونه ای که در اغلب موارد بازده سرمایه گذاری یا بازده سرمایه گذاری تعدیل شده کمتر از نرخ تامین مالی است. 6- نتیجه گیري و بحث اطالعات حسابداری )شامل افشای حسابداری( دو نقش با اهمیت در بازارهای سرمایه توسعه یافته ایفا مینماید. اول اطالعات حسابداری به فراهم کنندگان سرمایه شرکت )شامل سهامداران و اعتباردهندگان( این امکان را بالقوه میدهد تا بازده فرصتهای سرمایه گذاری را ارزیابی نمایند)نقش ارزشیابی یا قبل از وقوع اطالعات حسابداری( دوم اطالعات حسابداری به فراهم کنندگان سرمایه اجازه میدهد تا بر نحوه استفاده از سرمایه اعطاء شده نظارت نمایند)نقش مباشرتی یا بعد از وقوع اطالعات حسابداری(. به طور کلی مسئله نمایندگی و اطالعاتی مانع از تخصیص بهینه منابع دربازار سرمایه میگردد)بیر و همکاران 2292 (. افشای حسابداری و نهادهایی که ایجاد شدهاند تا انتقال اطالعات با اطمینان را بین مدیریت و سرمایه گذاران تسهیل نمایند نقش با اهمیتی در کاهش این دو مسئله بازی مینمایند)برتومیو و همکاران 2221 (. در این راستا هدف تحقیق تاثیر چرخه عمر بر رابطه کیفیت افشا و ساختار سرمایه قرار گرفت. پس از انجام تجزیه و تحلیلها مشاهده میشود بین کیفیت افشا و ساختار سرمایه رابطه معنا داری وجود دارد و در سطح شرکت هایی که در مرحله افول از چرخه عمر خود قرار دارند از میزان تأثیر کیفیت افشا بر ساختار سرمایه کاسته می شود. به بیان دیگر نتایج حاکی از این است که تأثیرگذاری کیفیت افشا بر ساختار سرمایه شرکتهایی که در مرحله افول از چرخه عمر خود واقع شده اند به مراتب از شرکت هایی که در مرحله رشد هستند کمتر می باشد. در مرحله افول نیز چنانچه فرصت رشد وجود داشته باشد به احتمال قریب به یقین بسیار ناچیز است. شاخص های سودآوری نقدینگی و ایفای تعهدات روند نزولی داشته و شرکت در شرایط رقابتی بسیار شدیدی قرار داشته ضمن این که هزینه تامین مالی از منابع خارجی نیز باال است به گونه ای که در اغلب موارد بازده سرمایه گذاری یا بازده سرمایه گذاری تعدیل شده کمتر از نرخ تامین مالی است. به بیان دیگر می- توان گفت در هر دو مرحله رشد و افول از چرخه عمر شرکت ها کیفیت افشای حسابداری اثر معنی داری بر ساختار سرمایه دارد. با این وجود در مرحله بلوغ رابطه معنی داری میان کیفیت افشا و ساختار سرمایه قابل مشاهده نیست. همچنین بررسیهای بیشتر نشان می دهد تأثیرگذاری کیفیت افشا بر ساختار سرمایه شرکت هایی که در مرحله افول از چرخه عمر سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

72 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران deparmen, Journal of Economics, Finance and Adminisraive Science, 18(34), * Bushee, B., and Noe C., (2000), Disclosure Qualiy, Insiuional Invesor, and Sock Reurn Volailiy, Journal of Accouning Sysem, Vol. 38, Supplemen * Modiglian F. and Miller, M. (1958),'The cos of capial corporae finance and he heory of invesmen',american Economic Review,Vol. 48, pp * Thanaawee, Y. (2011). Life-cycle heory and free cash flow hypohesis: Evidence from dividend policy in Thailand. Journal of Business, Vol.34:pp * Xu, Bixia. (2007). "Life cycle effec on he value Relevance of common risk facor ", Review of Accouning and Finance Vol.6, pp Pooled leas squares 2 Yaffe خود واقع شده اند به مراتب از شرکت هایی که در مرحله رشد هستند کمتر می باشد. نتایج این تحقیق منطبق با نتیجه تحقیقات کرمی و همکاران) 9981 ( بوجلبن و آفیس )2299( ستایش و همکاران) 9981 ( می باشد. فهرست منابع پورحیدری امید عالی پور داریوش "بررسی ارتباط بین داده های حسابداری با چرخه های تجاری در بورس اوراق بهادار تهران " پژوهش های حسابداری مالی تابستان 9912 شماره 2 ص 91-9 پورزمانی زهرا جهانشاد آزیتا نعمتی علی و فرهرودی پروین )9981( "بررسی عوامل موثر بر ساختار سرمایه در شرررکت هررا" فصررلنامه پژوهشررنامه حسررابداری مررالی و حسابرسی سال 2 شماره خدامی پور احمد کرمشاهی بهنام اعظم تفتیان "بررسی رابطه محافظه کاری و رابطه ارزشی سود با چرخه تجاری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" فصلنامه پژوهش های حسابداری مالی شماره 99 پاییز 9919 ص ستایش محمدحسین و کاشرانی پرور فرهراد )9981( " بررسی عوامل موثر بر ساختار شرکت های پذیرفته شده در برورس اوراق بهرادار تهرران" تحقیقرات مرالی دانشرکده مر دیریت دانشررگاه تهر ران دوره 92 شررماره 92 پرراییز و زمستان 9981 ص کردستانی غالمرضا و مجدی )9981(. "بررسی رابطه بین ویژگیهای کیفری سرود و هزینره سررمایه سرهام عرادی" فصلنامه بررسی های حسرابداری و حسابرسری سرال 91 شماره 18 صص کرمی غالمرضا و عمرانی حامد )9981( " تاثیر چرخره عمر شرکت بر میرزان مربروط برودن معیارهرای ریسرک و عملکرد " مجله پژوهش های حسابداری مالی سرال دوم شماره سوم شماره پیاپی )5( پاییز 9981 ص یادداشتها * Ariach, T. C. and Clarkson, P. M., (2010), Disclosure, conservaism and he cos of equiy capial: A review of he foundaion lieraure. Accouning & Finance, Aricle firs published online: 8 NOV * Beromeu, Jeremy, Beyer, Anne, Dye, Ronald, (2009), Capial Srucure, Cos of Capial, and Volunary Disclosures Accouning Mini- Conference and he Sixh Accouning Research Workshop a he Universiy of Bern * Boujelbene, Mohamed AlAffes,Habib, (2013), The impac of inellecual capial disclosure on cos of equiy capial: A case of French firms, Accouning * * * * * * سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

73 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت سال چهارم / شماره 31/ بهار 3131 پیامدهای اقتصادی اظهار نظر مشروط حسابرسان مستقل در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران محمد رمضان احمدی استادیار گروه حسابداری دانشگاه شهید چمران اهواز )مسئول مكاتبات( Ahmadi_m@scu.ac.ir کامران جمالی کارشناسی ارشد شهید چمران اهواز Kamran.jamali67@gmail.com بهنام کرمشاهی مربی و عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان behnamkaramshahi@gmail.com تاریخ دریافت: 38/1/01 تاریخ پذیرش: 38/3/8 چكیده اظهار نظر مشروط حسابرس دارای چه پیامدهایی برای شرکتها میباشد از طرف دیگر سهامداران سرمایهگذاران و اعتباردهندگان چه عكسالعملی در مقابل اظهارنظر مشروط حسابرس نشان میدهند حسابرسی یک فرآیند اعتباربخشی است که اعتبار اطالعات در دسترس سرمایهگذاران و اعتباردهندگان را افزایش میدهد و این اطمینان نسبی را برای استفادهکنندگان از صورتهای مالی ایجاد میکند که صورتهای مالی عاری از اشتباه یا تحریف با اهمیت میباشند. اما حسابرس با ارائه اظهارنظر مشروط و مردود ریسک اطالعات ارائه شده را افزایش میدهد. پژوهش حاضر به بررسی تاثیر گزارش مشروط حسابرس بر بازده مورد انتظار سهامداران عادی و اعطای اعتبار توسط اعتبار دهندگان در شرکتهای پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران میپردازد. نمونه آماری این پژوهش اطالعات 021 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را برای دورهی زمانی 0831 تا 0831 میباشد. برای آزمون فرضیههای این پژوهش از تجزیه و تحلیل پانلی استفاده شده است. یافتههای پژوهش بیانگر وجود رابطه معنیداری بین اظهارنظر مشروط حسابرس و بازده مورد انتظار سهامداران عادی و نبود رابطه معنیداری بین اظهارنظر مشروط حسابرس و اعطای اعتبار توسط اعتبار دهندگان میباشد. واژههای کلیدی: اظهارنظر مشروط حسابرس بازده مورد انتظار سهامداران عادی اعتباردهندگان. 76

74 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران 1- مقدمه سرمایهگذارانی که تصمیم به خرید یا فروش سهام می- گیرد بانكداری که در مورد تأیید یک تقاضای وام تصمیم می- گیرد و دولتی که برای وصول مالیات به اظهارنامههای مالیاتی اتكا میکند همگی بر اطالعاتی تكیه میکنند که توسط دیگران تهیه شده است. در بیشتر موارد هدفهای تهیه- کنندگان اطالعات با هدفهای استفادهکنندگان از آن اطالعات متفاوت است. استفادهکنندگان از صورتهاى مالى در سالهاى اخیر خود را در حصارى از خبرها و آگهیهاى مربوط به انجام موارد خالف قاعده در حسابدارى گرفتار مىبینند. این بى نظمیها و موارد خالف عرف حسابدارى عنوانهاى متعددى مانند حسابدارى متهورانه مدیریت سود هموارسازى سود و حسابدارى متقلبانه یا فریب آمیز به خود گرفته است هر چند اندازه و میزان انحراف از اصول و عرف حسابدارى در رابطه با هر یک ازعنوان هاى باال متفاوت است ( حساس یگانه قاسم بولو 0833( نیاز به حسابرس مستقل در چنین شرایطی ضرورت مییابد به طور کلی حسابرسی نوعی نظارت است که در شرکتها به منظور کاهش عدم تقارن اطالعاتی و کنترل آزادی عمل مدیران در گزارشگری مالی استفاده میشود )هانون و همكاران.) 2113 حسابرسان اعتبار اطالعات در دسترس سرمایهگذاران و اعتبار دهندگان را افزایش میدهند. که حسابرسان با مواجه شدن با هریک از موارد پیش گفته بر اساس با اهمیت بودن آنها گزارش خود را تعدیل کرده و اظهار نظر مشروط ارائه میکنند. که ارائه گزارش مشروط حسابرس در حقیقت نشان دهنده کاهش کیفیت اطالعات ارائه شده می- باشد هر چه دقت و کیفیت اطالعات ارایه شده از سوی شرکت کاهش پیدا کند ریسک اطالعاتی بیشتر شده و عدم تقارن اطالعاتی بین افراد درون و بیرون سازمان افزایش می یابد )لین و همكاران 2100 ( در حقیقت حسابرسان با ارائه اظهار نظر مشروط ریسک شرکت را برای سرمایهگذاران سهامداران و اعتباردهندگان افزایش می دهد. 2- مبانی نظری و مروری بر پیشینه پژوهش حسابرسی یک فرآیند بررسی است که توان تولید اطالعات قضاوتی مفید را دارد و عموما منجر به تولید اطالعات جدید اقتصادی نمیشود بلكه میتوان ارزش اطالعات اقتصادی تهیه شده بوسیله فرایند حسابداری را تأیید نمایند و با عدم تأیید باعث کاسته شدن ارزش اطالعات تهیه شده گردد. از حسابرسان انتظار میرود رویههاى حسابدارى سؤال برانگیز و خطاهاى با اهمیت و موارد انحراف راگزارش نماید )ماریو 2112(. در واقع حسابرسان با بررسیهایی که انجام میدهند موارد انحراف و تخلف را بر اساس سطح اهمیت بیان میکنند و اظهارنظر تعدیل شده شامل مشروط عدم اظهار نظر یا مردود بیان میکنند. لین و همكاران )2100( بیان کردند سه عامل بر احتمال دریافت گزارش تعدیل شده تاثیر می گذارد: 0 ( ارائه نادرست صورت های مالی به شكل با اهمیت 2( مربوط به کار حسابرس 8( مربوط به استقالل حسابرس عامل اول مربوط به شرکتها و انگیزه آنها میباشد اما دو عامل بعدی به کیفیت حسابرسی بر میگردد. بسیاری از تحقیقات گزارش مشروط را به عنوان معیار کیفیت حسابرسی در نظر گرفتند آنها بحث میکند که افزایش ریسک حسابرسی منجر میشود حسابرسان برای کاهش ریسک حسابرسی میزان کیفیت حسابرسی را افزایش دهند که نتیجه این ریسک باال رفتن سهم گزارش مشروط میشود )وانگ و چن 2110 دفوند و همكاران 2111(. به طور کلی اظهار نظر مشروط حسابرس بیانگر آن است که به استثنای نقصهای موجود در صورتهای مالی یا محدودیتهای موجود در دامنهی رسیدگی صورت های مالی به نحوه مطلوب تهیه شدهاند. به اعتقاد آرنز و لوبک )0331( گزارش مشروط میتواند در نتیجه محدود بودن دامنه رسیدگی و حسابرسی و یا عدم رعایت اصول پذیرفته شده حسابداری بیان شود و تنها زمانی که حسابرس به این نتیجه برسد که صورتهای مالی در مجموع گمراه کننده نیست و به شیوهای منصفانه ارائه شده است گزارش با اظهار نظر مشروط ارائه میکند همچنین گزارش مردود و عدم اظهار نظر زمانی ارائه میشود که حسابرس معتقد باشد شرایط مورد توجه بسیار مهم و اساسی است بنابراین اظهار نظر مشروط نسبت به دو اظهار نظر دیگر از شدت کمتری برخوردار میباشد میزان اهمیت موضوع شرط عامل تعیین کننده برای استفاده از نظر مشروط میباشد. ایراد باید به حدی کافی مهم باشد که تا بیان آن در گزارش حسابرسی ضرورت یابد اما نه به آن اندازه با اهمیت باشد که عدم اظهار نظر یا نظر مردود را ایجاب کنند و در نتیجه تعین مناسب بودن اظهار نظر مشروط مستلزم قضاوت حرفه ای حسابرسان میباشد گزارش مشروط می تواند در رابطه با مشروط بودن دامنه رسیدگی و اظهار نظر و یا تنها در رابطه با اظهار نظر باشد. در صورتی که حسابرس نتواند شواهد الزم بر اساس استانداردهای پذیرفته شده حسابرسی گرداوری کند شرط مربوط به دامنه رسیدگی و اظهار نظر قید میشود و از این رو زمانی که صاحبكار دامنه رسیدگی حسابرسی را محدود کند یا زمانی که شرایطی وجود دارد که مانع از انجام حسابرسی به طور کامل میشود شرط مربوط به دامنه رسیدگی قید میشود در صورتی که صورتهای مالی سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

75 پيامدهاي اقتصادي اظهار نظر مشروط حسابرسان مستقل در... / محمد رمضان احمدي كامران جمالي و بهنام كرمشاهي طبق اصول پذیرفته شده حسابداری تهیه نشوندیک بند شرط به گزارش اضافه می شود. طبق استاندارد های حسابداری بین الملل و استاندارد حسابرسی شمارهی 512 ایران گزارش حسابرسان در تمام مواردی که نظر مشروط ارئه میکنند باید دارای بند توضیحی جداگانهای پیش از بند اظهار نظر باشد که دالیل شرط را فاش کنند )سجادی و همكاران 0831 (. چنانچه گزارش به صورت مشروط مورد پذیرش حسابرس قرار گرفته باشد حكایت از مشكالت مالیاتی تخلفات احتمالی انجام معامالتی به نفع مدیران دارد. درواقع هر شرکتی دارای ریسک و بازده مخصوص به خود است. هر یک از گروههای سرمایهگذار مثال سهام ممتاز و سهام عادی خواهان میزانی از نرخ بازدهی هستند که درخور ریسک مربوط به آن باشد )سجادی 0831( هرچه ریسک شرکت باالتر باشد بازده مورد انتظار سهامداران بیشتر میشود از آنجایی که اظهار نظر حسابرس نشان دهنده- ی این است که صورتهای مالی از کیفیت الزم برخوردار می- باشند در صورت ارائه اظهار نظر غیر استاندارد ریسک ارائه اطالعات شرکت باال رفته و به دنبال آن بازده مورد انتظار سرمایه گذاران شرکت افزایش خواهد یافت. از سوی دیگر همان گونه که بیان شد یكی دیگر از استفادهکنندگان از صورتهای مالی اعتبار دهندگان می باشند که اطالعات مربوط بر تصمیمگیری برای اعطای وام تاثیر می- گذارد. یافتهها نشان میدهد که گزارش حسابرسان دارای اطالعاتی میباشد که برای سرمایهگذاران و تحلیلگران ریسک شرکت مهم میباشد )ویكو و پاچتا 2112(. اعتبار دهندگان برای دادن اعتبار باید از منصفانه بودن صورتهای مالی اطمینان بدست آورند که برای این هدف حسابرسان مستقل این اطالعات را بررسی میکنند )ماریو 2112( و از آنجای که انگیزه قوی مدیران برای مدیریت سود و محدودیتهای هزینه که با آن مواجه هستند در تالش هستند که وجوه مورد نیاز خود را بدست آورند و با دستكاری اقالم حسابداری به دنبال جذب کردن نظر اعتبار دهندگان میباشند که حسابرسان با بررسی که انجام میدهند با این انحراف ها مواجه میشوند با در نظر گرفتن سطح اهمیت اظهار نظر تعدیل شده یا مشروط ارائه میکنند این نشان دهنده کیفیت پایین صورتهای مالی میباشد و ریسک تجاری و حتی ریسک نكول در این شرکتها باال میرود و از آنجایی که اعتباردهندگان عالقهمند به اطالعاتی هستند که که توانایی باز پرداخت اصل و بهره متقاضیان اعتبار را نشان میدهد در واقع آنها به دنبال اطالعاتی هستند که آنها را در تعیین ریسک نكول کمک کنند )السی نیمی 2102( زمانی که ریسک نكول به طور قابل توجهی باال باشد اعتبار دهندگان درخواست اعتبار را رد می- کند در واقع آنها که برای باال رفتن ریسک تجاری شرکت نرخ بهره بیشتری را طلب نمیکنند و یا به عبارتی دیگر صرف ریسک خود را باال نمی برند )ویس و ستیگلیتز 0330 ( بلكه آنها برای دادن یا ندادن اعتبار برنامهریزی میکنند اظهار نظر مشروط در واقع بیان کننده اخبار بد میباشد که در تعیین ریسک نكول میتواند نقش داشته باشد و به عبارتی نشان دهنده این است که متقاضیان اعتبار همرا با ریسک میباشند )بال و شیواکومار 2112 کارسلو و همكاران 2113(. در نتیجه گزارش مشروط حسابرسان در مورد تصمیمات اعتبار دهندگان در مورد دادن اعتبار به متقاضی میتواند تاثیر گذار باشد )بامبر و ستراتون 0335 دورندز و گومز 2118 گول 0335(. مهدوی و مقدم )0833( محتوای اطالعاتی گزارش مشروط حسابرس را مورد بررسی قرار دادند یافتههای پژوهش بیانگر نبود وجود تفاوت معنیدار بین بازده غیر عادی حاصل از انتشار گزارش مشروط و مقبول حسابرسی است. سجادی و همكاران )0831( عوامل موثر بر اظهار نظر مشروط حسابرسان را مورد بررسی قرار دادند و بیان کردند که نسبت جاری و نسبت حسابهای دریافتنی به دارایی بر گزارش مشروط حسابرسی مؤثر میباشد و همچنین بین گزارش مشروط حسابرسی سال قبل و نوع موسسهی حسابرسی با گزارش مشروط حسابرسی سال جاری رابطهی معناداری وجود دارد. حساس یگانه و یعقوب نژاد )0831( به بررسی تاثیر گزارش حسابرسان بر قیمت سهام پرداختند که بیان کردند که گزارش حسابرسی موجب افزایش اطالعات قضاوتی میشود اما تاثیر معنی داری بر تغیرات قیمت سهام ندارد. یافتههای پژوهشهای متعددی )بیتی و دیگران 2115 بیدل و هیالری 2115 بیدل و هیالری 2111 بیدل و دیگران 2113 فرانسیس و دیگران 2112 ووردی 2111( بر این موضوع تاکید دارند که افزایش کیفیت گزارشهای مالی از طریق کاهش عدم تقارن اطالعاتی میان مدیران با وام دهندگان و سرمایه گذاران امكان خطر اخالقی و گزینش نادرست را کاهش داده به کاهش هزینههای پایش مدیریت و در نهایت کاهش ریسک شرکت منجر میشود. لین و همكاران )2100( بیان کردند که اظهار نظر تعدیل شده حسابرسی)مشروط مردود عدم اظهار نظر( نشان دهنده عدم تقارن اطالعاتی بین افراد درون و برون سازمان می باشد. آنها با بررسی پیآمدهای اقتصادی اظهار نظر حسابرسان در چین دو دیدگاه عدم تقارن اطالعاتی و محدودیت بودجه نرم را مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که با وجود ارائه اظهار نظر تعدیل شده حسابرس در شرکت های چینی و سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

76 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران بیان عدم تقارن اطالعاتی بین افراد داخل و خارج این شرکت ها با محدودیت مالی و تامین مالی مواجه نمیشوند بلكه آنها منابع مالی خود را با کمک های دولتی و یا وجود رنت بازیها سهامداران عمده با ارکان سیاسی و یا وجود روابط سیاسی وجوه خود را تامین می کنند و بیان کردند که اظهار نظر تعدیل شده حسابرسان نشان دهنده کیفیت پایین اطالعات می باشد و با این وجود به دلیل وجود محدودیت بودجه نرم در شرکتهایی چینی این شرکت ها با محدودیت مالی مواجه نمی شوند. ماریو )2112( با بررسی که انجام داد بیان کرد اظهار نظر مشروط حسابرسان اطالعات مربوطی در مورد ریسک تجاری شرکت ارائه می کنند. و نوع اظهار نظر حسابرسان بر تصمیمات تجاری و ریسک تجاری موثر می باشد. آندرس و همكارانش )2101( با بررسی که از 31 موسسه اعتباری انجام داد به این نتیجه رسید که اظهار نظر تداوم شرکتها بر تصمیمات آنها تاثیر می گذارد و نشان دهنده ریسک شرکت می باشد و اخطاری برای سیستم می باشد. سایو )2113( با برسی بند های شرطی مثل تداوم فعالیت تغییر در اصول حسابداری و موارد دیگری به این نتیجه رسید این موارد بر سهام شرکت ها تاثیر منفی میگذارد. آرنولد و همكارانش )2115( بیان کردند اظهار نظر مشروط حسابرسان در مورد صورتهای مالی دیدی منفی به قرض دهندگان می دهند. آنها با بررسی 000 موسسهی اعتبار دهنده به این نتیجه رسیدند که اظهار نظر حسابرسان در مورد کنترل های داخلی که ضعف کنترلهای داخلی را بیان می کند بر تصمیم اعتبار دهندگان در مورد ارزیابی ریسک شرکت تاثیر می گذارد. اندریس و همكارانش )2115( با بررسی موسسه 011 اعتبار دهنده در آمریكا به این نتیجه رسیدند که صورت های مالی حسابرسی شده به عنوان یک متغیر تاثیر گذار بر تصمیمات اعتبار دهندگان می باشد ونینگ جانگیل و همكارانش )2111( با بررسی چند کشور آسیایی شامل کره جنوبی تایلند فیلیپین اندونزی به این نتیجه رسیدند که در این کشورها قرض دهندگان به اظهار نظر حسابرسان و همچنین صورت های مالی حسابرسی شرکت ها توجه نمی کنند و آن را مبنای برای افزایش اعتبار شرکت نمی دانند. 3- فرضیات پژوهش فرضیه اول: بین اظهار نظر مشروط حسابرس و بازده مورد انتظار سهامداران عادی رابطه معنی داری وجود دارد. فرضیه دوم: بین اظهار نظر مشروط حسابرس و اعطای اعتبار توسط اعتبار دهندگان رابطه معنی داری وجود دارد 4- روش شناسی پژوهش تحقیق حاضر از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر روش از نوع تحقیقات توصیفی و از نظر زمان از نوع تحقیقات پس رویدادی است. که به برسی روابط میان اظهار نظر مشروط حسابرس با بازده مورد انتظار سهامداران عادی و اعطای اعتبار اعتبار دهندگان پرداخته است جامعهی آماری تحقیق کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در فاصلهی زمانی 0831 تا 0831 بوده است. در این تحقیق برای تعیین نمونهی آماری از روش نمونه گیری به صورت هدفمند استفاده شد بدین صورت که در هر مرحله از بین کلیهی شرکتهای موجود شرکتهایی که دارای شرایط زیر نبودهاند حذف شده و شرکتهای باقی مانده برای انجام آزمون انتخاب شدند: شرکتها باید در طول دورهی مورد بررسی تداوم فعالیت داشته باشند. نمونهی آماری شامل شرکتهای تولیدی و صنعتی باشد. شرکتهایی که سال مالی آنها به انتهای اسفند ماه ختم میشود. در نهایت پس از طی مراحل مزبور نمونهای به تعداد 021 شرکت برای انجام شدند. آزمون فرضیههای تحقیق انتخاب در این تحقیق گردآوری اطالعات در دو مرحله انجام شده است. در مرحلهی اول برای تدوین مبانی نظری تحقیق از روش کتابخانهای و در مرحلهی موردنظر از ماهنامههای و بورس دوم برای گردآوری دادههای سایتهای و نرم بورس افزارهای اطالعات مالی شرکتها استفاده شده است. سپس برای آماده سازی اطالعات از نرم افزار اکسل استفاده شده است اطالعات در کاربرگهای ایجاد شده در محیط این نرم افزار وارد شده و سپس محاسبات الزم برای دستیابی به متغیرهای مورد بررسی انجام شده است. -5 تعریف مدلهای پژوهش و متغیرهای آن در این تحقیق جهت بررسی فرضیهها از دو مدل جداگانه استفاده شده است در حقیقت فرضیههایی تحقیق بیان کننده دو پی آمدی میباشد که هر شرکت احتماال با دریافت اظهار سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

77 پيامدهاي اقتصادي اظهار نظر مشروط حسابرسان مستقل در... / محمد رمضان احمدي كامران جمالي و بهنام كرمشاهي نظر مشروط با آن مواجه میشود. مدل های رگرسیونی پیامدهای اقتصادی اظهار نظر مشروط حسابرس: مدل 0: COEC i = α 0 + α 1 QUAO i-1 + α 2 BETA i + α 3 LEV i + α 4 lnsize i + α 5 MB i + α 6 GROWN i + i مدل 2: BCFi = b0 + b1maoi_1 + b2privi + b3icfi + b4growthi + b5roai_1 + b6levi_1 + b7sizei+ ei تسهیالت مالی دریافتی) BCF ( یكی از متغیر وابسته در این تحقیق وجه نقد دریافتی از اعتباردهندگان میباشد که بر مانده اول دوره داراییها تقسیم میشود )لین و همكاران 2100( که از صورت جریان وجوه نقد استخراج میشود. مالكیت خصوصی) PRIV ( :نوع مالكیت شرکت را بیان می کند که اگر مالكیت نهایی غیر دولتی باشد 0 در غیر این صورت صفر میباشد. اندازه شرکت) SIZE (: لگاریتم طبیعی ارزشداراییهای شرکت تعریف شده است. نرخ رشد می باشد. :(GROWTH( بیان کننده نرخ رشد فروش ساالنه مخارج سرمایه گذاری) ICF ( : وجه نقد پرداختی برای خرید داراییهای غیرجاری که از صورت جریان وجه نقد استخراج می شود تقسیم بر مانده اول دوره دارایی های ثابت بازده مورد انتظار سهامداران عادی) COEC ( هزینه سرمایه عبارت است از حداقل نرخ بازدهی که یک شرکت باید بدست آورد تا بازده مورد نظر سرمایه گذاران در شرکت تامین شود )ریموند پی نوو 0830(. در این تحقیق با پیروی از تحقیقات فرانسیس و همكاران )2112( به منظور اندازهگیری هزینه سرمایه از روش زیر استفاده میکنیم: ام که درآن : رابطه 0: COEC i E (+1) +1 هزینهی سرمایهی شرکت i ام در سال سود پیشبینی شدهی هر سهم شرکت برای سال که از سایتهای بورس استخراج شده است سهم شرکت در پایان سال سود به قیمت صنعت سال P i و MED ki ام که شرکت k اظهار نظر مشروط حسابرس )QUAO( : قیمت هر نماد میانهی نسبتهای Iام در آن قرار دارد برای در این تحقیق متغیر مستقل اظهار نظر مشروط حسابرسان میباشد )لین 2100 ( که از گزارش حسابرسان استخراج میشود. متغیرهای کنترل: انتخاب متغیرهای کنترلی بر اساس مطالعات پیشین پژوهشگرانی )2102( چون اندرس و رویز بیدل و هیالری. )2111( )2101( الس و استیفن این متغیرهای کنترلی شامل محرکهای بالقوه هر دو پیامد میباشد که در ادامه آورده شده است: بازده دارایی ها :)ROA( خالص درآمدها)فروش( منهای هزینههای مالی تقسیم بر مانده داراییها پایان دوره اهرم مالی آن است :)LEVE( نسبت بدهیهای شرکت به داراییهای ریسک سیستماتیک) BETA (: به مفهوم حساسیت بازدهی سهام یک شرکت نسبت به بازدهی سبد سهام بازار است. به بیان دیگر ریسک سیستماتیک شیب خط بازار سرمایهی سهام است که بر مبنای معادله زیر برآورد می شود: که در آن: R i بازدهی شرکت i و R m بازدهی بازار است. نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری) MB (: برابر با ارزش بازار حقوق صاحبان سهام و ارزش دفتری آن در پایان سال مالی است. 6- نتایج پژوهش 6-1- آمارههای توصیفی همانطور که مشاهده میشود نتایج آمار توصیفی متغیرهای تحقیق در نگارهی شماره )0( نشان داده شده است. با توجه به نتایج بدست آمده از آمارههای توصیفی متغیرهای تحقیق میتوان بیان کرد که کلیه متغیرها از توزیع مناسبی برخوردار هستند. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

78 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران نگاره شماره : 1 آمار توصیفی متغیرهای تحقیق حداقل حداکثر انحراف معیار میانه میانگین متغیرها /1 بازده مورد انتظار سهامداران عادی / / / / /1 اظهارنظر مشروط حسابرس / 111 1/ / 111 1/ 1111 /1 ریسک سیستماتیک / / / / اهرممالی 1/ / / / / /1 رشدشرکت / / / / /02 اندازه شرکت / / / / /5 ارزش بازار به ارزش دفتری / / / 152-2/ /1- مخارج سرمایه گذاری / / / / /1 مالكیت خصوصی / / / / آمار استنباطی همانگونه که در بخشهای قبل نیز بیان شد هدف این تحقیق بررسی تأثیر اظهار نظر مشروط بر بازده مورد انتظار سهامداران عادی و اعطای اعتبار توسط اعتباردهندگان در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران است. در همین راستا با توجه به مبانی نظری مطرح شده الگویی متشكل از یک سری متغیر مستقل و کنترل تدوین شد و در ادامه به آزمون آن پرداخته میشود. قبل از تخمین الگو الزم است تا آزمون چاو به منظور بررسی استفاده از روش دادههای تابلویی با اثرات ثابت در مقابل روش دادههای ترکیبی برای الگوی باال انجام شود. فرضیات این آزمون به صورت زیر است: نتایج حاصل از آزمونF داده شده است. مقدار احتمال دادهای ترکیبی معمولی : 0 H دادههای تابلویی با اثرات ثابت H 1 : لیمر در نگارهی شماره )2( نمایش نگارهی شماره )2(: نتایج آزمون چاو آمارهی F شرح /0 آزمون چاو برای بررسی مدل اول / 1111 /5 آزمون چاو برای بررسی مدل دوم / 1111 همانطور که در نگارهی شماره )2( نیز قابل مشاهده است نتایج حاکی از رد فرض H 0 است. در نتیجه الگوی دادههای تابلویی با اثرات ثابت روش ارجح است. حال الزم است تا در ادامه از آزمون هاسمن نیز به منظور انتخاب از میان روشهای دادههای تابلوی با اثرات ثابت در مقابل روش دادههای تابلویی با اثرات تصادفی نیز انجام شود. فرضیههای این آزمون به صورت زیر است: دادهای تابلویی با اثرات تصادفی : 0 H دادههای تابلویی با اثرات ثابت: H 1 نتایج حاصل از آزمون هاسمن در نگارهی شماره )8( نمایش داده شده است. مقدار احتمال نگارهی شماره )3(: نتایج آزمون هاسمن آمارهی آزمون شرح /18 آزمون هاسمن برای بررسی مدل اول / 1111 /20 آزمون هاسمن برای بررسی مدل دوم / 1125 همانطور که در نگارهی شماره )8( نیز قابل مشاهده است نتایج حاکی از رد فرض H 0 است در نتیجه الگوی داده- های تابلویی با اثرات ثابت روش ارجح است. حال در ادامه نتایج تخمین الگوی تحقیق در نگارهی شماره )1( با روش دادههای تابلویی با اثرات ثابت نشان داده شده است. با استفاده از آمارهی فیشر )F( میتوان معناداری کل مدل های باال را تعیین کرد. بر اساس نتایج تخمین مدلهای ارائه شده در نگاره )1( و )2( میتوان نتیجه گرفت که مدل تحقیق معنادار است زیرا مقدار احتمال مربوط به آمارهی برابر F 1/1111 است که کمتر از پنج درصد است. در نتیجه حتی در سطح اطمینان 33 درصد نیز معنادار بودن مدل پذیرفته می- شود. همچنین به منظور بررسی خودهمبستگی در باقیمانده- های الگو از آمارهی دوربین واتسون استفاده شده است که نتایج بیانگر عدم وجود خودهمبستگی در باقیماندهها است. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

79 پيامدهاي اقتصادي اظهار نظر مشروط حسابرسان مستقل در... / محمد رمضان احمدي كامران جمالي و بهنام كرمشاهي نگارهی شماره )4(: نتایج تخمین الگوی تحقیق مدل 1 COECi= α0 + α1 QUAOi-1 + α2betai + α3levi + α4lnsizei + α5mbi + α6 GROWN i + i متغیر وابسته: بازده مورد انتظار سهامداران عادی آزمون دادههای ترکیبی آماره ضریب متغیر توضیحی P value /1 عرض از مبدا / / 111 /1 اظهار نظر مشروط / / 1111 /1- ریسک سیستماتیک / / 111 اندازهی شرکت -1/ / / 111 /1- اهرم مالی / / 1551 /1- رشد شرکت / / 111 /1 ارزش دفتری به نسبت ارزش بازار / / 111 آمارهF 1/ P-value 1/ 111 R2 1/ R2 تعدیل شده 1/ آمارهی دوربین واتسون 2/ نگارهی شماره )5(: نتایج تخمین الگوی تحقیق مدل 2 BCFi = b0 + b1maoi_1 + b2privi + b3icfi + b4growthi+ b5roai_1 + b6levi_1 + b7sizei+ ei متغیر وابسته: تسهیالت مالی دریافتی آزمون دادههای ترکیبی آماره ضریب متغیر توضیحی P value /1- عرض از مبدا / / 1058 /1- اظهار نظر مشروط / / 3222 /1 مالكیت خصوصی / / 111 اندازهی شرکت 1/ / / 111 /1- اهرم مالی / / 0812 /1- رشد شرکت / / 8230 بازده داراییها 1/ / / 1031 مخارج سرمایهگذاری -1/ / / 111 آمارهF 22/ P-value 1/ 111 R2 1/ R2 تعدیل شده 1/ آمارهی دوربین واتسون 0/ در فرضیه اول تحقیق به بررسی تأثیر اظهار نظر مشروط حسابرس بر بازده مورد انتظار سهامداران عادی پرداخته شده است. با توجه به نتایج بدست آمده در نگارهی شماره )1( از تخمین الگوی تحقیق و سطح خطای آن )1/1111( میتوان بیان کرد که در سطح خطای قابل پذیرش 2 درصد متغیر اظهارنظر مشروط تأثیر مثبت و معناداری بر بازده مورد انتظار سهامداران عادی دارد. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

80 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران گزارش حسابرس بیان کننده اطالعات مهمی در مورد کیفیت اطالعات و گزارشهای مالی میباشد که ارائه اظهارنظر مشروط در واقع نشانهایی از کاهش کیفیت اطالعات و عدم تقارن اطالعاتی بین افراد درون سازمان و بیرون سازمان می- باشد. از طرف دیگر هر شرکتی دارای ریسک و بازده مخصوص به خوداست. هریک از گروههای سرمایهگذار مثال دارندگان اوراق قرضه سهام ممتاز و سهام عادی خواهان میزانی از نرخ بازدهی هستند که در خور ریسک مربوط به آن باشد )سجادی 0831( هر چه ریسک شرکت باالتر باشد بازده مورد انتظار سهامداران بیشتر میشود که در واقع هزینه سرمایه شرکت بیشتر میشود از آنجای که اظهارنظر حسابرس نشان دهندهی این است که صورتهای مالی از کیفیت الزم برخوردار میباشد در صورت ارائه اظهارنظر مشروط همانطوری که بیان شد موجب باال رفتن ریسک ارائه اطالعات شرکت میشود و باال رفتن ریسک شرکت بازده مورد انتظار سهامداران عادی نیز افزایش خواهد یافت. در فرضیه دوم تحقیق به بررسی تأثیر اظهار نظر مشروط حسابرس بر اعطای اعتبار توسط اعتبار دهندگان پرداخته شده است. با توجه به نتایج بدست آمده در نگارهی شماره )2( از تخمین الگوی تحقیق و سطح خطای آن )1/3222( میتوان بیان کرد که در سطح خطای قابل پذیرش 2 درصد متغیر اظهارنظر مشروط تأثیر معناداری بر اعطای اعتبار توسط اعتبار دهندگان ندارد. که به صورت زیر دالیل رد فرضیه را می توان بیان کرد: تصمیم گیری اعتباری تحت تاثیر فرایندی است که در قالب بخشنامهها و دستورات الزم االجرای نهادهای دولتی ابالغ میگردد و سیستم اعتباری در ایران فاقد مدل اعتباری با لحاظ کردن عوامل اصلی در شرایط رقابتی میباشد و لذا اعتباردهندگان قادر به تصمیمگیری مستقل نمیباشند. این دلیل باعث میشود در شرایط کنونی ایران اظهار نظر مشروط بر تصمیم گیری بر اعطای وام تاثیر نداشته باشد. 7- نتیجهگیری و بحث در این تحقیق پیآمدهای که شرکت ها با دریافت اظهار نظر مشروط حسابرس با آن مواجه میشود مورد بررسی قرار گرفت دو پیآمدی که ما در نظر گرفتیم تاثیر اظهار نظر مشروط بر بازده مورد انتظار سهامداران عادی و اعطای اعتبار توسط اعتبار دهندگان میباشد. بر اساس نتایج تحقیق به این نتیجه رسیدیم که بین اظهار نظر مشروط و بازده مورد انتظار سهامداران عادی رابطه مثبتی وجود دارد که حسابرسان با ارائه اظهار نظر مشروط نسبت به صورت های مالی ریسک اراده اطالعات شرکت باال میرود و در مقابل بازده مورد انتظار سهامداران افزایش می یابد نتایج تحقیق با نتایج تحقیقات یانگ و همكاران) 2100 ( ماریو و همكاران )2112( وردی )2111( همخوانی دارد. و از طرف دیگر بین اظهار نظر مشروط و اعطای اعتبار توسط اعتبار دهندگان رابطهی معنی داری به دلیل دخالت دولت و ارائه بخشنامههای و دستورالعملهای الزم االجرا برای وام و اعطای اعتبار وجود ندارد.نتایج این فرضیه با نتایج تحقیقات ونینگ جانگیل و همكارانش ) 2111 ( اندریس و همكارانش )2115( همخوانی دارد اما با همخوانی ندارد. نتایج تحقیقات آرنولد و همكارانش )2115( با توجه به موارد مذکور جهت پژوهشهای آینده پیشنهاد میگردد: )0 )2 * * * * * * بررسی تغییرات حجم مبادالت بورسی شرکتهایی که نسبت به صورتهای مالی آنها اظهارنظر مشروط مردود یا عدم اظهار نظر ارائه شده است. به بررسی تاثیر بازده آتی پرداخته شود. فهرست منابع اظهارنظر تعدیل شده حسابرس بر آرنز آلوین و جیمز لوبک.) 0331 (."حسابرسی )رویكردی یكپارچه(". چاپ اول ترجمه: علی پارساییان. انتشارات ترمه 33. سجادی حسین تاج الدینی عبداهلل.) 0831 (."بررسی تاثییر کیفیت حسابرسی بر بورسی" پایان نامه کارشناسی ارشد 82. هزینه سرمایهی شرکتهای سجادی حسین فرازمند حسن دستگیر محسن دهقان- فر دلشاد )0831(." عوامل موثر بر گزارش مشروط حسابرسی" پایان نامه کارشناسی ارشد 22. حساس یگانه یحیی بولو قاسم فرخی نژاد فاطمه ) 0833 (."رابطه بین اقالم تعهدى اختیارى و گزارش حسابرس".دانش حسابرسی. شماره حساس یگانه یحیی یعقوب نژاد احمد ) 0831 (."تاثیر گزارش حسابرسی بر قیمت سهام" مطالعات تجربی حسابداری مالی 8. غالمرضاکردستانی مصطفیرحیمی) 0833 (. "بررسی رابطه بین کیفیت حسابرسی با هزینه سرمایه سهام عادی و مدیریت سود" فصلنامه مطالعات حسابداری شماره سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

81 پيامدهاي اقتصادي اظهار نظر مشروط حسابرسان مستقل در... / محمد رمضان احمدي كامران جمالي و بهنام كرمشاهي * Lin Zhiwei,Yihong Jiang, YixuanXu,(2011)."Do modified audi opinions have economic consequences? Empirical evidence based on financial consrains", China Journal of Accouning Research, 4, * Puchea,maria, marinz, vico,(2005)." The relaionship beween he audi repor and he commercial decision". Journal of animal and veerinary, * Sigliz, J., Weiss, A., (1981)." Credi raioning in markes wih imperfec informaion". American Economic Review 71, * Syou-Ching La Cecilia Lin, Hungchih L( June 2009). "The Informaion Conens of Modified Unqualified Audi Opinions under he Conrol of Concurren Informaion: The Case of Taiwan", Journal of Accouning and Corporae Governance Volume 6 Number 1, pp * Verd R. (2006). "Financial Reporing Qualiy and Invesmen Efficiency".M.I.T. Working Paper.8-10 * Vicomarenz,A.and m. c. puchea, (2002). "an empirical sudy abou of audi repor on banker",pepar presened a he 25 h europen accouning associaion,13, * Wang, Yaoang, Chen, Shimin, (2001). "An empirical research of disaffiliaion program s impac on audior independence". Audi Research (China) (03), 2 9. * WenyingJianglHalukUnal,Chiwon Yom (2004). "Relaionship Lending, Accouning Disclosure, and Credi Availabiliy during Crisis", Working Paper, Universiy of Maryland and Cener for Financial Research,3 1.Arens and loebb 2.Andres 3.Arnold 4. Bamber and Sraon 5. Beay e al 6. borrowing cash flows 7. Carcello e al 8. Chen and Wang 9.DeFond e al 10.Durendez Gomez 11. Francis e al 12. Gul 13. LasseNiemi 14.lin e al 15.maria 16. modified audi opinions 17. Sigliz and Weis 18. Syou.19.Verdi 20. vico and puchea میگز والتربی ویتینگتون ا. ری پینی کرتومیگز رابرتاف. (. "اصول حسابرسی" عباس ارباب سلیمانی و 0832 محمود نفری تهران سازمان حسابرسی 22. مهدوی غالمحسین مقدم علی )0833(. بررسی محتوای اطالعاتی گزارش مشروط حسابرسی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران فصلنامه تحقیقات حسابداری و حسابرسی یادداشت ها 1 ص 012 * Andres Guiral,Emiliano Ruiz,(2010). "Audi Repor Informaion Conen and Audior Economic Independence in Credi Decisions: An Experimenal Invesigaion, Universiy of Alcalá and CIFF researcher",annual Congress of he European Accouning Associaion,Elecronic copy available a: hp://ssrn.com/,25 * Andres Guiral, Jose A. Gonzalo-Angulo, Waymond Rodgers, (2007). "Informaion conen and recency effec of he audi repor in loan raing decisions",accouning and Finance 47, * L Arnedo, F Lizarraga, S Sanchez, M Cano,(2006)."The informaion value of he audi repor: an analisis of banks ", Working paper, Universidad Pública de Navarra,pp 5. * Bamber, M. and Sraon, R. (1997). "The Informaion Conen of he Uncerainy-Modified Audi Repor: Evidence from Rank Loan Officers", Accouning Horizons, 11(2), pp * Beay, Anne, Joseph Weber and J.Sco,(2007). "The Role of AccouningQualiy in Reducing InvesmenInefficiency in he Presence of PrivaeInformaion and Direc Monioring",Working paper, The Ohio SaeUniversiy,12. * Carcello, J., Vansraelen, A. and Willenborg,M. (2009)." Rules raher han Discreion in Audiing Sandards: Going-Concern Opinions in Belgium", The Accouning Review, 84(5), pp * DeFond, M.L., Wong, T.J., L S., (2000). "The impac of improved audior independence on audi marke concenraion in China". Journal of Accouning and Economics 28, * Dure ndez Gomez-Guillamon, A. D. (2003)." The usefulness of he audi repor in invesmen and financing Decisions", Managerial Audiing Journal, 18(6/7), pp * Francis, j. lofond and e al.,(2005)". hemarke pricing of accruals qualiy",journal of Accouning and Economics,vol 39,17-18 * Gul, F. A. (1987)," The Effecs of Uncerainy Reporing on Lending Officers Percepions of Risk and Addiional Informaion Required", Abacus, 23(2), pp * Hanwen, Chen, Jeff, Z. Chen, Gerald, Lobo and Yanyan, Wang, (2008)."Effecs of Audi Qualiy on Cos of Equiy Capial and Earnings Managemen: Evidence from China". hp:// com,20-22 * LasseNiemi& Sefan Sundgren, (2012). "Are Modified Audi Opinions Relaed o he Availabiliy of Credi? Evidence from Finnish SMEs", European Accouning Review,10,37-41 ( * * سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

82

83 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت سال چهارم / شماره 31/ بهار 3131 سهم بازار حسابرسی و اظهار نظر حسابرس: شواهدي از بخش خصوصی حسابرسی علی اكبر رمضانی دانشجوی دوره دکتری حسابداری دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات تهران )مسئول مكاتبات( aa.ramezani@srbiau.ac.ir بهمن بنی مهد استادیار مدعو گروه حسابداری دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات تهران رمضانعلی رویایی استادیار گروه حسابداری دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات تهران تاریخ دریافت: 8/5/74 تاریخ پذیرش: 38/3/43 چكيده هدف این پژوهش شناسایی تاثیرپذیری اظهار نظر حسابرس از رقابت در بخش خصوصی حسابرسی می باشد. در این راستا این تحقیق تاثیر "سهم بازار" موسسات حسابرسی بخش خصوصی را بر اظهارنظر آنها بررسی می نماید. دوره زمانی پژوهش متشكل از یك دوره 7 ساله از سال 4831 الی 4831 می باشد. تعداد شرکتهای نمونه پژوهش نیز شامل 77 شرکت از شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که توسط 17 موسسه خصوصی حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران حسابرسی شده اند. روش پژوهش از نوع عل ی است. آزمون فرضیهها نیز بر اساس روش رگرسیون چند متغیره انجام شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد هر چه سهم بازار موسسات حسابرسی بخش خصوصی افزایش می یابد تعداد بندهای حسابرسی قبل از بند اظهارنظر کاهش مییابد. هم چنین متغیرهایی چون مالكیت حقیقی تعداد بندهای حسابرسی سال قبل زیان انباشته و حقالزحمه حسابرسی از جمله متغیرهای تاثیر گذار بر اظهارنظر حسابرس می باشند. واژههاي كليدي: سهم بازار اظهارنظر حسابرس حق الزحمه حسابرسی و بخش خصوصی. 77

84 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران 1- مقدمه خصوصی سازی و کوچك شدن دولت در چند سال اخیر از مباحث داغ محافل اقتصادی کشور بوده است. به عقیده اقتصاددانان شرکت هایی که تحت مالكیت خصوصی هستند در شرایط رقابتی بازار کاراتر از سازوکارهای غیربازار عمل می کنند. به بیان دیگر گرایش به خصوصی سازی از این عقیده نشات میگیرد که دولت ها در انجام فعالیت های اقتصادی کارا نمی باشند و برای تحقق هدف کارایی می بایست به نظام بازار اعتماد نمود. در واقع با اعتماد به نظام بازار بنگاه هایی که تحت مالكیت خصوصی هستند با یكدیگر رقابت نموده و جامعه از نتایج رقابت-که تعادل در دسترسی به کاالها و خدمات کیفیت و قیمت است- برخوردار خواهد شد و در مجموع رفاه اقتصادی جامعه افزایش خواهد یافت. خصوصی سازی موجب افزایش رقابت در بازار خواهد شد و این موضوع باعث نوآوری و افزایش کیفیت و کاهش هزینه های تولید خواهد شد)خداداد کاشی 4833(. حسابرسی یكی از حوزه هایی است که طی سالیان اخیر مشمول فرآیند خصوصی سازی شده است. وظیفه اعتبار بخشی حسابرسان در ارتقای قابلیت اعتماد و تایید اطالعات حسابداری سالها توسط دستگاهی دولتی به نام سازمان حسابرسی انجام میشد. بخش وسیعی از این وظیفه اکنون با تشكیل جامعه حسابداران رسمی و با تاکید بر خصوصی سازی نسبی حرفه حسابرسی به موسسات عضو جامعه حسابداران رسمی کشور واگذار شده است. در این راستا نتایج ضمنی برخی پژوهش ها و هم چنین برخی اظهارنظرها حاکی از این است که خصوصی سازی حسابرسی منجر به افزایش تغییر حسابرس در میان شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار گردیده و هم زمان با افزایش در تغییر حسابرس نوع اظهار نظر حسابرس در گزارش های حسابرسی به سمت اظهار نظر مقبول تغییر یافته و یا بندهای حسابرسی در گزارش حسابرس به حداقل کاهش یافته است)بنی مهد و همكاران 4837(. این موضوع نشان می دهد که صرفا خصوصی سازی حسابرسی نه تنها ممكن است که نتایج مثبتی ببار نیاورد حتی ممكن است که نتایج منفی هم به دنبال داشته باشد. به عبارتی دیگر تاکید صرف بر واگذاری فرآیند حسابرسی از سازمان حسابرسی به موسسات خصوصی با این نیت که در پی این عمل کیفیت حسابرسی افزایش می یابد نمی تواند تفكر درستی باشد. به دیگر بیان این نوع خصوصی سازی نه تنها ممكن است که نتایج مثبتی ببار نیاورد. بلكه ممكن است که بواسطه برخی عوامل از جمله ویژگیهای محیط عمل ویژگیهای مجریان خصوصی سازی و غیره تعادل آن در نقطه جدیدی باشد که سطح کیفیت آن پائینتر و یا بسیار پائینتر از سطح قبلی باشد. بر همین اساس در این تحقیق اعتقاد بر این است که توان رقابتی موسسات بزرگتر نسبت به سایر موسسات موجود در بازار خصوصی حسابرسی از جمله عواملی است که می تواند توجیه کننده ظهور برخی تنزل های در کیفیت حسابرسی پس از خصوصی سازی باشد. بنابراین پرسش اصلی این پژوهش آن است که سهم بازار یك موسسه خصوصی حسابرسی بر اظهار نظر حسابرسی آنها چه تاثیری دارد به عبارت دیگر تا چه اندازه توان رقابتی یك موسسه حسابرسی می تواند موجب ارتقای کیفیت حسابرسی شود. اهمیت تاثیر سهم بازار حسابرسی بر کیفیت حسابرسی و هم چنین فقدان پژوهش کافی این انگیزه را در نویسندگان مقاله حاضر به وجود آورد تا اثر سهم بازار حسابرسی بر اظهار نظر حسابرسی را در بخش خصوصی حسابرسی کشور مورد مطالعه قرار دهند. هدف این مقاله آن است که نخست انگیزهها و عوامل موثر بر اظهار نظر حسابرسی را از دیدگاه رقابت بررسی نماید. هدف دوم این پژوهش نیز آن است تا استفاده کنندگان اطالعات حسابداری جامعه حسابداران رسمی سازمان بورس اوراق و بهادار را از رابطه بین سهم بازار و اظهار نظر حسابرس آگاه نماید. انتظار می رود نتایج این پژوهش بتواند دستاورد و ارزش افزوده علمی به شرح زیر داشته باشد. اول این که نتایج این پژوهش می تواند موجب گسترش مبانی نظری پژوهشهای گذشته در ارتباط با کیفیت حسابرسی شود. دوم این که شواهد پژوهش نشان خواهد داد آیا سهم بازار عاملی برای صدور اظهار نظر حسابرسی است یا خیر این موضوع به عنوان یك دستاورد علمی می تواند اطالعات سودمندی را در اختیار قانون گذاران حوزه تدوین استانداردهای حسابرسی و بازار سرمایه و هم چنین استفادهکنندگان گزارشهای حسابرسی قرار دهد. سوم این که نتایج پژوهش می تواند ایدههای جدیدی برای انجام پژوهشهای جدید در حوزه حسابرسی پیشنهاد نماید. در ادامه مبانی نظری متغیرها و آزمون فرضیههای پژوهش مورد بررسی قرار میگیرد. 2- مبانی نظري و مروري بر پيشينه پژوهش حسابرسان با بكارگیری تالشهای کافی برای کشف تحریف در صورتهای مالی و سپس درج آن در گزارش حسابرسی بر 4 کیفیت حسابرسی می افزایند)دی آنجلو 4334(. حسابرسان هنگام تعیین سطح یا میزان رسیدگیها باید بین اثربخشی و کارآیی توازن برقرار کنند. اگر صاحبكار در پرداخت حق الزحمه حسابرسی محدودیت خاصی نداشته باشد در اینصورت سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

85 سهم بازار حسابرسي و اظهار نظر حسابرس: شواهدي از... / علياكبر رمضاني بهمن بنيمهد و رمضانعلي رويايي حسابرس می تواند رسیدگی عمیق تر به حجم بیشتر حسابها و معامالت داشته و به عبارتی با بكارگیری رسیدگیهای بیشتر بر اثربخشی حسابرسی بیافزاید و حق الزحمه بیشتری نیز دریافت نماید. اما در عمل در قراردادهای حسابرسی معموال برای حق الزحمه حسابرس سقف تعیین میشود. در این حالت بدیهی است که صرف تالش و زمان بیشتر بر سود موسسه حسابرسی تاثیر منفی خواهد گذاشت. از این رو قراردادهای حسابرسی ای که برای ساعات کار حسابرسی محدودیت قائل می شوند حسابرس را وادار به انتخاب بین کاهش رسیدگیها و یا کاهش سود موسسه می نمایند. در نتیجه حسابرس مجبور به ایجاد توازن میان حجم رسیدگی و سود می شود. یعنی به همان میزان که در کار حسابرسی زمان بیشتری صرف شود به همان میزان کیفیت حسابرسی نیز افزایش و سود موسسه نیز افزایش می یابد. همواره حسابرسان بین قیمت و کیفیت حسابرسی توازن 7 برقرار می کنند. زف )7118( معتقد است در سالهای اخیر موسسات حسابرسی بیشتر بر قیمت توجه می کنند و با توجه به قیمت سطح رسیدگیها-که تعیین کننده کیفیت حسابرسی است- 8 را تعیین میکنند. اما مای هو و ویل کینز )7118( اعتقاد دارند که در موسسات حسابرسی بزرگ که سهم بیشتری از بازار را در اختیار دارند هم چنان-بدون توجه کامل بر قیمت-بر کیفیت توجه می شود. آنها ادامه می دهند موسسات حسابرسی کوچك که سهم کمتری از بازار را دارند تحت فشار ناشی از رقابت قیمت کمتری برای حسابرسی دریافت می نمایند. در نتیجه برای موسسات کوچك هر چه رقابت افزایش یابد حق الزحمه حسابرسی تنزل و سطح رسیدگیها نیز کاهش می یابد. این موضوع در پژوهشهای 1 مختلف از جمله پژوهش چانی و همكاران ( 7118( کاالپور و 5 همكاران 6 )7141( نومن و ویلی کنز )7147( تایید شده است. با توجه به نتایج حاصل از دو دسته پژوهش های مذکور پیش بینی ها حاکی از این است که رابطه هر یك از دو عامل "قیمت" و "رقابت" با کیفیت حسابرسی مشخص نیست. موسسات حسابرسی ای که در بازارهای رقابتی فعالیت دارند همواره به حفظ صاحبكاران خود توجه می کنند. در این راستا موسسات حسابرسی یا از طریق بهبود سرعت رسیدگیها و یا نرمش و انعطافپذیری روابط خود با صاحبكاران را حفظ نموده و یا توسعه می دهند. در حالت بهبود سرعت رسیدگیها حسابرس سرعت در کار را فدای اثربخشی مینماید لذا احتمال کشف تحاریف با اهمیت توسط حسابرس کاهش می یابد. هم چنین در حالت نرمش و انعطافپذیری حسابرس به دلیل ورود زیان احتمالی ناشی از صدور گزارش حسابرسی نامطلوب به صاحبكار)مانند کاهش قیمت سهم شرکت مورد رسیدگی و غیره که منجر به کاهش اعتبار مدیر نزد سهامداران و اثرگذاری منفی بر بقای کار گردد( ممكن است انعطافپذیری بیشتری نسبت به مدیر به خرج داده و در پی این امر از خطاها چشم پوشی و یا از گزارش آنها خودداری کند. با توجه به این تفاسیر می توان فرض کرد هنگامی که رقابت افزایش می یابد کیفیت حسابرسی کاهش می یابد. اما از طرف دیگر می توان فرض نمود که: افزایش رقابت موجب نوآوری در حسابرسی و بهبود کیفیت حسابرسی می شود. به عنوان نمونه پلی منی و 7 همكاران )7141( اشاره نمودند که رقابت منجر به بروز ابتكاری به نام حسابرسی بدون کاغذ در حسابرسان شد بطوریكه رواج آن بین حسابرسان سبب بهبود کیفیت حسابرسی گردیده است. اما در مورد بازارهای حسابرسی با رقابت پایین اعتقاداتی وجود دارند که مطرح می کنند که احتماال در آنجا سطح باالیی از کیفیت حسابرسی وجود دارد. در چنین بازارهایی به دلیل فقدان رقابت حق الزحمه حسابرسی موسسات باال بوده و در نتیجه موسسات حسابرسی خدمات با کیفیت تری ارائه می نمایند. البته در مقابل نباید فراموش نمود که در چنین بازارهایی اگر انگیزه پیشرفت و توسعه در موسسات حسابرسی وجود نداشته باشد احتماال کیفیت حسابرسی در این بازارها پائین است. در نهایت می توان گفت عواملی چون شهرت یافتن سطح مسئولیت حسابرس و الزام به رعایت استانداردهای حرفه ای مانع از تاثیر شدید رقابت بر سطح کیفیت حسابرسی می شود. در زمینه رابطه بین رقابت و کیفیت حسابرسی تحقیقات متعددی انجام و به نتایج متفاوتی از آن چه در باال گفته شد دست یافتهاند. چانی و همكاران )7118( نشان دادند که چگونه درخواست انجام حسابرسی از سوی صاحبكار بر قیمت گذاری کار حسابرسی تاثیر می گذارد. به عقیده آن ها در حالت درخواست مستقیم و بدون واسطه از سوی صاحبكار رقابت میان موسسات حسابرسی و روابط میان حسابرس- 3 صاحبكار را بهبود می بخشد. هاکن براك و همكاران )7111( در مطالعه ای دیگر دریافتند هرگاه حسابرس از طریق مناقصه انتخاب می شود محدودیت قیمت باعث افزایش کیفیت 3 حسابرسی می شود. از طرف دیگر جی تر و شاو )4335( در تحقیق مشابه ای نشان دادند که رقابت منجر به کاهش استقالل حسابرس یا کاهش کیفیت حسابرسی نمی شود. عالوه بر این موارد تحقیقات زیاد دیگری هم وجود دارند که تاثیر رقابت حسابرسان بر قیمت گذاری حسابرسی را مطالعه نموده اند. نتایج این تحقیقات نیز مشابه تحقیقات قبلی بوده است )ماهر و همكاران 4337: ساندرس و همكاران 4335: های سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

86 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران 47 و کنچل 7141(. کالپور و همكاران )7141( تاثیر تمرکز بازار حسابرسی بر کیفیت حسابرسی را بررسی نمودند. آنها دریافتند که رقابت کمتر منجر به افزایش کیفیت حسابرسی می شود. همچنین آن ها دریافتند که فقدان رقابت موجب افزایش حق 48 الزحمه حسابرسی می شود. دن و همكاران )7144( در آمریكا دریافتند تمرکز بازار حسابرسی چهار موسسه بزرگ حسابرسی از زمانی که این چهار موسسه در بازار حسابرسی دنیا فعالیت دارند افزایش یافته است. اما سهم بازار موسسات مذکور در مقایسه با قبل تغییری نكرده است. عابدین و 41 همكاران )7141( نیز به نتایج مشابه ای در بازار حسابرسی 45 انگلستان دست یافتند. بون و همكاران )7147( نیز نشان دادند فقدان رقابت در بازار حسابرسی رابطه ای مستقیم با 46 افزایش مدیریت سود دارد. کارسون و همكاران )7147( اثر رقابت در بازار حسابرسی را در موسسات حسابرسی بزرگ بررسی نمودند. نتایج پژوهش آن ها نشان داد رقابت موجب کاهش حق الزحمه موسسات حسابرسی متخصص صنعت شده است. هم چنین آن ها دریافتند علی رغم این که صاحبكاران بین المللی حق الزحمه بیشتری به موسسات بزرگ حسابرسی پرداخت می کنند. اما روند افزایش در پرداختهای چنین صاحبكارانی در دوره زمانی تحقیق در مقایسه با سایر صاحبكاران کاهش یافته است. همچنین نتایج پژوهش بیانگر آن است که صاحبكارانی که حسابرس خود را از موسسات کوچك به موسسات بزرگ تغییر می دهند تخفیف در حق الزحمه دریافت می نمایند. نیومن و ویلیكنز )7147( دریافتند فاصله جغرافیایی موسسات حسابرسی بر سطح رقابت آن ها و تعیین حق الزحمه حسابرسی تاثیرگذار است. آن ها نشان دادند در موسسات حسابرسی متخصص صنعت که فاصله جغرافیایی بیشتری با صاحبكار دارند حق الزحمه حسابرسی دریافتی بیشتر است. 47 نیوتن و همكاران )7148( اثر رقابت در بازار حسابرسی را بر احتمال تجدید ارائه صورتهای مالی بررسی نمودند. نتایج پژوهش آن ها نشان داد هر چه رقابت در حسابرسی افزایش یابد میزان تجدید ارائه صورتهای مالی افزایش می یابد. آن ها این موضوع را ناشی از اثر فزاینده رقابت بر کیفیت حسابرسی می شناسند. چن و 43 همكاران )7141( در پژوهشی در چین دریافتند که با ادغام یك موسسه حسابرسی چینی با یكی از موسسات بزرگ حسابرسی)موسسه ارنست و یانگ( در سال 7117 از 16 صاحبكار این موسسه حسابرسی چینی صاحبكار 81 حسابرس خود را تغییر دادند و موسسات حسابرسی کوچكتر را به عنوان حسابرس خود انتخاب کردند. آن ها در پژوهش خود نشان دادند که انگیزه 81 این شرکت از تغییر حسابرس دریافت گزارش حسابرسی مطلوب تر-بدون توجه به کیفیت حسابرسی موسسه کوچكتر- بوده است. 43 چنا و همكاران )7113( طی پژوهشی در شرکت های تایوانی دریافتند که تغییر حسابرس با صدور گزارش حسابرسی مقبول رابطه ای مستقیم دارد. آن ها نشان دادند مدیران به منظور مطلوب نشان دادن عملكرد شرکت حسابرس خود را تغییر می دهند تا به واسطه این تغییر گزارش حسابرسی مقبول دریافت نموده و به این روش عملكرد شرکت را مطلوب جلوه دهند. در این پژوهش نشان داده شد که در سال های بعد احتمال ورشكستگی این گونه شرکت ها بیشتر بوده است. در این حوزه و بر مبنای نتایج این تحقیق می توان گفت که: آیا خصوصی سازی که در پی آن احتمال تغیر حسابرسان افزایش می یابد می تواند منجر به افزایش صدور گزارشهای مقبول گردد ضمنا آیا افزایش احتمال تغیر حسابرس و دریافت نظرات مقبول بیشتر به معنای مخفی کردن شرایط نامساعد و در پی آن هدر روی منابع است 71 گریفین و لونت )7144( در پژوهش خود نشان دادند که حق الزحمه حسابرس رابطه ای معنی دار با عواملی چون نوع گزارش حسابرسی تغییر حسابرس نوع صنعت نسبت جاری تعداد بخش های واحد تجاری و اندازه صاحبكار دارد. رانی 74 هیتاش و همكاران )7117( به بررسی ارتباط بین حق الزحمه حسابرس و کیفیت حسابرسی در طی دوره زمانی 7111 و 7118 پرداختند. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر وجود رابطه قوی بین افزایش حق الزحمه حسابرسی و کاهش کیفیت حسابرسی در تمام سال های مورد بررسی می باشد. حساس یگانه و آذین فر )4833( در بررسی رابطه بین کیفیت حسابرسی و اندازه موسسه حسابرسی نشان دادند که رابطه ای مثبت میان اندازه موسسه حسابرسی و کیفیت حسابرسی وجود دارد. آن ها در این پژوهش سازمان حسابرسی را به عنوان موسسه بزرگ حسابرسی و موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی را به عنوان موسسات کوچك در نظر گرفته بودند. ابراهیمی کردلر و سیدی )4837( در پژوهشی به بررسی رابطه بین نوع حسابرس مستقل و مدیریت سود پرداختند. آن ها در این پژوهش نوع حسابرس را به سازمان حسابرسی و موسسات حسابرسی بخش خصوصی تقسیمبندی نمودند. نتایج پژوهش آن ها بیانگر آن بود که در مجموع شرکت هایی که توسط سازمان حسابرسی حسابرسی میشوند مدیریت کمتری دارند. سود سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

87 سهم بازار حسابرسي و اظهار نظر حسابرس: شواهدي از... / علياكبر رمضاني بهمن بنيمهد و رمضانعلي رويايي نونهال و همكاران )4833( در پژوهشی نشان دادند موسسات حسابرسی بزرگ و مشهور کیفیت حسابرسی باالتری نسبت به موسسات کوچك حسابرسی دارند. هم چنین آن ها دریافتند که هر چه مدت تصدی حسابرس در واحد مورد رسیدگی بیشتر باشد قابلیت اتكای رسیدگیها و گزارشات آنها نیز افزایش می یابد. 3- روش شناسی پژوهش جامعه آماری این تحقیق کل شرکت های پذیرفته در بورس اوراق بهادار تهران در فاصله زمانی الی میباشد. به منظور انتخاب نمونه از این جامعه از روش حذف سیستماتیك استفاده شده است که معیارهای انتخاب نمونه عبارتند بودند از: شرکت ها باید تا پایان اسفند ماه سال بورس پذیرفته شده باشند در در کلیه این سال ها فعال بوده و سال مالی خود را تغییر نداده باشند. اطالعات مورد نیاز آنها از جمله گزارش حسابرسی صورتهای مالی اساسی یادداشتهای توضیحی در دسترس باشد. به منظور همگن نمودن نمونه آماری شرکتهای فعال در صنایع واسطهگری بانكی و بیمهای به دلیل ماهیت متفاوت فعالیت آنها و در نتیجه طبقهبندی متفاوت اقالم صورتهای مالی در نظر گرفته نشدهاند. اطالعات مورد نیاز از جمله درآمد ساالنه موسسات حسابرسی آنها در دسترس باشد. صورتهای مالی آنها توسط موسسات خصوصی حسابرسی شده باشد. بعد از اعمال معیارهای فوق تنها 78 شرکت واجد شرایط بودند که توسط 13 موسسه حسابرسی بخش خصوصی حسابرسی می شدند که همه این موارد بعنوان نمونه تحقیق مورد استفاده قرار گرفتند. از آنجا که هدف پژوهش حاضر بررسی وجود رابطه بین رقابت در حسابرسی و اظهار نظر حسابرسی میباشد بنابراین این تحقیق از نظر هدف در زمره تحقیقات کاربردی و از جهت انجام مطالعه توصیفی و از نوع همبستگی میباشد که در آن از رگرسیون خطی چندگانه به روش حداقل مربعات استفاده گردیده است. به منظور تدوین ادبیات و پیشینه تحقیق از روش کتابخانهای و برای آزمون فرضیههای تحقیق از اطالعات صورتهای مالی و یادداشتهای همراه شرکتها مندرج در سامانه اطالعاتی سازمان بورس و اوراق بهادار )کدال( و نرمافزار رهآورد نوین استفاده گردیده است. اما مدل مورد استفاده در این پژوهش نیز به صورت زیر می باشد. CLAUSE-NO= + * MARK-SHAR + * SIZE + * LEV + * ROA + *LnFEES + * INDI-OWNER + *TENURE + *AUDICHANGE + * DEFICIT + * LAG-CLA + که در آن: :CLAUSE-NO اظهارنظر حسابرس عبارت است از تعداد بندهایی که قبل از بند اظهار نظر حسابرس در گزارش حسابرسی مالی درج می شود. مقدار این متغیر از طریق شمردن تعداد بندهای گزارش حسابرسی هر شرکت موجود در نمونه آماری تحقیق اخذ می گردد. :MARK-SHAR سهم بازار عبارتست از نسبت "جمع درآمد ساالنه هر موسسه حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی" به جمع درآمد حسابرسی کل موسسات خصوصی موجود در نمونه تحقیق :SIZE اندازه شرکت مورد رسیدگی که از لگاریتم طبیعی مبلغ دفتری داراییهای واحد تجاری بدست می آید. :LEV اهرم مالی شرکت مورد رسیدگی که عبارتست از نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام :ROA سودآوری صاحبكار که از تقسیم سود خالص تقسیم بر جمع دارائیها محاسبه می شود. :LnFEES کار حسابرسی :INDI-OWNER لگاریتم طبیعی حق الزحمه حسابرس در هر مالكیت حقیقی که یك متغیر مصنوعی می باشد. در صورتیكه سهامدار عمده شرکت شخص حقیقی باشد مقدار آن یك و در غیر اینصورت مقدار آن صفر می باشد. :TENURE مدت تصدی حسابرس که عبارت است از میزان سالی که موسسه حسابرسی حسابرس صاحبكار است. :AUDI-CHANGE تغییر یا عدم تغییر حسابرس که یك متغیر مجازی دو ارزشی می باشد. در صورتیكه حسابرس نسبت به سال قبل تغییر یافته باشد مقدار آن یك و در غیر اینصورت مقدار آن صفر می باشد. :DEFICIT وجود یا عدم وجود زیان انباشته که یك متغیر مجازی دو ارزشی می باشد. در صورتیكه صاحبكار در سال مورد رسیدگی زیان انباشته داشته باشد مقدار آن یك و در غیر اینصورت مقدار آن صفر می باشد. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

88 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران :LAG-CLA تعداد بندهای قبل از بند اظهار نظر حسابرس در گزارش حسابرسی مالی سال قبل می باشد. 4- فرضيه پژوهش میان سهم بازار موسسه حسابرسی و اظهار نظر حسابرس رابطه ای معنی دار وجود دارد. 5- یافته هاي پژوهش آزمونهای رگرسیونی هنگامی معتبر هستند که از شرایط خاصی پیروی کنند. عمده ترین این شرایط عبارتند از: نرمال بودن اجزاي خطاء: که در این تحقیق با استفاده از آزمون گولموگروف-اسمیرنوف بررسی شده است. نتایج ناشی از این آزمون به شرح جدول )4( می باشد. با توجه به مقدار 1/133 موجود در ستون سطح معنی داری در سطح خطای %5 نرمال می باشد. تعداد مشاهده جدول شماره : 1 نرمال بودن اجزاي خطاء پارامترهاي نرمال ميانگين انحراف معيار Z كولموگروف- 1/3811 1/ اسميرنوف 4/466 سطح معنی داري 1/133 عدم هم خطی متغيرهاي مستقل: در این تحقیق عدم هم خطی متغیرهای مستقل هم با استفاده از آمارههای تولرانس و عامل تورم واریانس )VIF( و هم با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج ناشی از ضریب همبستگی پیرسون به شرح جدول )7( می باشد. مطابق جدول شماره )7( از آنجا که ضریب همبستگی هر زوج از متغیرها کمتر از 51 درصد میباشد بنابراین همبستگی شدید میان متغیرهای مستقل وجود ندارد. جدول شماره : 2 همبستگی ميان متغيرهاي مستقل شرح تعداد بندهاي سال قبل نرخ بازده دارائيها اندازه شركت حق الزحمه حسابرس مالكيت حقيقی سهم بازار نسبت اهرمی مدت تصدي حسابرس تغيير حسابرس زیان انباشته 1/437-1/113 1/18-1/173 1/114 1/454 1/438 1/141-1/471 تعدادبندهای سال قبل 4-1/735-1/15-1/117-1/166-1/147-1/163-1/133 1/417 4 نرخ بازده دارائیها -1/477 1/173-1/148 1/476 1/461-1/46 1/678 4 اندازه شرکت -1/437-1/117 1/143-1/137 1/835-1/177 4 حق الزحمه حسابرس -1/171-1/116-1/16-1/171 1/118 4 مالكیت حقیقی 1/111-1/167 1/713-1/417 4 سهم بازار 1/164 1/154-1/176 4 نسبت اهرمی 1/138-1/513 4 مدت تصدی حسابرس 1/185 4 تغییر حسابرس 4 زیان انباشته مستقل بودن اجزاي خطا: با استفاده از آماره دوربین- واتسون بررسی می شود. نتایج مربوط به این آزمون در در جدول شماره 1 گزارش شده است. بعد از بررسی فروض اساسی رگرسیون مدل رگرسیونی مورد نظر جهت آزمون فرضیه تحقیق برازش شد که خروجیهای حاصل از این برازش به شرح جدول )8( می باشد. مقادیر سطح معنیداری در جدول شماره 8 نشان می دهد در سطح خطای %5 و یا در سطح اطمینان %35 از بین ده متغیر تحقیق متغیرهای مالكیت حقیقی تعداد بندهای حسابرسی سال قبل زیان انباشته حقالزحمه حسابرسی و سهم بازار به ترتیب با سطح معنی داری 1/7 صفر 1/8 4/7 و 1/3 درصد رابطه معنی داری با اظهارنظر حسابرس دارند. از این رو فرضیه پژوهش در سطح اطمینان 35 درصد پذیرفته میشود. مثبت بودن ضریب بتا استاندارد شده در متغیرهای مالكیت حقیقی تعداد بندهای حسابرسی سال قبل زیان انباشته و حقالزحمه حسابرسی نشان از وجود رابطه مثبت معنیدار میان متغیرهای فوق و تعداد بندهای حسابرسی قبل از بند اظهارنظر دارد. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

89 سهم بازار حسابرسي و اظهار نظر حسابرس: شواهدي از... / علياكبر رمضاني بهمن بنيمهد و رمضانعلي رويايي جدول شماره 3: آزمون فرضيه ها شرح ضرایب غير استاندارد خطاي بتا استاندارد ضریب استاندارد بتا آمارهT سطح معنیداري آماره همخطی عامل تورم تولرانس واریانس )VIF( 1/158-4/31 4/37 مقدار ثابت 8/51-7/137 1/173 1/111 7/685 1/543 1/17 تعدادبندهای سال قبل 1/583 4/317 1/548 1/113-4/33-1/484 1/733 سهم بازار 4/53-7/373 1/851 1/78-1/816-1/177 1/535 نرخ بازده دارائیها 1/7-4/713 1/577 1/117 8/467 1/437 1/58 مالكیت حقیقی 4/67 7/377 1/886 1/147 7/147 1/436 1/773 حق الزحمه حسابرس 1/55 4/358 1/547 1/118 8/155 1/714 1/138 زیان انباشته 4/17 8/767 1/765 1/334 1/171 1/117 4/84 نسبت اهرمی 1/187 8/615 1/777 1/613 1/547 1/116 1/456 اندازه شرکت 1/13 4/564 1/614 1/851-1/38-1/155 1/883 تغییر حسابرس 1/84-7/673 1/878 1/731-1/775-1/174 1/16 مدت تصدی حسابرس 1/14- اما منفی بودن ضریب بتا استاندارد شده در متغیر سهم بازار حاکی از وجود رابطه معنیداری منفی میان این متغیر و تعداد بندهای شرط در گزارش حسابرسی میباشد. به عبارت دیگر هرچه سهم بازار موسسات حسابرسی بخش خصوصی افزایش می یابد تعداد بندهای شرطی که آنها در قبل از بند اظهارنظر درج می کنند کاهش مییابد. این یافته را بدین گونه می توان تفسیر نمود که خصوصی سازی و در پی آن افزایش سهم بازار)و یا افزایش توان رقابتی موسسه( منجر به افت کیفیت حسابرسی شده است. اشاره مهمی که در این نتیجه نهفته است این است که: رقابت)یا شدت تمرکز( در بازار خدمات حسابرسی نیاز به کنترل دارد. لذا باید تمهیدات الزم برای جلوگیری از بزرگ شدن بیرویه موسسات حسابدار رسمی یا بروز اشكال ناسالم رقابت را فراهم آورد. عالوه بر موارد فوق همانگونه که در جدول )8( دیده می شود سطح معنیداری در متغیرهای سودآوری اندازه شرکت نسبت اهرمی تغیر حسابرس و مدت تصدی حسابرس باالتر از %5 میباشد. بنابراین این متغیرها با اظهار نظر حسابرس رابطهی معنی داری ندارند. اطالعات جدول شماره )1( در مورد وضعیت کلی مدل برازش شده نشان می دهد سطح معنی داری آماره F زیر 5 درصد است این موضوع بیانگر آن است که مدل رگرسیونی برازش شده در سطح اطمینان 35 درصد دارای اعتبار است. عالوه بر این با عنایت به این که میزان R 2 تعدیل شده برابر %61 است می توان ادعا نمود که متغیرهای مستقل در نظر گرفته شده در مدل حدود 61 درصد تغییرات متغیر وابسته را توجیح می کنند. در نهایت مقدار دوربین-واتسون 4/314 نیز حكایت از مستقل بودن اجزای خطاء دارد. آماره F جدول شماره 4: وضعيت كلی مدل برازش شده سطح معنی داري R 2 تعدیل R 2 شده دوربين- واتسون 4/314 1/617 1/613 1/111 48/376-6 نتيجهگيري و بحث نتایج این پژوهش نشان داد هر چه سهم بازار یك موسسه خصوصی حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی افزایش یابد تعداد بندهای حسابرسی قبل از بند اظهارنظر نیز کاهش می یابد. این موضوع با نتایج تحقیق پیشین از جمله تحقیق 77 مای هو و ویل کینز )7118( مبنی بر این که سهم بیشتر در بازار حسابرسی موجب ارتقای کیفیت حسابرسی می شود مغایر است. شواهد پژوهش حاضر بیانگر آن است که در اختیار داشتن سهم بیشتر بازار حسابرسی توسط موسسات خصوصی فعال در جامعه حسابدران رسمی موجب تنزل کیفیت حسابرسی از دیدگاه نوشتن بند حسابرسی می شود. احتماال این امر به دلیل آن است که موسسات حسابرسی برای از دست ندادن مشتری در بازار حسابرسی مطابق با میل صاحبكاران سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

90 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران گزارش خود را تنظیم می کنند تا در بازار باقی بمانند. این موضوع میتواند استقالل حسابرس را در راستای اعتبار بخشی به صورتهای مالی دچار خدشه نماید. از طرف دیگر یافته های پژوهش رابطه مثبت میان حق الزحمه حسابرسی و تعداد بندهای حسابرسی قبل از بند اظهار نظر را تایید می نمایند. به بیان دیگر شواهد این تحقیق نشان می دهد هر چه حقالزحمه حسابرسی افزایش یابد در آن صورت تعداد بندهای حسابرسی نیز افزایش خواهد یافت. رابطه مستقیم میان حق الزحمه حسابرسی و تعداد بندهای حسابرسی قبل از بند اظهارنظر بیانگر آن است که افزایش حق الزحمه حسابرسی موسسات حسابرسی موجب بهبود کیفیت حسابرسی در راستای ارتقای وظیفه اعتبار بخشی حسابرسی می شود. این یافته با نتایج تحقیقاتی چون چمبرز و پاین ( 7144( کراسول و همكاران )7117( فاروجیا و بالدچینو )7115( و گیگر و همكاران )7115( مطابقت دارد. این موضوع را میتوان این گونه تفسیر نمود که: با افزایش حقالزحمه حسابرسی در موسسات حسابرسی بخش خصوصی حسابرسان وقت بیشتری را صرف حسابرسی نموده و این خود موجب افزایش کیفیت حسابرسی میشود. عالوه موارد فوق یافته های پژوهش نشان می دهد که تعداد بندهای حسابرسی سال قبل مالكیت حقیقی و زیان انباشته بر اظهار نظر حسابرس تاثیرگذار است. در این راستا هر چه مالكیت حقیقی تعداد بندهای حسابرسی سال قبل و زیان انباشته بیشتر می شود آنگاه تعداد بندهای حسابرسی قبل از بند اظهارنظر افزایش مییابد. با توجه به یافته های تحقیق به جامعه حسابداران رسمی پیشنهاد میشود در بررسی و ارزیابی کیفیت حسابرسی موسسات حسابرسی سهم بازار هر موسسه حسابرسی را به عنوان یك متغیر تاثیرگذار مد نظر قرار دهند. هم چنین موضوع افزایش حق الزحمه حسابرسی را از طریق افزایش نرخ واحد یا مبنا به منظور ارتقای کیفیت حسابرسی را مورد توجه قرار دهند. یكی از محدودیت های این تحقیق عدم دسترسی به داده های مربوط به متغیر رابطه مداری میان حسابرس و مدیر و یا سهامداران عمده واحدهای مورد رسیدگی می باشد. از این رو در این تحقیق اثر این متغیر بر رابطه میان سهم بازار و اظهار نظر حسابرس بررسی نشده است. برای تحقیقات آتی نیز پیشنهاد می شود تا اثر روابط حسابرس- سهامدار عمده یا مدیر واحد مورد رسیدگی بر اظهار نظر حسابرس بررسی گردد. فهرست منابع * آذین فر کاوه حساس یگانه یحیی سید مطهری مهدی )4836(. رابطه بین کیفیت حسابرسی و اندازه حسابرس.8 * * * * پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه عالمه طباطبایی. ابراهیمی کردلر علی سیدی سید عزیز )4837(. نقش حسابرسان مستقل در کاهش اقالم تعهدی اختیاری بررسیهای حسابداری و حسابرسی شماره 51 صص 46- بنی مهد بهمن مرادزاده فرد مهدی زینالی مهدی )4837(. رابطه تغییر حسابرس مستقل و تغییر اظهار نظر حسابرسی دانش حسابداری شماره 41 صص خداداد کاشی فرهاد )4833(. دیدگاههای مختلف در مورد مفهوم و نظریه رقابت و تطبیق آن با وضعیت رقابت در بخش صنعت ایران فصلنامه پژوهشها و سیاستهای اقتصادی سال هفدهم شماره 54 صص نونهال نهر علی اکبر جبارزاده کنگرلویی سعید پورکریم یعقوب )4833(. رابطه بین کیفیت حسابرس و قابلیت تعهدی بررسیهای اقالم اتكای دوره 47 شماره 64 صص حسابرسی و حسابداری * Abidin, S., V. Beaie, and A. Goodacre Audi marke srucure, fees and choice in a period of srucural change: Evidence from he UK Briish Accouning Review 42 (3): * Boone, J. P., I. K. Khurana, and K. K. Raman Audi marke concenraion and audior olerance for earnings managemen. Conemporary Accouning Research 29 (4): * Carson, E., Simne, R., Soo, B. S. and Wrigh, A. M. (2012) Changes in Audi Marke Compeiion and he Big N Premium, Audiing: A Journal of Pracice & Theory, Vol. 31, No. 3, pp * Chaney, P., D. C. Jeer, and P. E. Shaw The impac on he marke for audi services of aggressive compeiion by audiors. Journal of Accouning and Public Policy 22 (6): * Chambers, D. and Payne, J. (2011) "Audi qualiy and accrual persisence: evidence from he pre- and pos-sarbanes-oxley periods", Managerial Audiing Journal, Vol. 26 Iss: 5, pp * Chen Charles J P, Xijia Su, Xi Wu.(2010) Audior Changes Following a Big Merger wih a Local Chinese Firm: A Case Sudy, Audiing. Vol.29, Iss.1; pp * Chena Ching-Lung, Gili Yenb and Fu-Hsing Chang (2009) Sraegic audior swich and financial disress predicion empirical findings from he TSE-lised firms, Applied Financial Economics.No 19, pp * Craswell, j. socks and Laughon (2002), Audior independence and fee dependence. Journal of Accouning and Economics, Vol. 33, pp سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

91 سهم بازار حسابرسي و اظهار نظر حسابرس: شواهدي از... / علياكبر رمضاني بهمن بنيمهد و رمضانعلي رويايي 1 - DeAngelo 2 - Zeff 3 - Mayhew and Wilkins 4 - Chaney e al. 5 - Kallapur e al. 6 - Numan and Willekens. 7 - Polimeni e al. 8 - Hackenbrack e al. 9 - Jeer and Shaw 10 - Maher e al Sanders e al Hay and Knechel 13 - Dunn e al Abidin e al Boone e al Carson e al Newon e al Chen e al Chena e al Griffin and Lon Rani Hoiash e al Mayhew and Wilkins qualiy. * DeAngelo, L Audior size and audi یادداشتها Journal of Accouning and Economics 3 (3): * Dunn, K., M. Kohlbeck, and B. W. Mayhew The impac of he Big 4 consolidaion on audi marke share equaliy. Audiing: A Journal of Pracice & Theory 30: * Farrugia.j and j. Baldacchino (2005), "qualified audi repors in mala" Managerial Audiing Journal, 20(8), pp * Griffin, Paul A. and David H. Lon (2011) Audi fees around dismissals and resignaions: Addiional evidence, Journal of Conemporary Accouning & Economics 7. PP * Hackenbrack, K., K. L. Jensen, and J. L. Payne The effec of a bidding resricion on he audi services marke. Journal of Accouning Research 38 (2): * Hay, D., and W. R. Knechel The effecs of adverising and soliciaion on audi fees. Journal of Accouning and Public Policy 29 (1): * Kallapur, S., S. Sankaraguruswamy, and Y. Zang Audi Marke Concenraion and Audi Qualiy. Working paper, Indian School of Business, Naional Universiy of Singapore, Singapore Managemen Universiy. * Kalpur,S., Sankaraguruswamy, S. and Zang, Y (2008) "Audi marke compeiion and Audi Qualiy" working paper, * Jeer, D. C., and P. E. Shaw Soliciaion and audior reporing decisions. The Accouning Review 70(2): * Maher, M. W., P. Tiessen, R. Colson, and A. J. Broman Compeiion and audi fees. The Accouning Review 67 (1): * Mayhew, B., and M. Wilkins The impac of audi firm indusry specializaion on fees charged o firms going public. Audiing: A Journal of Pracice & Theory 22 (Sepember): * Newon,N,J., Wang,D., and Wilkins, M,S., (2013) Does a Lack of Choice Lead o Lower Qualiy? Evidence from Audior Compeiion and Clien Resaemens, Audiing: A Journal of Pracice & Theory, Vol. 32, No. 3, pp * Numan, W. and Willekens M.,(2012) An empirical es of spaial compeiion in he audi marke, Journal of Accouning and Economics 53, * Polimen R. S., J. A. Burke, and D. Benyaminy CPA firms going green: The paperless accounan. The CPA Journal 80 (11): * Rani Hoiash, Ariel Markelevich and Charles A. Barragao.(2007). "Audior fees and audi qualiy".managerial Audiing Journal,Vol. 22 No. 8,pp * Sanders, G., A. Allen, and L. Kore Municipal audi fees: Has increased compeiion made a difference? Audiing: A Journal of Pracice & Theory 14 (1): * Zeff, S. 2003a. How he U.S. accouning profession go where i is oday: Par I. Accouning Horizons 17(3): * Zeff, S. 2003b. How he U.S. accouning profession go where i is oday: Par II. Accouning Horizons 17(4): سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

92

93 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت سال چهارم / شماره 31/ بهار 3131 بررسی تاثیر پیاده سازی سیستم برنامه ریزی منابع سازمان برویژگی کیفی قابلیت اتکاء اطالعات حسابداری شرکت های پذیرفته شد ه در بورس اوراق بهادار تهران زهره حاجیها استاديار و عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد تهران شرق )مسئول مكاتبات( محبوبه رونده کارشناس ارشد دانشگاه آزاداسالمي واحد علوم تحقيقات گروه حسابداری سيستان وبلوچستان ravandeh@ymail.com تاريخ دريافت: 03/3/8 تاريخ پذيرش: 03/2/52 چکیده هدف از اين تحقيق بررسي تاثير پياده سازی سيستم برنامه ريزی منابع سازمان )ERP( برويژگي کيفي قابليت اتكاء اطالعات حسابداری شرکت های پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مي باشد. جهت بررسي فرضيه اول تاثير پياده سازی سيستم )ERP( و فرضيه دوم تاثير ميزان اجرای سيستم )ERP( بر قابليت اتكاء اطالعات حسابداری مورد آزمون قرار مي گيردکه در آن پياده سازی و ميزان اجرای برنامه ريزی منابع سازمان به عنوان متغيرمستقل وقابليت اتكاء اطالعات حسابداری بعنوان متغيروابسته مورد آزمون قرارگرفتند. نمونه آماری پژوهش شامل 09 شرکت برای دوره زماني مي باشد. جهت آزمون فرضيه ها اطالعات مربوط به پياده سازی سيستم ازطريق سايت رسمي شرکت هاکه شامل تاريخ اجرا و تاريخ راه اندازی سيستم مي باشد و برای اندازه گيری شاخص قابليت اتكا ازمدل تعديل شده جونز که متكي براقالم تعهدی اختياری است استفاده شد. سپس آزمون مدل تحقيق با استفاده از روش دادههای ترکيبي و تحليل رگرسيون چند متغيره انجام شد. نتايج بررسيها و آزمونها در کل حاکي از تاييد فرضيهی اول که نشان دهندهی تاثير مستقيم پيادهسازی سيستم برنامهريزی منابع سازمان )ERP( بر شاخص های قابليت اتكاء اطالعات حسابداری بوده مي باشد. گرچه فرضيه دوم تاييد نشد که ممكن است ناشي از نبود ا طالعات کافي ميزان اجرای سيستم )ERP( در شرکت های نمونه مورد بررسي باشد. از اين رو بعد از بررسي های انجام شده نتايج نشان مي دهند که بين پياده سازی سيستم برنامه ريزی منابع سازمان و قابليت اتكاء اطالعات حسابداری شرکت ها رابطه ی مثبت و معناداری وجود دارد. واژههای کلیدی: پياده سازی برنامه ريزی منابع سازمان قابليت اتكا اقالم تعهدی اختياری. 78

94 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران 1- مقدمه سازمانها در دنيای تجاری امروز نيازمند برنامه ريزی برای منابع سازماني خود در تمام سطوح مديريتي هستند. با توجه به روند رو به گسترش جهاني شدن پيشي گرفتن عرضه بر تقاضا و افزايش رقابت در بازارهای جهاني شرکتها ناگزير به پيوستن به بازارهای جهاني خواهند بود و برای انجام اين کار وجود آمادگي الزم از جهات مختلف امری ضروری به نظر ميرسد. از مهمترين ابزارهای مورد استفاده جهت کسب اين آمادگي مي توان به عامل فناوری اطالعات و ارتباطات اشاره کرد که با استفاده از آن قادر خواهيم بود هر چه سريعتر اين مسير را طي کنيم. فناوری اطالعات به عنوان اصلي ترين زير ساختار سيستم های تجاری توسعه يافته است از اين رو الزم است صنايع مختلف برای پياده سازی سيستم های برنامه ريزی پيشرفته اقدام به تبيين استراتژی های تجاری و سرمايه گذاری در زمينه توسعه IT کنند.که نتيجه نهايي آن کسب مزيتهای رقابتي و دستيابي به استانداردهای جهاني کيفيت است. يكي از ابزارهای مهم فناوری اطالعات و ارتباطات که نقش مهمي در يكپارچگي اطالعات و عمليات موجود در موسسات دارد و نهايتا با استفاده از امكانات خاص زمينه را برای پيوستن به بازارهای جهاني فراهم مي سازد سيستم های برنامه ريزی منابع سازمان 1 يا ERP هستند که در حال حاضر به عنوان يكي از آخرين ابزارهای برنامه ريزی و مديريت در جهان مطرحاند. ERP پوششدادن اطالعاتي های شكاف با در سراسر موسسه فعاليتهای اساسي آن را بهبود ميدهد بهاين منظور که بستر الزم برای يكپارچهکردن کامل درون و برون بخشها شرکتها و کارخانههايي موسسه يک در قالب که از مديريت واحدی برخوردارند فراهم آيد. بدين ترتيب قابليت سازگاری در محيط های درحال تغيير تسهيل شده و موسسه نسبت به واکنش سريع به نيازهای تغييريافته و جديد توانمند مي شود. اين سيستم ها قادرند با بهره گيری از فناوری اطالعات سيستم ها و عمليات موجود در سازمانها را يكپارچه کنند و در قالب يک پايگاه اطالعاتي واحد در دسترس قرار دهند. با ظهور برنامه ريزی منابع سازمان در حوزه توليد تمامي سيستم های توليدی تحت پوشش قرار گرفتند. بخشها فرايندها و وظايف مختلفي از جمله کنترل کيفيت نگهداری و تعميرات حسابداری و مالي و... به سيستم های توليدی متصل شدند. به شده اضافه ويژگيهای برنامه ريزی منابع سازمان معموال شامل مديريت منابع انساني سيستم های پرداخت حقوق و دستمزد کنترل اسناد و مدارک کنترل نگهداری و تعميرات ميشود )عليپور 1344(. کيفيت و گاهي پياده سازی سيستم ERP از طريق باال بردن دسترسي و کنترل اطالعات مديريتي و ساده سازی ها ممكن است باعث افزايش فرصت مديريت کردن اطالعات حسابداری شود و اين مسئله قابليت اتكای اطالعات حسابداری را به شدت متأثر خواهد کرد. مديريت مي تواند از اين طريق اطالعات حسابداری را در جهت اهداف خودش برای گزارش کردن نتايج مالي مورد استفاده قرار دهد. در حالي که اين نتايج شرايط مالي حقيقي شرکت را نشان نمي دهند. بنابراين صداقت در ارائه و در حقيقت قابليت اتكای اطالعات حسابداری ممكن است در جريان پياده سازی سيستمهای ERP آسيب ببيند)شعری و بختكي 1342 (. بنابراين سوال اصلي تحقيق حاضر اين است که سيستم برنامه ريزی منابع سازمان چه تاثيری بر قابليت اتكاء اطالعات حسابداری که نقطه ثقل گزارشگری در سيستم است ERP خواهد داشت. شرکت هابااستفاده ازنتايج بدست آمده ازاين پژوهش مي توانند جهت سرمايه گذاری در سيستم ERP و درنتيجه پردازش معامالت به بهترين صورت تصميم اتخاذ نمايند. 2- مبانی نظری و مروری بر پیشینه پژوهش مطالعات پژوهشي به بررسي اين مسئله پرداخته اند که آيا اجرای يک سيستم ERP موجب بهبود عملكرد کاربردی مي شود يا خير. اين تحقيق ها با استفاده از معيارهای عملكرد مبتني بر حسابداری )به طور مثال نسبت های مالي( عموما در رابطه با ارتباط ميان اتخاذ ERP و عملكرد شرکت پيش از اجرا 5 به نتايج متفاوتي دست يافته اند )پوستون و گربسكي 5991 هيت و ديگران هانتون و ديگران 5993 نيكوالو وير و ديگران 5992(. گرچه اين محققان متوجه شده اند که روابط مثبت دو تا سه سال بعد از اجرا زماني که عملكرد بين اتخاذ کنندگان سيستم و شرکت های فاقد سيستم مقايسه مي شوند و زماني که تأمين کننده ی سيستم ERP به کار رفته و معيارهای سيستم ERP بررسي و کنترل قرار مي گيرند مشهود تر مي شوند. برقرار شده تحت نقطه ی مشترک جريان های پژوهشي قبلي نقش اساسي اطالعات حسابداری در محيط سيستم مي باشد. برای ERP اتخاذکنندگان سيستم ERP سيستم مسئول توليد آن دسته از اطالعات حسابداری )به عنوان مثال صورت حساب های مالي( است که در ارزيابي ميزان موفقيت اجرای سيستم ERP فراهم آوردن اطالعات مالي برای کاربران خارجي و تعيين عملكرد کاربردی به کار مي رود. که اتخاذ سيستم در حالي ERP مي تواند بر عملكرد شرکت که بر اساس صورت حساب های مالي تعيين و توصيف سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

95 بررسي تاثير پياده سازي سيستم برنامه ريزي منابع سازمان برويژگي کيفي قابليت اتکاء اطالعات... / زهره حاجيها و محبوبه رونده مي شود تأثير گذار باشد. FASB )1094( مي گويد "ارائه ی گزارش مالي بايد اطالعاتي را فراهم آورد که در اخذ تصميمات منطقي سرمايه گذاری واگذاری اعتبار و تصميمات مشابه ديگر برای وام دهندگان و سرمايه گذاران فعلي و احتمالي و ديگر کاربران مفيد واقع شوند." بنابراين يک پژوهش منطقي که مي تواند برای بسط بيشتر تحقيق موجود انجام شود اين است که تاثيراجرای سيستم ERP بر ويژگي کيفي قابليت اتكاء که برسودمندی اطالعات حسابداری موثر است بررسي شود. اگر سيستم های ERP بيانگر تحولي اساسي از سيستم های بازمانده ی قديم باشند و اطالعات حسابداری ثمره ی سيستم ERP باشد اين احتمال وجود دارد که قابليت اتكا ء مؤثر برسودمندی تصميم خود تحت تأثير اجراهای سيستم 9 قرار گيرند )برازل ودانگ 5992(. های ERP برازل و دانگ )5992( به بررسي پياده سازی سيستم ERP بر سودمندی اطالعات حسابداری پرداختند. بررسي انجام شده نشان مي دهدکه اتخاذ منجر به ERP نوعي موازنه بين افزايش مربوط بودن اطالعات حسابداری و کاهش قابليت اتكا اطالعات حسابداری برای استفاده کنندگان خارجي صورت های مالي مي شود. بعد از پياده سازی سيستم شرکتها به طور همزمان کاهش در تأخير گزارشگری و افزايش در سطح اقالم تعهدی اختياری خود را تجربه مي کنند. برازل ودانگ) 5994 ( تاثير سيستم ERPبرمديريت سود و تاريخ انتشار سود را بررسي نمودند نتايج حاصل از تحقيق فوق نشان دهنده افزايش مديريت سود و مربوط بودن و رابطه مثبت بين ميزان استفاده از سيستم و ميزان مديريت سود مي باشد. 4 الذابي )5911 ( اثربخشي سيستم اطالعات حسابداری بر اساس برنامه ريزی منابع سازماني را بررسي نمود نتايج بدست آمده از اين پژوهش بيان مي کند که يكپارچهسازی سيستم اطالعات حسابداری درداخل برنامهريزی منابع سازماني )ERP( ارتباط مربوط بودن اطالعات حسابداری را افزايش مي دهد و باعث کاهش درجه ای از عدم قطعيت درتصميم تصميم گيرنده مي گردد. 0 گونگ )5915 ( سيستم سازماني مطالعه موردی در کارخانه کاغذ سازی باتمرکز بر مديريت دارايي را بررسي نمود و دريافت که شرکت بايد مطمئن شود که داليل تحكيم سيستم های سازماني قبل از شروع و تثبيت يک سيستم برنامه وجود دارد. سرمايه گذارای های متعدد سازمان با چندين واحد کسب وکار جهت سيستم های مختلف مانند سيستم حسابداری انساني و... بسياز پر هزينه است و دليل آن فقدان فرايندهای يكپارچه است برای استفاده از مزايای کاهش هزينه ها استفاده ازفرايندIT بر متمرکز و استاندارد مي باشد ويک مدل تلفيقي ممكن است بهترين انتخاب برای هر شرکت باشد شرکت اهلسلوگ و 19 همكاران )5913( تاثير سيستم ERP پردازش سفارش در بخش خريد مطالعه موردی در ABB رباتيک را مورد بررسي قرار دادند. نتايج نشان مي دهدکه سيستم ERP درشرکت ABB پاسخگويي به مشتريان را سرعت ميبخشد و از نظر مشتريان يكپارچگي سيستم از نقطه نظر سهولت در پردازش به عنوان مزيت ديده مي شود همچنين از معايب سيستم هزينه بر بودن پياده سازی سيستم مي باشد. پذيرش 11 االج بگويک و همكاران )5913( عوامل موثر بر ERP را با مقايسه بين شرکتهای متوسط و بزرگ مورد بررسي قرار دادند. نتايج نشان مي دهدکه شرکت های متوسط و برخي شرکت های کوچک خاص بهترين بهره برداری از لحاظ هزينه های عملياتي مقياس پذيری و دسترسي به فناوری پيشرفته را از سيستم بدست مي آورند. 15 رضايي )5913( تاثير پياده سازی تغييرات ERP بر فرايند حسابرسي و کيفيت حسابرسي را با استفاده از تجربيات گردآوری شده حسابرسان در سازمان هايي که اين سيستم را پياده سازی نموده بودند بررسي کرد. اما يافته های وی نشان داد که ريسک کنترل در شرکت هايي که سيستم است. ERP ERP را پياده نموده بودند کاهش يافته 13 شايتي و همكاران )5918( اثر موفقيت سيستم های را بر فراهم نمودن اطالعات درباره رويه های کنترل داخلي اثربخش بررسي نمودند. نتايج آنها نشان داد که موفقيت سيستم های ERP با متغيرهای اقتضايي مانند استراتژی ساختار اندازه حمايت مديريت فرهنگ سازماني و بلوغ سستم های تاثير موفقيت سيستم های داخلي نيز تاييد گرديد. ERP ERP رابطه دارد. در نهايت بر رويه های کنترل در رابطه با تاثير پياده سازی سيستم برنامه ريزی منابع سازمان برقابليت اتكاء اطالعات حسابداری در ايران تحقيقاتي صورت نگرفته است و تحقيقاتي که در زمينه پياده سازی سيستم در ايران بررسي شده شامل برخي پايان نامه ها و مقاالت زير مي باشد. عرب مازاريزدی و باغوميان )1346( آثارسيستم های برنامهريزی منابع بنگاه )ERP( برحسابداری مديريت قسمت سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

96 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران اول را بررسي نمودند. نتايج آنها نشان داد استفاده از سيستم ERP برحسابداری مديريت بصورت مستقيم يا غيرمستقيم موثر است وعالوه بر اين ممكن است که حسابداری مديريت نيزبه نوبه خود سيستم ERPرا تحت تاثير قرار دهند چون سيستم ERP به سختي در معرض تغيير وتحول قرار مي گيرد بنابراين نتيجه حاصل از اين پژوهش اين است که معموال اين رويه های سازماني هستند که به منظور تطابق بافناوری جديد تغيير ميکنند ونه برعكس. مير مجربيان و دادبين )1349( تاثير سيستم يكپارچه اطالعات بر سودمندی اطالعات حسابداری مديريت را بررسي نمودند در اين مقاله از دوديدگاه مفهومي وعملياتي به اين موضوع پرداخته شده است. به نظر مي رسد افزايش ويژگي های کيفي اطالعات حسابداری همراه بامزيت های فناوری درسيستم يكپارچه اطالعات بر سودمندی اطالعات در حوزه حسابداری مديريت مي افزايد. بيات و همكاران )1349( اندازه گيری عملكرد سيستم های ERPبا رويكرد فازی را ارائه نمودند آنها بيان مي دارند که اجرای تكنيک پيشنهادی ويژگي قابل فهم وآموزش سادگي توام با برخورداری ازمنطق منسجم وقوی تكنيک پيشنهاد ی رابرای مديران قابل فهم نموده بنابراين احتمال پذيرش آن بسيار باالست قابليت تعميم : چندفرض خاص ومحدود در تكنيک لحاظ نشده است بدين ترتيب تكنيک قابل توسعه و اجرا در تمام سيستم هاست. حاجي حسيني و همكاران )1301( مدلي برای بررسي تأثير فناوری اطالعات برکيفيت عملكرد سازمانهای توليدی را ارائه دادند که پيمايشي درباره یشرکت های خودروسازی سايپا و ايران خودرو مي باشد. نتايج اين پژوهش براهميت ابزار برنامه ريزی منابع سازمان در بهبود عملكرد صحه مي گذارد. فناوری اطالعات بر عملكرد شرکت ها همخواني دارد. يافته های اين پژوهش به سازمان هایتوليدی و به ويژه خودروسازی کمک مي کند تا درک عميق تری از مزايای استفاده از ابزارهای فناوری اطالعات به دست آورند و با استفاده گسترده تر از اين ابزارها بتوانند زمان تحويل محصولو هزينه ها را کاهش داده نقش نظارتي انسان در فعاليت های توليد و دقت را افزايش دهند. بهبودی اصل و همكاران )1301( هدف از اين پژوهش شناسايي عوامل مؤثر بر انتخاب سيستم برنامه ريزی منابعسازماني است.در اين پژوهش برای روايي ظاهری از نظرات خبرگان و اساتيد و برای پايايي از ابزار استفاده شد. هفت عامل اساسي در زمينه انتخاب ERP به روش تحليل عاملي اکتشافي شناسايي شدند که شامل مشخصات عمومي هزينه پياده سازی قيمت فروشنده قابليت های کارکردی نرم افزار پياده سازی ومديريت پروژه قابليت کيفي نرم افزار بودند. 3- فرضیههای پژوهش برای دستيابي به اهداف تحقيق دو فرضيه به شرح زير تدوين شده است: )1 اجرای سيستم ERP )5 حسابداری رابطه دارد. ميزان اجرای سيستم با قابليت اطمينان اطالعات ERP اطالعات حسابداری رابطه دارد. 4- روششناسی پژوهش با قابليت اطمينان اين تحقيق از لحاظ هدف کاربردی واز حيث نوع روش تحليل همبستگي مي باشد. هدف تحقيق رابطه بررسي ميان پياده سازی برنامه ريزی منابع سازمان وسودمندی اطالعات حسابداری مي باشد. قلمرو زماني اين تحقيق از سال 1348 تا 1309 مي باشد جامعه آماری مورد نظر در اين تحقيق کليه ی شرکت ها ی پذيرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران که شامل مواردی ذيل مي باشد: 1- سال مالي شرکت منتهي به پايان اسفند ماه هرسال باشد. 5- در طي دوره زماني تحقيق تغيير سال مالي نداده باشد. -3 در طي دوره زماني تحقيق به طور فعال دربورس حضور داشته باشد. 8- اطالعات مورد نظر برای استخراج داده ها در دسترس باشد. 2- شرکت هايي که از سيستم ERP 6- تاريخ اجرايي شدن سيستم مشخص باشد. 9- مشخص بودن ماژولهای سيستم استفاده مي نمايند. ERP )به عنوان مثال حسابداری مالي منابع انساني و...( که شرکت اجرا کرده است. با اعمال محدوديت های فوق 09 شرکت پذيرفته در بورس تهران بعنوان نمونه انتخاب شده است. دادههای مورد نياز مربوط به شرکتهای نمونه از نرم افزار رهاورد نوين و همچنين صورتهای مالي شرکتها استخراج شده است و جهت آمادهسازی دادهها نرم افزار 5999 Excel مورد استفاده قرارگرفت. سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

97 بررسي تاثير پياده سازي سيستم برنامه ريزي منابع سازمان برويژگي کيفي قابليت اتکاء اطالعات... / زهره حاجيها و محبوبه رونده 5- متغیرهای پژوهش و شیوه اندازه گیری آنها دراين پژوهش برای بدست آوردن اطالعات مربوط به سيستم برنامه ريزی منابع سازمان که اطالعاتي دررابطه با تاريخ شروع اجرا تاريخ تكميل راه اندازی و اجرايي شدن سيستمERP و معيارهایERP )به عنوان مثال حسابداری مالي منابع انساني و...( که شرکت اجرا کرده است ازطريق سايت رسمي شرکت )1 ) ها جمع آوری گرديدومورداستفاده قرار گرفت. تحقيق حاضر دارای دو فرضيه بوده که برای آزمون فرضيه ها از مدل رگرسيون چند متغيره استفاده شده است. تجزيه و تحليل و آزمون فرضيهها توسط نرمافزار آماری Eviews7 انجام گرديده است. مدل مزبور به شرح زير است: جهت کمي کردن اطالعات سيستم برنامه ريزی منابع سازمان جهت بكارگيری سيستم EPR در سال اجرا معادل ) 1 (و در در ساير سال ها معادل صفر اختصاص داده شد.همچنين بكارگيری سيستم EPR بعد از اجرا)راه اندازی( معادل ) 1 (وسايرسال ها معادل صفربكارگرفته مي شود. برای وسعت بكارگيری سيستم EPR درصورت استفاده بيش از دو معيار معادل يک وکمتراز آن معادل صفر اختصاص داده شد. برای بررسي قابليت اتكاء اطالعات حسابداری در فرضيهی اول از مدل رگرسيون شمارهی) 1 ( معروف به مدل تعديل شده جونز )ديچاو و ديگران 1002( استفاده شده است. اين مدل نشان دهندهی اقالم تعهدی عادی )اختياری( سود است که معيار سنجش قابليت اتكا قرار ميگيرد. TACC i (1/ An PPE ) ( REV i _ RECi ) سيستم 3 i i مدل رگرسيون به کار رفته برای بررسي تأثيرات اجراهای (H1) ERP و ميزان اجراها (H2) بر قابليت اطمينان اطالعات حسابداری به صورت زير نشان داده شده است: ABSDA i 01 AFT LGTA 4 OCF 7 i i i IMPYR i 5 2 LEV i i 6 3 EXTENT MTB i i جدول شماره يک متغيرهای مورد استفاده در مدل های باال و همچنين متغيرهای تحقيق حاضر را ارائه مي دهد. مدل جونز) 1 ( مدل جمع کل اقالم تعهدی جدول ) 1 (متغیرهای تحقیق متغیرها عالمت TACC معكوس جمع داراييهای سال قبل 1/A n-1 تفاوت تغييرات درآمدوحسابهای دريافتني اموال ماشين آالت و تجهيزات -REC REV PPE رگرسيون )5( اندازه شرکت قابليت اتكای اطالعات حسابداری متغير دو وجهي- بكارگيری سيستم EPR قبل و بعد از اجرا متغير دو وجهي- بكارگيری سيستم EPR در سال اجرا متغير دو وجهي- وسعت بكارگيری سيستم EPR نسبت اهرمي نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری سهام جريان وجوه نقد عملياتي ABSDA AFT IMPYR EXTENT LGTA LEV MTB OCF i در جدول باال: = کل اقالم تعهدی برای شرکت نمونه ی صنعت صنعت در i و در دوره ی j. = دارايي های کل برای شرکت نمونه ی در و در دوره ی j در صنعت نمونه = تغيير درآمدهای خالص برای شرکت نمونه ی i و طي دوره ی j = تغيير خالص حساب های دريافتي برای شرکت. i در صنعت j و در دوره ی. =تجهيزات واموال وماشين آالت ناخالص برای شرکت نمونه یi درصنعت j ودردوره.. -1 سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

98 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران = متغير وابسته برابر است با قدر مطلق اقالم ABSDA تعهدی اختياری که از مدل تعديل شده جونز برآورد شده است )ديچاو و ديگران 1002(. = متغير مستقل اصلي يک متغير مصنوعي است که AFT AFT با )سال های قبل از اجرا( نشان داده مي شود. برای سال های بعد از راه اندازی سيستم AFT ERP مساوی يک در نظر گرفته مي شود و برای سال های قبل از راه اندازی سيستم )0=( اين مقدار معادل صفر لحاظ مي شود)نيكوالو 5998 (. IMPYR = متغير مصنوعي ديگری با عالمت IMPYR اجرا( گنجانده شده است. برای سال)های( اجرا )سال (=0) IMPYR معادل يک و در غير اين صورت معادل صفر در نظر گرفته مي شود)همان منبع(. =LEV متغيرکنترلي که برابر است با مجموع بدهي های برمجموع دارائي های شرکت در پايان سال که به آن اهرم مالي گويند )بكر و ديگران 1004(. EXTENT =متغير مصنوعي است. برای مجرياني که بصورت گسترده ( يا محدود( ازمعيارهای سيستم استفاده مي کنند معادل يک )صفر( در نظر گرفته مي شود)برازل ودانگ 5992 (. = متغير کنترل برابراست با اندازه شرکت که به LGTA عنوان لگاريتم دارايي های کل محاسبه مي شود برای کنترل تأثيرات مربوط به اندازه شرکت لجاظ شده است )ديفاند و جامبالوو 1008(. = MTB متغيرکنترل ارزش بازار به ارزش دفتر شرکت بعنوان عامل جايگزين و نشان دهنده ی فرصت های رشد بوده و مي تواند بر اقالم تعهدی اختياری تأثير گذارد )ژو و الدر 5991(. OCF = جريان نقدی عملياتي در اين تحقيق جريان وجوه نقد عملياتي به روش غير مستقيم و به اين صورت اندازه گير ی مي شود )مهرجردی 1305(. استهالک+تغييرات در بدهي های جاری)-(+تغييرات در دارايي های جاری)+(-سود عملياتي=جريان نقدی عملياتي 6- نتایج پژوهش آمارههای توصیفی متغیرهای تحقیق ابتدا با استفاده از دادههای خام مقدار متغيرهای تحقيق و سپس آمارههای توصيفي تحقيق که شامل ميانگين ميانه حداکثر حداقل و انحراف معيار دادههای تحقيق است محاسبه شده است. آمار توصيفي متغيرهای استفاده شده در مدل مزبور در جدول )5( ارائه شده است. جدول )2(: آمارههای توصیفی متغیرهای تحقیق مدل جونز) 1 ( جمع کل اقالم تعهدی متغیرها عالمت میانگین میانه حداکثر حداقل انحراف معیار TACC 1/An-1 -REC REV PPE ABSDA AFT IMPYR EXTENT LGTA LEV MTB OCF مدل رگرسيون معكوس جمع داراييهای سال قبل تفاوت تغييرات درآمدوحسابهای دريافتني اموال ماشين آالت و تجهيزات قابليت اتكای اطالعات حسابداری متغير دو وجهي- بكارگيری سيستم EPR قبل و بعد ازاجرا متغير دو وجهي- بكارگيری سيستم EPR در سال اجرا متغير دو وجهي- وسعت بكارگيری سيستم EPR اندازه شرکت نسبت اهرمي نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری سهام جريان وجوه نقد عملياتي منبع: محاسبات محقق )5( سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

99 بررسي تاثير پياده سازي سيستم برنامه ريزي منابع سازمان برويژگي کيفي قابليت اتکاء اطالعات... / زهره حاجيها و محبوبه رونده در خصوص متغير اقالم تعهدی کل ( )TACC مشاهده ميشود که ميانگين آن ميباشد که اين نشان ميدهد که اکثر دادههای مربوط به اين متغير حول اين مقدار قرار دارند. ميانهی اين متغير بوده و بيان ميدارد که حدود نيمي از دادههای اين متغير بيشتر از اين مقدار و نيمي ديگر کمتر از اين مقدار بودهاند. نزديک بودن اين دو آماره حاکي از نرمال بودن دادههای اين متغير است. انحراف معيار نيز که به دست آمده نشان ميدهد که نوسان دادهها حول ميانگين حدود 9699 بوده است. بقيهی متغيرهای جدول نيز به اين صورت قابل تفسير ميباشند. رابطهی همبستگي بين متغيرهای تحقيق در جدول شمارهی) 3 ( ارائه شده است. ضريب همبستگي بين متغيرهای مستقل به کار رفته در يک مدل نبايد زياد باشد. زيرا همبستگي بين متغيرهای مستقل در يک مدل موجب مخدوش شدن نتايج رگرسيون ميشود. ضرايب همبستگي پيرسون در مدل تعديل شده جونز بين متغيرهای کل اقالم تعهدی بامعكوس جمع دارايي و اموال و متغيرهای معكوس جمع دارايي ها باتفاوت تغييرات درآمد و حسابهای دريافتني و اموال و تجهيزات در سطح 1 %و %2 معني دار مي باشد. در اين تحقيق تعداد مشاهدههای هر مقطع 09 مشاهده )شرکت( وشامل دورهی زماني 9 ساله است. لذا برای حصول نتايج بهتر از روش دادههای ترکيبي استفاده شده است و برای تخمين مدلهای رگرسيون دادههای مربوط به 09 شرکت طي دورهی هفت ساله )639 سال- شرکت( با هم ترکيب شده و تخمينها بر اين اساس انجام شده است. برای تعيين نوع مدل متناسب با دادههای تحقيق از آزمونچاواستفاده شده است. نتيجهی آزمون چاو در شرکتهای نمونه) Saic= و- p )value= نشان داد که برای تخمين مدل جونز در بين دادههای تحقيق استفاده از مدل تلفيق کل دادهها ( pooled )daa مناسبتر است. طبق اين روش همهی دادههای مقاطع طي دورهی تحقيق با هم ترکيب شده و توسط رگرسيون حداقل مربعات معمولي) OLS ( برآورد ميشود. نتايج آزمون معناداری مدل )1( و بررسي ضرايب مزبور به روش پول ديتا برای سالهای 1348 تا 1309 نشان مي دهد که آمارهیFبا سطح اطمينان %00 معنيدار است. بنابراين مدل مزبور در کل معني دار بوده است. لذا ميتوان از باقي ماندههای )Residuals( حاصل از تخمين مدل ياد شده به عنوان شاخص- قابليت اتكای اطالعات حسابداری استفاده نمود. اين متغير با عالمت اختصاری ABSDAبه عنوان متغير وابسته مدل آزمون فرضيهی اول استفاده شده است. OCF 1 ABSDA جدول )3( ضرایب همبستگی پیرسون بین متغیرهای تحقیق MTB LEV LGTA EXTENT IMPYR AFT ماخذ: محاسبات محقق )قسمتهای رنگي بيانگر معنادار بودن همبستگي در سطح %1 يا %2 ميباشد.( ABSDA AFT IMPYR EXTENT LGTA LEV MTB OCF جدول )4(: نتایج آزمون چاو p-value مدل مورد آزمون آمارهی آزمون نتیجه آزمون انجام آزمون هاسمن Panel daa مدل تلفيق داده ها Random Effec 9/9999 9/0468 0/1983 9/9938 ماخذ: محاسبات محقق آزمون چاو آزمون هاسمن مدل )5( سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

100 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران جهت تشخيص مدل مناسب دادههای ترکيبي آزمون گرديد که اين نتايج در استفاده از دادههای ترکيبي از مدلهای مختلفي برای آزمون فرضيهها استفاده ميشود. اين مدلها شامل روشهايي مانند مدل اثر ثابت مدل اثر تصادفي و مدل دادههای تلفيقي )pooled( است. همچنين آزمونهای مختلفي برای تعيين نوع مدل متناسب با دادههای تحقيق مانند آزمون چاو هاسمن وجود دارد. در آزمون چاو اگر آمارهی چاو حاصل از آزمون معنادار باشد فرضيهی صفر رد ميشود و مدل اثر 16 ثابت پذيرفته ميشود. در حالت معنادار نبودن آماره مزبور از 19 روش دادههای تلفيقي يا يكپارچه برای آزمون فرضيهها استفاده ميشود. در آزمون هاسمن نيز اگر آمارهی هاسمن حاصل شده از آزمون معنادار باشد فرضيهی صفر رد ميشود و مدل اثرات ثابت پذيرفته ميشود. در حالت معنادار نبودن آماره مزبور از مدل اثرات تصادفي ميشود. 14 برای آزمون فرضيهها استفاده مدل )5( برای آزمون فرضيههای اول ودوم به کار گرفته شدهاند. متغير مستقل در اين مدلها شاخص قابل اتكا بودن است. نتايج آزمون چاو در جدول شمارهی )8( ارائه شده است. همانطور که در جدول )4( مشاهده ميشود نتايج آزمون چاو در مدل )5( فرض صفر اين آزمون مبني بر مشابه بودن عرض از مبدا در تمام دورهها را تاييد نكرده و فرض يک را تاييد کرده است. لذا بايد از مدل پانل )اثرات ثابت يا تصادفي( برای آزمون فرضيههای تحقيق استفاده کرد. برای انتخاب مدل مناسب از بين مدلهای اثرات ثابت و تصادفي آزمون هاسمن انجام شده است. نتايج آزمون هاسمن نشان ميدهد که فرض صفر اين آزمون تاييد شده است. لذا روش اثرات تصادفي Effec( )Random برای برآورد مدلهای تحقيق گزينهی مناسبتری است. پس از مشخص شدن نوع مدل آزمون نتايج آزمون فرضيههای تحقيق در ادامه ارائه شده است. نتایج آزمون فرضیهی اول و دوم فرضيهی اول تحقيق به بررسي تاثيرپيادهسازی سيستم برنامهريزی منابع سازمان )ERP( برقابليت اطمينان )اتكای( اطالعات حسابداری ميپردازد. فرضهای آماری مربوط به اين فرضيه به صورت زير است: : پيادهسازی سيستم برنامهريزی منابع سازمان )ERP( برقابليت اطمينان )اتكای( اطالعات حسابداری تاثير معنيداری ندارد. : پيادهسازی سيستم برنامهريزی منابع سازمان )ERP( برقابليت اطمينان )اتكای( اطالعات حسابداری تاثير معنيداری دارد. در اين فرضيه متغير وابسته قابليت اتكای اطالعات حسابداری و متغير مستقل بهکارگيری سيستم است. ERP فرضيهی دوم نيز به بررسي تاثيرميزان )وسعت( اجرای سيستم برنامهريزی منابع سازمان )ERP( برقابليت اطمينان )اتكای( اطالعات حسابداری ميپردازد. برای بررسي تاييد يا رد شدن فرضيههای اول و دوم از مدل رگرسيون )5( استفاده ميشود. نتايج آزمون معناداری مدل )5( و بررسي ضرايب مزبور به روش اثرات تصادفي برای سالهای 1348 تا 1309 در جدول شمارهی )2( قابل مشاهده است. همانگونه که در جدول مشاهده ميشود آمارهیFبا سطح اطمينان %00 معنيدار است. بنابراين مدل تحقيق در کل معني دار بوده و متغيرهای مستقل توانايي توضيح متغير وابسته را دارند. عالوه بر اين ضريب تعيين تعديل شدهی حاصل از آزمون مدل بوده است. اين رقم نشان مي- دهد که حدودا 35 درصد از تغييرات متغير وابسته يعني شاخص قابليت اتكای اطالعات حسابداری ناشي از تغييرات متغيرهای مستقل و کنترلي موجود در مدل بوده و 64 درصد ديگر تغييرات آن ناشي از ساير عوامل است. آمارهی آزمون دوربين واتسون برای بررسي خود همبستگي خطاها استفاده ميشود. ميزان مطلوب آن برای عدم وجود خود همبستگي 5 ميباشد. اگر مقدار اين آماره بين 162 تا 562 باشد خود همبستگي در مقادير خطای مدل رد ميشود. با توجه به اين که ميزان آمارهی دوربين واتسون حاصل شده بوده است وجود خود همبستگي در مقادير خطای مدل رد ميشود. آزمونمعناداربودنضرايبهمانچيزیاستکهپژوهشگربدنبالآن ميباشد. درواقع اين آزمون عالوه برتعيين معناداری ضرايب جهت اثرآن ضرايب برمتغيروابسته رانيزتعيين ميکند.آمارهی مربوط برای تعيين معناداری ضرايب آمارهی باشد. استيودنت مي در عمل 5 معيار برای آزمونهای اين تحقيق وجود دارد: 1( ميزان معناداری آزمون) - pياsig ( value کمتر از 9692 باشد. 5( قدرمطلق مقدار آماره اطمينان %02 بزرگتراز 5 باشد. استيودنت در سطح سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

101 بررسي تاثير پياده سازي سيستم برنامه ريزي منابع سازمان برويژگي کيفي قابليت اتکاء اطالعات... / زهره حاجيها و محبوبه رونده جدول )5(: نتایج آزمون مدل فرضیهی اول و دوم ABSDA i 1 AFT i IMPYRi EXTENT i LGTA i LEV i MTB i 7 OCFi 0 2 p-value -saic ضریب شرح β0 ضريب ثابت β1 AFT β2 IMPYR β3 EXTENT β4 LGTA β5 LEV β6 MTB β7 OCF R-squared Adjused R-squared F-saic p-value D-W متغير وابسته: ABSDA منبع: محاسبات محقق 4 i درهريکازحالتهایباال مقدارآمارهی آزمونبهدستآمده - سببرد فرض و درنتيجه پذيرشفرض ميشود. با توجه به نتايج جدول )2( آمارهی مربوط به متغير مستقل تحقيق )AFT( در مدل اول و سطح معناداری آن)- p )value به ترتيب و 9/9199 بوده است. با توجه به اينکه سطح خطای درنظرگرفته شده برای اين پژوهش 9/92 بوده است بنابراين بهکارگيری و اجرای سيستم تاثير ERP معناداری بر قابليت اتكای اطالعات حسابداری داشته است وفرضيهی اول پژوهش با اطمينان %02 موردتاييدقرارميگيرد. ضريب متغير مستقل ( 1 β( مثبت ميباشد. در نتيجه نوع رابطهی بين متغير مستقل و وابسته مستقيم است. به بيان ديگر با بهکارگيری و اجرای سيستم ERP قابليت اتكای اطالعات حسابداری افزايش مييابد. آمارهی مربوط به متغير مستقل فرضيهی دوم تحقيق )EXTENT( در مدل اول و سطح معناداری آن) p-value ( به ترتيب و 9/4690 بوده است. با توجه به اينکه سطح خطای حاصل شده از 9/92 بيشتر بوده است نتيجه ميشود که ضريب اين متغير معنادار نبوده و وسعت اجرای سيستم ERPاز نظر آماری تاثير معناداری بر قابليت اتكای اطالعات حسابداری نداشته است. لذا فرضيهی دوم تحقيق مورد تاييد قرار نميگيرد. با توجه به نتايج حاصل شده مدل اول تحقيق پس از تخمين به صورت زير ارائه ميشود: i i جدول )6( ضرایب بدست آمده مدل 2 ABSDA AFT LGTA LEV MTB i i i ضریب شرح β0 ضريب ثابت β1 AFT β2 IMPYR β3 EXTENT β4 LGTA β5 LEV β6 MTB β7 OCF منبع:محاسبات محقق سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

102 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران 6- نتیجه گیری و بحث در اين پژوهش به بررسي اين موضوع پرداخته شد که تاثير پياده سازی و ميزان اجرای سيستم برنامه ريزی منابع سازمان بر ويژگي کيفي قابليت اتكاءچگونه است. نتايج پژوهش نشان مي دهدکه اجرای سيستم ) ERP (با ويژگي قابليت اتكاء دارای رابطه مثبت ومعني داری مي باشد. اين نتيجه با نتايج تحقيقات برازل ودانگ ) ( مطابقت کامل دارد. سيستم با تاثير مثبت بر قابليت اتكا اطالعات حسابداری وهمچنين روان ساختن ويكپارچگي جريان اطالعات در سازمان ها سودمندی اطالعات مالي وغير مالي را افزايش و مديران رادر بهبود عملكرد سازمان مديريت سود وتحليل های آينده نگر ياری مي کند. شواهد بدست آمده از آزمون فرضيه دوم بيانگر اين موضوع است که ميزان اجرای سيستم )ERP( برويژگي قابليت اتكا تاثير معناداری نداشته است وعدم تاييد فرضيه دوم به دليل استفاده محدود شرکت های موردبررسي از اجرای ماژول های سيستم مي باشد که نتايج اين فرضيه با تحقيق برازل ودانگ) 5992 ( همخواني دارد و اما بانتايج تحقيق ديگری ازهمين محققان )5994( که به رابطه مثبت بين ميزان استفاده سيستم وقابليت اتكا دست يافتند ناسازگار مي باشد. در صورت افزايش استفاده از ماژول های مختلف سيستم ERP باعث جامعيت وارتقاء بازده دوره گزارش دهي برای مديريت مي شود. همانطورکه مالحظه شد اجرایERP برقابليت اتكاء اطالعات حسابداری تأثيرمي گذاردبنابراين استفاده کنندگان اطالعات مي توانند موارد زير را مورد توجه قراردهند: 1 (شرکت ها سيستم های حسابداری وحسابرسي متناسب بافناوری جديد را طراحي و توسعه دهند و گزارشگری ها و افشاگری های جامع حسابداری و مالي را باتغييرات سريعي که دردنيای تجاری ايجادشده است همگام سازند. 5( باتوجه به نتايج حاصل اطالعات را به صورت صحيح ودقيق در اختيار مديران قرار مي دهد و موجب بهبود عملياتي مي شود. مديران مي توانندجهت اجرای سيستم برنامه ريزی منابع سازمان سرمايه گذاری نمايند. 3( باتوجه به تاثيرمثبت اجرای سيستم بر قابليت ERP اتكاء اطالعات حسابداری سرمايه گذاران مي توانند هنگام تصميم گيری جهت سرمايه گذاری سيستم نظر را مورد بررسي قراردهند. شرکت مورد ERP 8( نتايج اين مطالعه برای حسابرسان داده های تجربي فراهم مي نمايد وآنها مي توانندجهت افزايش مديريت براظهارنظر صورت های مالي سيستم رامورد توجه قرار دهد. ERPشرکت مورد ضمنا جهت تحقيقات آتي موارد زير پيشنهاد ميگردد: نظر 1( در اين تحقيق به بررسي تاثير پياده سازی سيستم ERPبر قابليت اتكاء پرداختيم محققين مي تواند در تحقيقات آتي به بررسي تاثير اين سيستم برساير ويژگي های کيفي مانند قابل مقايسه بودن بپردازند. 5( تحقيق مورد بررسي در شرکت های پذيرفته شده در )3 بورس تهران مي باشد لذا محققين مي تواند در صنايع مختلف خدماتي توليدی و... بصورت مجزا مورد بررسي قرار گيرد. باتوجه به رد فرضيه تاثير گستردگي سيستم ERP برسودمندی اطالعات به دليل نبوداطالعات کافي محقق مي تواند باتوجه به افزايش اجرای ماژول های متعدد در شرکت ها وسازمان ها با مرور زمان تاثير اين متغير بر سودمندی اطالعات را موردبررسي قرار دهد. )1 )5 هر تحقيقي از ابتدای امر يعني انتخاب موضوع تا مراحل اجرا و تجزيه و تحليل و نتيجه گيری دارای محدوديتهايي است. بيان محدوديتها در پژوهش به محققاني که قصد تحقيق در زمنيه ها ی مختلف را دارند کمک مي کند تا به ديدی باز و آگاهي از موانع کمبودها و محدوديتهای تحقيق به امر پژوهش در زمينه های مشابه بپردازند. اين تحقيق نيز دارای موانع و محدوديتهايي است که در ذيل به آنها اشاره مي کنيم. يكي از مهمترين محدوديتهای اين پژوهشمحدود بودن منابع وهمچنين تحقيقات مشابه در داخل وحتي خارج از کشورمي باشد که موجب شده مقايسه نتايج اين پژوهش با نتايج تحقيقات مشابه محدود باشد. در اين مطالعه به دليل کمبود داده ها برای متغير گستردگي استفاده از سيستم برنامه ريزی منابع سازمان فرضيه دوم مورد تاييد قرار نگرفت و بايد نتايج حاصل از آزمون فرضيه دوم با ديده احتياط تفسير گردد. فهرست منابع بيات 6 ع. 6 عبدی پور 6 غ. 6 و بيات 6 ا. )1344(. اندازه گيری عملكرد سيستم های ERP نوين با رويكرد فازی. اقتصاد وتجارت حاجي حسيني ح.جليلوند م.الياسي م.کمالي 6 ب.) 1301 (. ارائه ی مدلي برای بررسي تأثير فناوری اطالعات بر کيفيت عملكرد سازمان های توليدی: - پيمايشي درباره ی شرکت های خودروسازی سايپا و ايران خودرو.مديريت فناوری اطالعات) 13 ( سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

103 بررسي تاثير پياده سازي سيستم برنامه ريزي منابع سازمان برويژگي کيفي قابليت اتکاء اطالعات... / زهره حاجيها و محبوبه رونده Hunon, J. E, R. A (2003). Enerprise planning sysems: Comparing firm performance of adopers and NONADOPT, Inernaional Journal of Accouning Informaion Sysems, Nicolaou, A. I Firm performance effecs in relaion o he implemenaion and use of enerprise resource planning sysems. Journal of Informaion Sysems, 18 (2), Poson, R., and S. GRABSKI (2001). Financial impacs of enerprise resource planning implemenaions.inernaional Journal of Accouning Informaion Sysems, Rezaei. N. (2013), Enerprise Resource Planning (ERP) Sofware Implemenaion Impacs on he Audiing Aciviies, Journal of Applied Business and Finance Researches,2 (3), Shai H. Duan, Y. Abdel-kader,M (2014)., Invesigaing he Relaionship beween Enerprise Resource Planning (ERP) Sysem and Inernal Conrol: A Exploraory Sudy, ATINER CONFERENCE PAPER SERIES No: BUS , Zhou, J. and R. Elder.(2001). Audi Firm Size, Indusry Specializaion and Earnings Managemen by Iniial Public Offering Firms. Working Paper, SUNY a Binghamon 1. Enerprise resources planning )ERP) 2. Poson and Grabski 3. Hi e al 4. Hunon e al 5. Nicolaou 6. Wier e al 7. Brazel and Dang 8. Alzoubi 9.Goung 10 Ahlskog e al 11 Alajbegovic 12 Rezaei 13 Shaii e al 14. Johns 15.Dechow e al 16. Fixed Effec Model 17. Pooled Daa 18. Random Effec Model عرب مازار يزدی 6 م. 6 و باغوميان 6 ر. )1342(. آثار سيستم های برنامه ريزی منابع سازمانERP برحسابداری مديريت. حسابدار عليپور 6 ع.) 1344 (.نقش فناری اطالعات در برنامه ريزی منابع سازمان hp://hagho.blogfa.com/pos-15. شنبه پنجم ارديبهشت ميرمجربيان 6 ح. 6 و دادبين 6 ش. )1349(. تاثير سيستم يكپارچه اطالعات بر سودمندی اطالعات حسابداری مديريت. حسابرس زارعمهرجردی 6 ر. نحوه محاسبه سود هر سهم و جريان نقد وجوه دوازدهم فروردين عملياتي. hesabdary56.blogfa.com/pos/3 یادداشتها Ahlskog, Linnéa, Mailda Edler, Camilla Holmgren (2013). How an ERP Sysem Affecs OrderProcessing in a Purchase Deparmen.Case Sudy: ABB Roboics, Bachelor hesis, Deparmen of Business, Adminisraion, Technology and Social Sciences, Luleå Universiy of Technology. Alajbegovic, Amar. Alexopoulos, Vasileios. Desalermos, Achilles (2013). Facors Influencing Cloud ERP Adopion: A comparison beween SMEs and Large companies Maser hesis, Deparmen of Informaics, Lund Universiy. Alzoub A.(2011).The Effeciveness of he Accouning Informaion Sysem Under he Enerprise Resources Planning (ERP) A Sudy on Al Hassan Qualified Indusrial Zone s (QIZ) Companies. Research Journal of Finance and Accouning, Brazel, J. F & 6. Dang, L. (2008). The Effec of ERP Sysem Implemenaions on he Managemen of Earnings and Earnings Release Daes.Journal of Informaion Sysems,1-21. Dang. (2005).The Effec of ERP Brazel, J. F & 6. Sysem Implemenaions on he Usefulness of Accouning Informaion.Deparmen of Accouning,Oregon Sae Universiy,1-37. Becker, C. L., M. L. De Fond, J. Jiambalvo, and K. R. Subramanyam, (1998). The effec of audi qualiy on earnings managemen. Conemporary Accouning Research 15(1): De chow, P. M., R. G. Sloan, and A. P. Sweeney Deecing earnings managemen. The Accouning Review 70, De Fond, M. L. and J. Jiambalvo.(1994). Deb covenan violaion and manipulaion of accruals. Journal of Accouning and Economics 17: H L. M., D. J. Wu, X. Zhou. (2002). Invesmen in enerprise resource planning: Business impac and produciviy measures. Journal of Managemen Informaion Sysems 19 (1), سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

104

105 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت سال چهارم / شماره 31/ بهار 3131 برسی هزینه های ارتقاء کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ (مطالعه موردی در شرکت تولیدی قطعات سایپا( ابراهیم عباسی دانشیار و عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا Abbasiebrahim2000@Yahoo.com زهرا علیزاده کارشناس ارشد مدیریت بازاریابی از دانشگاه الزهرا z.alizade90@yahoo.com تاریخ دریافت: 39/4/11 تاریخ پذیرش: 39/7/21 چكیده هدف از این پژوهش محاسبه هزینه های کیفیت طبق مدل 2 سال قبل و بعد از پیاده سازی سیستم P-A-F در دایره های مختلف شرکت تولیدی قطعات سایپا طی 1 COQ می باشد. نتایج پژوهش با استفاده از آزمون T برای دوگروه وابسته وآزمون رتبه عالمت ویلكاکسون نشان داد که بین هزینه های کیفیت هر دایره در شرکت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت معنیداری وجود دارد به طوریكه هزینه های کیفیت بعد از پیاده سازی سیستم COQ افزایش یافته است و تنها هزینه های کیفیت در دایره بازاریابی بعد از پیاده سازی سیستم COQ کیفیت باال رفته است. کاهش یافته و هزینه دایره های تولید خرید کیفیت عملیات و کل هزینه های واژههای کلیدی: هزینه های کیفیت سیستمCOQ مدل) 2)P-A-F سایپا دوایر تولیدی. 99

106 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران 1- مقدمه پس از دهه ۰۵ میالدی سازمانها و شرکتها به ناکافی بودن هزینه های مستقیم بازرسی و کنترل کیفی محاسبه شده با عنوان هزینه های کیفیت پی برده و درصدد تحلیل و گسترش دامنه این هزینه ها بر آمدند. در حقیقت هزینه های کیفیت صرفا منوط به فرآیند تولید و خدمات شرکت نبوده و این هزینه ها از بدو تصمیم جهت تهیه مواد اولیه و بازاریابی در شرکت آغاز و پس از تحویل محصول و خدمات به مشتری نیز ادامه دارد )محمدی, 193۰(. در واقع تولید یک کاال یا ارائه یک خدمت که تامین کننده درجه باالیی از رضایت مشتری باشد بدون بررسی هزینه های دستیابی به آن کافی نیست )اردلی & رئیسی, 1939(. با توجه به دامنه وسیع این هزینه ها محاسبه و تعیین جایگاه آن در هزینه های جاری یک شرکت پر اهمیت بوده و سبب کنترل قسمتی از هزینه های سازمان می گردد )محمدی, 193۰(. از طرفی با پیشرفت روشهای مدیریتی و نیز افزایش رقابت در بازار سیستم های حسابد اری قیمت تمام شده و هزینه یابی استاندارد پاسخگوی نیازهای روز جهت سنجش و کنترل هزینه های فرایندهای ساخت و اجرا نیستند. بنابراین برای کنترل بهتر و دقیق ترهزینه ها به روشهای بهتری نیاز است )کاووسی, 1931(. پیروزی در بازارهای رقابتی امروز مستلزم عوامل متعددی است یكی از مهمترین این عوامل بهبود مستمر در امر کیفیت است )حیدری و همكارانش, 1933(. در حقیقت اصلیترین مسئولیت مدیریت نیز برقراری تعادل میان کیفیت و هزینه های دستیابی به آن است. این هدف میتواند به بهترین شكل از طریق تحلیل عناصر هزینه های کیفیت برآورده شود. بدون یک سیستم ارزیابی هزینه کیفیت سازمان نمیتوان منشاء هزینه ها را شناسایی و کنترل کند)اردلی & رئیسی, 1939(. برای رسیدن به کیفیت مطلوب در مؤسسات تولیدی و خدماتی ایجاد یک سیستم مؤثر و کارا ضروری است. امروزه برقراری سیستمها برای ارتقاء و یا استاندارد ساختن روش های کیفی در دستگاههای تولیدی و خدماتی امری بدیهی به نظر می رسد )بهشتی & قوامی, 1934(. اینكه واقعا پیاده سازی سیستم COQچقدر میتواند در سازمان موثر باشد مورد بحث است. در واقع هدف از این پژوهش مقایسه هزینه های ارتقاء کیفیفت سازمان قبل و بعد از پیاده سازی سیستم هزینه یابی کیفیت است. نبود این پژوهش در مطالعاتی که در ایران در این زمینه انجام شده است مشهود است. در این مقاله ابتدا مبانی نظری و پژوهش هایی که در این زمینه انجام شده و سپس فرضیه های پژوهش متغیر ها روش و در نهایت بحث و نتیجه گیری آمده است. 2- مبانی نظری و مروری بر پیشینه پژوهش هزینه های کیفیت هزینه هایی است که سازمانها با کاهش و کنترل آن ها به شرط عدم کاهش کیفیت خدمات و محصول اقدام به بهره وری نموده و در نهایت موجب افزایش سود و کاهش قیمت نهایی محصول می گردد. با توجه به تحمیل این هزینه ها به جامعه و مصرف کننده هر گونه کاهش آن موجب افزایش رضایت مشتری می گردد )محمدی, 193۰(. هزینه یابی کیفیت نوعی روش هزینه یابی مبتنی بر فرایند است که در آن هزینه های فعالیتها با دیدگاه میزان تاثیر آنها بر کیفیت دسته بندی و مقایسه می شوند )حیدری و همكاران 1933 ;کاووسی 1931 (. هزینه یابی بر مبنای کیفیت COQ( ( یک سیستم سنجش عملكرد کسب و کار است که اثرات اطمینان مشتریان نسبت به دریافت بهترین کیفیت کاال و خدمات را از طریق شاخص های پولی کمی کرده و اندازه گیری می کند)کامپنال 1939(. COQ از حدود 4 دهه گذشته وجود دارد و بسیار رقابتی است. در محیط تجارت جهانی ابزار COQ مفیدی در نظارت و دسترسی به کاهش هزینه به منظور حفظ توان رقابتی است.)Rasamanie & Kanapahy, 2011( هزینه یابی کیفیت می تواند به عنوان یک ابزار مدیریتی باشد اگر داده هایی که ارائه می شود درست و دارای اعتبار باشند COQ توانایی.)Bamford & Land, 2006( برای شناسایی زمینه های بالقوه برای بهبود توسط محققان تشخیص داده شده است COQ.)Seijono & Dahlgaard, 2008( به عنوان شاخص عملكرد برای صرفه جویی در هزینه ها است )2009 al,.)arvaiova, e توسعه یک مدل واضح و روش مورد توافقی برای پیاده سازی این سیستم ضروری است Bamford ( Land, 2006 &(. یكی از مدل های مورد استفاده در سیتم P-A-F مدل COQ است. در این مدل هزینه های کیفیت به سه بخش پیشگیری ارزیابی و شكست تقسیم می شود 2011( Kanapahy,.)Rasamanie & جوران و همكارانش هزینه شكست را به دو دسته هزینه شكست داخلی و خارجی تقسیم می کند) 1980 Gryna,.)Juran & هزینه پیشگیری شامل کلیه هزینه های مرتبط با شناسایی پیشگیری یا کاهش ریسک بروز عدم انطباق یا عیب می باشند مثل هزینه های آموزش. هزینه های ارزیابی هزینه های حصول الزامات کیفی اعم از تصدیق و کنترل کیفیت در کلیه مراحل )طراحی تولید حمل و توزیع و خدمات پس از فروش( می باشند مثل هزینه های بررسی و کالیبراسیون. هزینه های شكست درون سازمان هزینه هایی را شامل می شود که در درون سازمان به علت غیرمنطبق بودن و معیوب بودن قطعات و تولیدات در هر یک از مراحل طراحی تولید و ارسال ایجاد میشوند مثل سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

107 برسي هزينه هاي ارتقاء کيفيت قبل و بعد از پياده سازي سيستم... COQ / ابراهيم عباسي و زهرا عليزاده هزینه ضایعات و دوباره کاری. هزینه های شكست برون سازمانی مواردی هستند که بعد از تحویل کاال یا خدمات به مشتری به علت عدم انطباق یا معیوب بودن ناشی می گردند مثل هزینه های دوره گارانتی )کامپنال 1939(. هزینه های کیفیت سهم قابل توجهی در فروش شرکت دارند مطالعات نشان داد که بیشترین سهم نیز مربوط به طبقه هزینه های شكست داخلی و پس از آن طبقات هزینه ارزیابی پیشگیری و شكست خارجی می باشد)اردلی و رئیسی, 1939(. هدف یک سیستم هزینه یابی کیفیت این است که به طور مستقیم به هزینه های خطا دسترسی پیدا کند روی فعالیت های پیشگیرانه "صحیح" سرمایه گذاری کند با توجه به نتایج هزینه بازرسی و آزمایش را کاهش دهد تا بهبود بیشتری حاصل شود )1999.)Campanella, اگر مطالعات اولیه ی ما تنها روی عوامل شكست متمرکز باشند بعید است که همه ی هزینه های اصلی کیفیت را شناسایی کنیم.)Crosby, 1979( در واقع این سیستم تولیدکنندگان را با دو هدف متناقض افزایش کیفیت و حداقل کردن هزینه ها آشنا می کند )2011.)Zakloua, برسی ادبیات نشان می دهد که COQ فوائد زیادی برای سازمان دارد اما سازمان باید از مشكالتی که در طول مدت اجرا با آن روبرو است آگاه باشد تا برای غلبه بر موانع آماده باشد )2011 Kanapahy,.)Rasamanie & از جمله مزایای اجرای :COQ 1 -کیفیت داده ها به آسانی پذیرفته میشود زیرا آنها در بخش حسابداری در یک محیط تیمی جمع آوری شده اند. 2 -سیستم COQ به ارزیابی گزینه ها برای سرمایه گذاری کمک می کند. 9 -سیستم COQ منجر به توسعه اندازه گیری عملكردهای پیشرفته در زمینه رضایت مشتری طراحی و تولید می شود. 4- سیستم COQ سرمایه گذاری در فعالیت های پیشگیرانه که هزینه کیفیت را کاهش می دهند وهمچنین تالش های بهبود کیفیت و سرمایه گذاری های دیگر را توجیه و هدایت می کند. ۰- بازگشت به سرمایه و فروش را بهبود می دهد در حالی که هزینه ها کاهش می یابد) Roden Dale, 2000 &(. از جمله مزایای دیگری که پس از اجرای COQ بیان شده بهبود کیفیت خدمات و کاهش میزان شكست شرکت است) 2011 Kanapahy,.)Rasamanie & بررسی ها نشان داد که شرکت ها سعی می کنند محصوالتی تولید کنند که مطابق با نیاز مشتریان باشد بنابراین هنگام اجرای COQ دوباره کاری ضایعات و شكایت مشتری را بیشتر کنترل می کنند و هدفشان کاهش این هزینه ها است Mandal & Shah, (.)2002 پژوهش 2008( )Uyar, اجرای سیستم COQ نشان داد ارتباط مثبتی بین وگردش مالی فروش کیفیت تصویب TQM کسب گواهینامه ISO کسب جایزه تعداد کارکنان وجود دارد. همچنین پس از اجرای کارای این سیستم شكایات مشتری دوباره کاری ضایعات هزینه ها ی گارانتی و هزینه های شكست کاهش می یابد و حجم فروش افزایش می یابد. بر اساس یافته های )2009 al, )Kian e علیرغم موانعی که سازمان ها در طول اجرا COQ با آن مواجه هستند COQ نقش مهمی در اهداف نهایی سازمان برای حفظ و افزایش رضایت مشتری دارد. این یافته به وسیله یافته های قبلی که COQ قادر به شناسایی زمینه های بالقوه بهبود که منجر به کیفیت موثر و در نهایت بهبود عملكرد کل سازمان می شود حمایت می شود) 1994 Johnson, Kim & Nakha 2008; 2008; Yang,.)Ramdeen,e al, 2007; در همین حال Ramudhin و همكاران بیان کردند که COQ هزینه های کلی و عملیات را کاهش می دهد) 2007 al,.)ramudhin,e همچنین این سیستم از طریق افزایش کیفیت و کاهش هزینه رقابت های سازمانی را افزایش می دهد) 2008.)Yang, با وجود این که مطالعات اولیه نشان داد که سراسر جهان به تصویب نرسیده است COQ به طور گسترده در Arvaiova, e al., 2009( )Oliver & Qu, 1999; Rapley,e al, 1999; Yang, 2008; دالیل مختلفی برای عدم تصویب COQ در سازمان ها بیان شده است که شایع ترین دلیل فقدان آگاهی و شناخت اصول است COQ Sower,e al, 2007; Arvaiova, e al., 2009( ;1998 Ross,.)Wheldon & دالیل دیگری که برای عدم تصویب بیان شده است عدم حمایت مدیریت و باور اینكه سیستم حسابداری که در شرکت استفاده میشود مناسب است) 2009 al.,.)arvaiova, e به غیر از دالیلی که باال بیان شد اجرای COQ فرایند ساده ای نیست و سازمان ها در طول دوره اجرا آن با مشكالتی مواجه می شوند) Rasamanie &.)Kanapahy, 2011 بررسی ها نشان داد این مشكالت شامل: کمبود داده ها یا مشكالتی در جمع آوری داده ها عدم همكاری مدیریت و عدم درک اصول COQ می باشد) Bamford.) Eldridge,e al, 2006; Rodchua, 2009;& Land, 2006 وDale Roden در سال 2۵۵1 پس از بررسی ها به تفصیل مشكالتی که در جمع آوری داده های COQ در شرکت ها مهندسی وجود دارد را چنین بیان کردند: مساعد نبودن فرهنگ شرکت و نگرش کارمندان نسبت به COQ فقدان اطالعات و مسئولیت برای جمع آوری داده های و COQ مشكل پیچیدگی در سیستم حسابداری که قادر به مرتب کردن داده ها با توجه به تقسیم بندی های مختلف نیست )2001 Dale,.)Roden & مطالعات نشان داد که مشكل اصلی که یک سازمان در اجرای COQ ممكن است با آن مواجه شود شناسایی فرصت های بهبود کیفیت است Arvaiova, e al., ( سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

108 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران )۰.)2009 همچنین) 2011 Kanapahy, )Rasamanie & فقدان همكاری میان بخش ها و مشكالتی درگرفتن داده ها را دو چالش که سازمان ها در اجرای COQ با آن روبرو هستند بیان کردند. بی تجربه بودن شرکت و بررسی کنندگان در هزینه یابی کیفیت در آغاز پروژه باعث نادیده گرفتن بعضی از ناحیه هزینه و بنابراین کمتر از حد برآورد شدن هزینه های کیفیت می شود) 1989 Dale,.)Eldridge & بسیاری از مشكالت در اجرای هزینه یابی کیفیت مربوط به مشارکت مدیریت ارشد و تعهد مدیریت برای شناسایی و اندازه گیری عناصر هزینه های کیفیت می باشد) 2001 Dale,.)Roden & پس تا زمانی که مدیریت سازمان به اهمیت آن واقف نشوند و نسبت به اجرای این طرح تعهد حاصل نكند اجرای هزینه یابی کیفیت خود یک هزینه ی سربار کیفی است. مهمترین مشكالت در ناکارایی پیاده سازی این سیستم عدم همكاری دایره مالی نبود دانش در جهت شناسایی عوامل کیفی وعدم توانایی محاسبه بعضی از عوارض و صدمات در سازمان است)بیداقی, 1933(. از جمله عواملی که بیشترین تاثیر را در موفقیت اجرای سیستم COQ دارند: تعهد و حمایت مدیریت همكاری بخش مالی درک درستی از مفاهیم هزینه کیفیت می باشد) 2006.)Rodchua, همچنین دستور Land و Bamford العمل هایی را برای موفقیت اجرای COQ پیشنهاد کردند که شامل تعهد مدیریت ارشد استفاده از سیستم های موجود به جای تالش برای ابداع روش های جدید برای جمع آوری داده های COQ و بهبود مستمر این سیستم می باشد ( & Bamford.)Land, 2006 در همین حال )Wan & Dale, 2002( اهمیت اینكه کارمندان به خوبی فرهنگ اجرای داشته باشند تاکید کردند. این تحقیق یافته های COQ بر را Roden & ( )Dale, 2001 را مبنی بر اینكه کارمندان پاسخگو و فرهنگ شرکت نقش مهمی در اجرای کند. 3- فرضیه های پژوهش COQ )1 )2 )9 دارند را حمایت می بین هزینه های کیفیت دایره بازاریابی قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود دارد. بین هزینه های کیفیت دایره تولید قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود دارد. بین هزینه های کیفیت دایره خرید قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ )4 تفاوت وجود دارد. بین هزینه های کیفیت دایره عملیات قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود دارد. بین هزینه های کیفیت دایره کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ )1 تفاوت وجود دارد. بین هزینه های کیفیت کل قبل و بعد از پیاده سازی سیستم 4- روش شناسی پژوهش COQ تفاوت وجود دارد. در این پژوهش متغیرهای مستقل شامل:هزینه های کیفیت دوایر مختلف شرکت صنعتی )بازاریابی تولید خرید کیفیت عملیات( وهزینه کیفیت کل شرکت می باشد. متغیر وابسته نیز اجرای سیستم COQ است. روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی است. داده های تحقیق از گزارش های مالی شرکت تولیدی قطعات سایپا جمع آوری گردید بنابراین از نوع مطالعه موردی می باشد. این تحقیق به دنبال مقایسه هزینه های کیفیت دوایر مختلف بعد از پیاده سازی سیستم هزینه یابی کیفیت با هزینه کیفیت قبل از پیاده سازی می باشد. )P-A-F( در هزینه یابی کیفیت در این کارخانه از مدل استفاده شده است. در این مدل هزینه های کیفیت به 4 بخش تقسیم می شود که هر دایره در کارخانه هزینه مربوط به خود را دارد. برای بررسی نرمال بودن داده ها ازآزمون»کولموگروف اسمیرنوف«استفاده شد. پس از آنكه نرمال بودن داده ها مشخص گردید نتایج فرضیات تحقیق به وسیله T آزمون مقایسه زوجی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. همچنین بدلیل کم بودن داده ها آزمون ناپارامتری» رتبه عالمت ویلكاکسون«نیز استفاده گردید. در این شرکت برنامه COQ اجرای برای دوایر بازاریابی تولید خرید عملیات و کیفیت بكار گرفته شده است. با استفاده از تكنیک طوفان فكری مدیران دوایرمذکور چک لیستی از هزینه های کیفیت که قابل محاسبه هستند برای هر دایره تهیه شد)مثال دایره بازاریابی شامل :شكایت مشتری و گارانتی (. منابعی که برای جمع آوری داده های هزینه های کیفیت استفاده میشود شامل : حساب های ثبت شده )هزینه تعویض محصوالت( سوابق حسابداری پایه )نگهداری نام کارکنان دایره تولید که به صورت تمام وقت به تعمیر محصوالت معیوب مشغول بوده اند( تخمین ها)قضاوت نسبت به زمان تلف شده کارکنان به علت عدم تعادل خط تولید( و سوابق مقطعی)زمان صرف شده کارکنان برای رفع دوباره کاری و رفع عیوب(. برای محاسبه هزینه کیفیت هر دایره از روش های مختلفی می توان استفاده کرد. از جمله: صورتحساب کلی) حسابی برای محاسبه هزینه هایی مثل دوباره کاری تنظیم شده ( قیمت گذاری )هنگام بروز و تكرار نقص یا مشكل مؤثر است برای قیمت گذاری بر روی نقص هزینه های یک عیب محاسبه شده و سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

109 برسي هزينه هاي ارتقاء کيفيت قبل و بعد از پياده سازي سيستم... COQ / ابراهيم عباسي و زهرا عليزاده سپس در تعداد دفعاتی که نقص رخ میدهد ضرب میشود( کل نفرات )این روش زمانی استفاده میشود که نفراتی دقیقا به منظور بررسی عیوب استخدام شده باشند( وضرر و زیان های وارده به منابع تقسیم بر نیروی کار)این روش شامل محاسبه مخارج واقعی فعالیت های ویژه می باشد()کامپنال 1939 (. پس از شناسایی و تعیین مواردی از هزینه کیفیت با استفاده از 4 روش )صورت حساب کلی قیمت گذاری کل نفرات و وضرر و زیان های وارده به منابع تقسیم بر نیروی کار ( طبق جدول 1 و 2 موارد هزینه های کیفیت برای 7 محصول قبل از پیاده سازی COQ )سال 31 و 37( محاسبه شد. با در دسترس داشتن هزینه های کیفیت بعد از پیاده سازی COQ )سال 33 و 3۵( طبق اسناد و مدارک شرکت )جدول 9 و 4( هزینه های قبل و بعد از پیاده سازی با هم مورد مقایسه قرار گرفته اند)جدول.) ۰ جدول 1 : هزینه های کیفیت محاسبه شده سال 68 - ارقام میلیون ریال دوایر موارد محصول 1 محصول 2 محصول 3 محصول 4 محصول 5 محصول 8 محصول 7 بازاریابی شكایت مشتری گارانتی تولید ضایعات دوباره کاری خرید آزمایشگاه خارج کالیبراسیون خارج عملیات ارزیابی محصول آزمایشگاه داخل کالیبراسیون داخل کیفیت آموزش تعمیرات پیشگیرانه جدول 2 :هزینه های کیفیت محاسبه شده سال 67 -ارقام میلیون ریال دوایر موارد محصول 1 محصول 2 محصول 3 محصول 4 محصول 5 محصول 8 محصول 7 بازاریابی شكایت مشتری گارانتی تولید ضایعات دوباره کاری خرید آزمایشگاه خارج کالیبراسیون خارج عملیات ارزیابی محصول آزمایشگاه داخل کالیبراسیون داخل کیفیت آموزش تعمیرات پیشگیرانه سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

110 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران جدول 3 :هزینه های کیفیت محاسبه شده سال 68- ارقام میلیون ریال دوایر موارد محصول 1 محصول 2 محصول 3 محصول 4 محصول 5 محصول 8 محصول 7 بازاریابی شكایت مشتری گارانتی تولید ضایعات دوباره کاری خرید آزمایشگاه خارج کالیبراسیون خارج عملیات ارزیابی محصول آزمایشگاه داخل کالیبراسیون داخل کیفیت آموزش تعمیرات پیشگیرانه جدول 4 : هزینه های کیفیت محاسبه شده سال 89- ارقام میلیون ریال دوایر موارد محصول 1 محصول 2 محصول 3 محصول 4 محصول 5 محصول 8 محصول 7 بازاریابی شكایت مشتری گارانتی تولید ضایعات دوباره کاری خرید آزمایشگاه خارج کالیبراسیون خارج عملیات ارزیابی محصول آزمایشگاه داخل کالیبراسیون داخل کیفیت آموزش تعمیرات پیشگیرانه جدول 5 : مقایسه بین هزینه های کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم -COQ ارقام میلیون ریال دوایر خرید تولید بازاریابی محصوالت قبل بعد قبل بعد قبل بعد محصول محصول محصول محصول محصول ۰ محصول محصول سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

111 برسي هزينه هاي ارتقاء کيفيت قبل و بعد از پياده سازي سيستم... COQ / ابراهيم عباسي و زهرا عليزاده ادامه جدول 5 : مقایسه بین هزینه های کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم -COQ ارقام میلیون ریال دوایر کیفیت عملیات هزینه کل محصوالت قبل بعد قبل بعد قبل بعد محصول محصول محصول محصول محصول ۰ محصول محصول آزمون نرمال بودن داده ها یكی از مفروضات اساسی در آزمون فرضیه مقایسه دو میانگین نرمال بودن داده هاست. برای بررسی نرمال بودن داده ها از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف استفاده شد. جدول داده 6 های مربوط به هزینه های کیفیت دوایر مختلف و مجموعه هزینه های کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستمCOQ نشان می دهد. از آنجایی که سطح معنی داری sig( ) در همه ارقام مزبور از ۰ درصد باالتر است از این رو می توان نتیجه گرفت با اطمینان بیش از 3۰ درصد فرضیه تایید می Ho گردد. بنابراین میتوان گفت داده های این پژوهش دارای توزیع نرمال هستند )جدول 1(. :Ho توزیع داده ها نرمال است. H1: توزیع داده ها نرمال نیست. جدول 8: آزمون نرمال بودن داده ها هزینه های خرید هزینه های تولید هزینه های بازاریابی داویر بعد قبل بعد قبل بعد قبل تعداد پارامترهای نرمال مطلق کران های مثبت اختالف های منفی حدی موجود کلوموگروف اسمیرنف سطح معنی داری ادامه جدول 8: آزمون نرمال بودن داده داویر هزینه های عملیات هزینه های کیفیت هزینه های کل تعداد قبل بعد قبل بعد قبل بعد پارامترهای نرمال کران های مطلق اختالف های حدی موجود مثبت منفی کلوموگروف اسمیرنف سطح معنی داری سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

112 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران 3-4- آزمون دو گروه وابسته آزمون فرضیه اول پژوهش فرضیه 1: بین هزینه های کیفیت دایره بازاریابی قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود دارد. :Ho بین هزینههای کیفیت دایره بازاریابی در قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود ندارد. H1: بین هزینه های کیفیت دایره بازاریابی در قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ وجود دارد. باتوجه به جدول 3 سطح معناداری کمتر از ۰ درصد است =0.033(.)sig از این رو با اطمینان بیش از %3۰ می توان نتیجه گرفت بین هزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی COQ تفاوت معنا دار وجود دارد. میانگین تفاضل هزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ مثبت است. همچنین حد باال و حد پایین این تفاضل نیز مثبت است. این بدان معنا است که هزینه کیفیت قبل از پیاده سازی سیستم COQ بیشتر از بعد از آن است. از این رو داده های این پژوهش نشان می دهد که دلیلی بر تایید فرضیه وجود ندارد Ho )جدول 7 و 3(. چون حد باال و پایین این تفاضل مثبت است این به آن معنی است که هزینه های کیفیت در دایره بازاریابی بعد از اجرای سیستم COQ کاهش یافته است. بعالوه این فرضیه با استفاده از آزمون رتبه عالمت ویلكاسون نیز بررسی شد. طبق جدول 3 هزینه های کیفیت دایره بازاریابی قبل از پیاده سازی سیستم COQ بیشتر از بعد از آن هستند. ازآنجایی که سطح معنا داری کوچكتراز ۰ درصداست sig=۵/۵13( (. Exac از این رو می توان نتیجه گرفت تفاوت معنا داری بین هزینه های کیفیت در دایره بازاریابی قبل و بعد از اجرای COQ وجود دارد.( جدول 3 ( جدول 7: آزمون T دوگروه وابسته برای هزینه های کیفیت میانگین خطای استاندارد انحراف استاندارد دایره بازاریابی قبل و بعد از پیاده سازی سیستمCOQ میانگین تعداد وضعیت قبل بعد جدول 6 : آماره های آزمون T برای اختالف دو میانگین حد باال حد پایین میانگین خطای استاندارد انحراف استاندارد میانگین اختالفها تفاضل دو مرحله df sig = بعد- قبل جدول : 8 آزمون رتبه عالمت ویلكاکسون برای اختالف دو میانگین z جمع رتبه ها میانگین رتبه ها قبل-بعدRANKS Negaive Posiive Ranks Ties Toal N 7a 0b 0c 7 بعد > قبل.c b بعد >قبل a. -2/ 911d بعد = قبل sig ۵/۵13 آزمون فرضیه دوم پژوهش: فرضیه 2: بین هزینه های کیفیت دایره تولید قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود دارد. :Ho بین هزینه های کیفیت دایره تولید در قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود ندارد. H1 :بین هزینه های کیفیت دایره تولید در قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود دارد. باتوجه به جدول 11 چون سطح معناداری بیشتر از ۰ درصد است )0.315= )sig از این رو با اطمینان بیش از %3۰ می توان نتیجه گرفت بین هزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

113 برسي هزينه هاي ارتقاء کيفيت قبل و بعد از پياده سازي سيستم... COQ / ابراهيم عباسي و زهرا عليزاده بعالوه این فرضیه با استفاده از آزمون رتبه عالمت ویلكاکسون نیز بررسی شد. طبق جدول 12 هزینه های کیفیت دایره تولید قبل از پیاده سازی سیستم COQ کمتر از بعد از آن هستند. ازآنجایی که سطح معنا داری کوچكتراز ۰ درصداست sig=۵/۵49( (. از این رو می توان نتیجه گرفت تفاوت معنا داری بین هزینه های کیفیت قبل و بعد از اجرای COQ COQ سازی تفاوت معنا دار وجود ندارد. میانگین تفاضل هزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم نیز COQ مثبت است. همچنین حد باال و حد پایین این تفاضل نیز منفی است. این بدان معنا است که هزینه کیفیت بعد از پیاده سازی سیستم COQ بیشتر از قبل از آن است. از این رو داده های این پژوهش نشان می دهد که فرضیه تایید می Ho شود)جدول 1۵ و 11 (. این به آن معنی است که میانگین هزینه ارتقاء کیفیت در دایره تولیدی بعد از اجرای نظام COQ افزایش یافته است. وجود دارد.( جدول 12 ( جدول 19: آمارههای آزمون T دوگروه وابسته برای هزینه های کیفیت دایره تولید قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ N میانگین خطای استاندارد انحراف استاندارد میانگین وضعیت 7 قبل بعد جدول 11 : آماره های آزمون T اختالف دو میانگین حد باال حد پایین میانگین خطای استاندارد انحراف استاندارد میانگین اختالفها تفاضل دو مرحله df sig = بعد- قبل جدول 12 : آزمون رتبه عالمت ویلكاکسون برای اختالف دو میانگین N جمع رتبه ها میانگین رتبه ها z sig قبل-بعدRANKS Negaive Posiive Ranks Ties 1a 6b 0c / ۵23D ۵/۵49 Toal 7 a. بعد >قبل.b بعد > قبل.c بعد = قبل COQ سازی تفاوت معنا داری وجود دارد. میانگین تفاضل هزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم نیز COQ منفی است. همچنین حد باال و حد پایین این تفاضل نیز منفی است. این بدان معنا است که هزینه کیفیت بعد از پیاده سازی سیستم COQ بیشتر از قبل از آن است. از این رو داده های این پژوهش نشان می دهدکه فرضیه Ho 19 و 14(. بنابراین اجرای نظام COQ رد می شود)جدول در دایره خرید باعث افزایش هزینه های ارتقاء کیفیت شده است. بعالوه این فرضیه با استفاده از آزمون رتبه عالمت ویلكاکسون نیز بررسی شد. طبق جدول 1۰ هزینه های کیفیت آزمون فرضیه سوم پژوهش: فرضیه 9: بین هزینه های کیفیت دایره خرید درقبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود دارد. :Ho بین هزینه های کیفیت دایره خرید در قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود ندارد. H1 :بین هزینه های کیفیت دایره خرید در قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود دارد. باتوجه به جدول 14 چون سطح معناداری کمتر از ۰ درصداست )۵,۵۵9=.)sig از این رو با اطمینان بیش از %3۰ می توان نتیجه گرفت بین هزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

114 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران دایره خرید قبل از پیاده سازی سیستم COQ کمتر از بعد از تفاوت معنا داری بین هزینه های کیفیت دایره خرید قبل و بعد از اجرای COQ وجود دارد.( جدول 1۰( آن هستند. ازآنجایی که سطح معنا داری کوچكتراز ۰ درصداست sig=۵/۵13( (. از این رو می توان نتیجه گرفت جدول 13: آزمون T دوگروه وابسته برای هزینه های کیفیت دایره خرید قبل و بعد از پیاده سازی سیستمCOQ وضعیت N میانگین میانگین خطای انحراف استاندارد استاندارد قبل بعد جدول : 14 آماره های آزمون T اختالف دو میانگین حد باال حد پایین میانگین خطای استاندارد انحراف استاندارد میانگین اختالفها تفاضل دومرحله df sig = بعد- قبل ۵,۵۵9 جدول 15 : آزمون رتبه عالمت ویلكاکسون برای اختالف دو میانگین N جمع رتبه ها میانگین رتبه ها z sig قبل-بعد Negaive RANKS Posiive Ranks Ties 0a 7b 0c / 911d ۵/۵13 Toal 7 a. بعد >قبل.b بعد > قبل.c بعد = قبل آزمون فرضیه چهارم پژوهش: فرضیه 4: بین هزینه های کیفیت دایره عملیات در قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود دارد. :Ho بین هزینه های کیفیت دایره عملیات در قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود ندارد. H1: بین هزینه های کیفیت دایره عملیات در قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود دارد. باتوجه به جدول 17 سطح معناداری کمتر از ۰ درصداست )۵,۵۵=.)sig از این رو با اطمینان بیش از %3۰ می توان نتیجه گرفت بین هزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی COQ تفاوت معنا داری وجود دارد. میانگین تفاضل هزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ نیز منفی است. همچنین حد باال و حد پایین این تفاضل نیز منفی است. این بدان معنا است که هزینه کیفیت بعد از پیاده سازی سیستم COQ بیشتر از قبل از آن است. از این رو داده های این پژوهش نشان می دهدکه فرضیه Ho رد می شود)جدول 11 و 17(. بنابراین اجرای نظام COQ باعث افزایش هزینه های ارتقاء کیفیت در دایره عملیات شده است. بعالوه این فرضیه با استفاده از آزمون رتبه عالمت ویلكاکسون نیز بررسی شد. طبق جدول 13 هزینه های کیفیت دایره عملیات قبل از پیاده سازی سیستم COQ کمتر از بعد از آن هستند. ازآنجایی که سطح معنا داری کوچكتراز ۰ درصداست sig=۵/۵13( (. از این رو می توان نتیجه گرفت تفاوت معنا داری بین هزینه های کیفیت در دایره عملیات قبل و بعد از اجرای COQ وجود دارد.( جدول 13( سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

115 برسي هزينه هاي ارتقاء کيفيت قبل و بعد از پياده سازي سيستم... COQ / ابراهيم عباسي و زهرا عليزاده جدول 18: آماره های آزمون T دوگروه وابسته برای هزینه های کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستمCOQ وضعیت N میانگین انحراف استاندارد میانگین خطای استاندارد قبل بعد جدول 17: آماره های آزمون T اختالف دو میانگین حد باال حد پایین میانگین خطای استاندارد انحراف استاندارد میانگین اختالفها تفاضل دو مرحله df sig = بعد- قبل ۵,۵۵ جدول 16 : آزمون رتبه عالمت ویلكاکسون برای اختالف دو میانگین N جمع رتبه ها میانگین رتبه ها z sig قبل-بعد Negaive RANKS Posiive Ranks Ties 0a 7b 0c / 911d ۵/۵13 Toal 7 a. بعد >قبل.b بعد > قبل.c بعد = قبل آزمون فرضیه پنجم پژوهش: فرضیه ۰: بین هزینه های کیفیت دایره کیفیت در قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود دارد. :Ho بین هزینه های کیفیت دایره کیفیت در قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود ندارد. H1: بین هزینه های کیفیت دایره کیفیت در قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود دارد. باتوجه به جدول 13 چون سطح معناداری کمتر از ۰ درصداست )۵,۵1۰=.)sig از این رو با اطمینان بیش از %3۰ می توان نتیجه گرفت بین هزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده COQ سازی تفاوت معنا داری وجود دارد. میانگین تفاضل هزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم نیز COQ منفی است. همچنین حد باال و حد پایین این تفاضل نیز منفی است. این بدان معنا است که هزینه کیفیت بعد از پیاده سازی سیستم COQ بیشتر از قبل از آن است. از این رو داده های این پژوهش نشان می دهدکه فرضیه Ho رد می شود)جدول 13 و 2۵(. بنابراین اجرای نظام COQ باعث افزایش هزینه های ارتقاء کیفیت در دایره کیفیت شرکت شده است. بعالوه این فرضیه با استفاده از آزمون رتبه عالمت ویلكاکسون نیز بررسی شد. طبق جدول 21 هزینه های کیفیت در دایره کیفیت قبل از پیاده سازی سیستم COQ کمتر از بعد از آن هستند. ازآنجایی که سطح معنا داری کوچكتراز ۰ درصداست sig=۵/۵13( (. Exac از این رو می توان نتیجه گرفت تفاوت معنا داری بین هزینه های کیفیت در دایره کیفیت قبل و بعد از اجرای COQ وجود دارد.( جدول 21) سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

116 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران جدول 18: آماره های آزمون T دوگروه وابسته برای هزینه های کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستمCOQ وضعیت N میانگین انحراف استاندارد میانگین خطای استاندارد قبل بعد جدول 29: آماره های آزمون T اختالف دو میانگین حد باال حد پایین میانگین خطای استاندارد انحراف استاندارد میانگین اختالفها تفاضل دو مرحله df sig = بعد- قبل z جدول 21 : آزمون رتبه عالمت ویلكاکسون برای اختالف دو میانگین جمع رتبه ها میانگین رتبه ها N 1a 6b 0c / 137D قبل-بعد Negaive RANKS Posiive Ranks Ties Toal 7.c بعد > قبل.b بعد >قبل a. بعد = قبل sig ۵/۵23 آزمون فرضیه ششم پژوهش: فرضیه 8: بین هزینه کیفیت کل درقبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود دارد. :Ho بین هزینه کیفیت کل قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود ندارد H1: بین هزینه کیفیت کل قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت وجود دارد. باتوجه به جدول 22 سطح معناداری کمتراز ۰ درصداست =0.039(.)sig از این رو با اطمینان بیش از %3۰ می توان نتیجه گرفت بین هزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی COQ تفاوت معنا داری وجود دارد. میانگین تفاضل هزینه کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ نیز منفی است. همچنین حد باال و حد پایین این تفاضل نیز منفی است. این بدان معنا است که هزینه کیفیت بعد از پیاده سازی سیستم COQ بیشتر از قبل از آن است. از این رو داده های این پژوهش نشان می دهدکه فرضیه 29(. بنابراین اجرای سیستم Ho COQ رد می شود)جدول 22 و باعث افزایش هزینه های ارتقاء کیفیت در همه دوایر شرکت شده است. بعالوه این فرضیه با استفاده از آزمون رتبه عالمت ویلكاکسون نیز بررسی شد. طبق جدول 24 کل هزینه های کیفیت قبل از پیاده سازی سیستم COQ کمتر از بعد از آن هستند. ازآنجایی که سطح معنا داری کوچكتراز ۰ درصداست sig=۵/۵13( (. Exac از این رو می توان نتیجه گرفت تفاوت معنا داری بین هزینه های کیفیت در همه دوایر قبل و بعد از COQ اجرای وجود دارد.( جدول 24( جدول 22: آماره های آزمون T دوگروه وابسته برای هزینه های کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستمCOQ میانگین خطای استاندارد انحراف استاندارد میانگین N وضعیت 7 قبل بعد سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

117 برسي هزينه هاي ارتقاء کيفيت قبل و بعد از پياده سازي سيستم... COQ / ابراهيم عباسي و زهرا عليزاده جدول 23: آماره های آزمون T اختالف دو میانگین حد باال حد پایین میانگین خطای استاندارد انحراف استاندارد میانگین اختالفها تفاضل دو مرحله df sig = بعد- قبل z جدول 24 : آزمون رتبه عالمت ویلكاکسون برای اختالف دو میانگین جمع رتبه ها میانگین رتبه ها N 0a 7b 0c / 911d قبل-بعد Negaive RANKS Posiive Ranks Ties Toal 7.c بعد > قبل.b بعد >قبل a. بعد = قبل sig ۵/۵13 7- نتیجه گیری و بحث نتایج این پژوهش به شرح زیر است: بین هزینه ارتقاء کیفیت واحد بازاریابی قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ که هزینه ها بعد از پیاده سازی سیستم تفاوت معناداری مشاهده شد به طوری کاهش یافته COQ است. 2 -بین هزینه ارتقاء کیفیت واحد تولید قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت معناداری وجود دارد. هزینه بخش تولید شامل ضایعات و دوباره کاری است که بعد از پیاده COQ سازی افزایش یافته است. 9- بین هزینه کیفیت واحد خرید قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت معناداری وجود دارد. هزینه بخش خرید در این کارخانه شامل آزمایشگاه های خارج و کالیبراسیون که بعد از پیاده سازی COQ افزایش یافته است. 4- بین هزینه کیفیت واحد عملیات قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت معناداری وجود دارد. هزینه های کیفیت این بخش شامل ارزیابی محصول آزمایشگاه داخل کالیبراسیون داخل است این هزینه ها بعد از اجرا سیستم COQ این هزینه ها افزایش یافته اند. ۰- بین هزینه های کیفیت واحد کیفیت قبل و بعد از پیاده سازی سیستم COQ تفاوت معنادار وجود دارد.این واحد دارای هزینه های آزمایشگاه و تعمیرات پیشگیرانه است که بعد از پیاده سازی سیستم COQ این هزینه ها نیز افزایش پیدا کرده اند. مقایسه این پژوهش با سایر تحقیقات دیگر نشان میدهد که بسیاری از مشكالت در اجرای هزینه یابی کیفیت مربوط به مشارکت مدیریت ارشد و تعهد مدیریت برای شناسایی و اندازه گیری عناصر هزینه های کیفیت شرکت و نگرش کارمندان نسبت به مسئولیت برای جمع آوری داده های همچنین مساعد نبودن فرهنگ COQ فقدان اطالعات و مشكل و COQ پیچیدگی در سیستم حسابداری است که امكان مرتب کردن داده ها با توجه به تقسیم بندی های مختلف نیست می باشد) 2001 Dale,.)Roden & کمبود داده ها یا مشكالتی در جمع آوری داده ها عدم همكاری مدیریت و عدم درک اصول COQ از جمله مشكالت دیگر در اجرای این سیستم می Eldridge,e al, 2006; باشد) 2006 Land, Bamford & ;2009.)Rodchua, پس از بررسی ها و مصاحبه با مدیر ارشد شرکت تولیدی قطعات سایپا مشخص شد از جمله علت اجرای ناکارای سیستم COQ در این کارخانه تمرکز روی افزایش رضایت مشتری است به خاطر همین تاکید بر کاهش هزینه های گارانتی و شكایت مشتری)هزینه های کیفیت دایره بازاریابی( را داشته اند. نتایج پژوهش Mandal & Shah, ( )2002 نشان می دهد که شرکت ها سعی می کنند محصوالتی تولید کنند که مطابق با نیاز مشتریان باشد. بنابراین دوباره کاری ضایعات و شكایت مشتری را بیشتر کنترل میكند و هدفشان کاهش این هزینه ها است. در تحقیقات)بیداقی, )1933 مهمترین مشكالت در ناکارایی پیاده سازی این سیستم عدم همكاری دایره مالی است. پس تا زمانی که مدیریت سازمان به اهمیت آن واقف نشوند و نسبت به اجرای این طرح تعهد حاصل نكند اجرای هزینه یابی کیفیت خود یک هزینه ی سربار کیفی خواهد بود. فهرست منابع اردلی, غالمعلی., رئیسی,مهدی. )1939(. بررسی هزینه های کیفیت در صنایع با مقیاس کوچک. دومین کنفرانس بین المللی مدیریت تهران-برج میالد. بهشتی, فرشته., قوامی, سید محمد حسین. )1934(. پیاده سازی سیستم هزینه یابی کیفیت در شرکت فراورده های نسوز پارس. چهارمین کنفرانس ملی مهندسی صنایع, سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

118 فصلنامه علمي پژوهشي دانش حسابداري و حسابرسي مديريت انجمن حسابداري مديريت ايران Journal of Qualiy & Reliabiliy Managemen, 26(7), Kim,S & NakhaB. (2008). The dynamics of qualiy coss in coninuous improvemen. inernaional Journal of Qualiy and Reliabiliy Managemen, 25(8), Mandal, P., & Shah, K. (2002). An analysis of qualiy coss in Ausralian manufacuring firms. Toal Qualiy Managemen, 13(2), Oliver,J & Qu,W. (1999). Cos of qualiy reporing, some evidence of Ausralian. Inernaional Journal of Applied Qualiy Managemen, 2(2), Ramdeen,c., Sano,j., & Chafield,h. (2007). Measuring he Cos of Qualiy in a Hoel Resauran Operaion Inernaional Journal of Conemporary Hospialiy Managemen, 19(4), Ramudhin,C.,Alzaman,J & Bulgak,H. (2007). Incorporaing he Cos of Qualiy in Supply Chain. Journal of Qualiy in Mainenance Engineering, 19(4), Rapley,C., Pricke,T., & Ellio,M. (1999). Qualiy cosing: A sudy of manufacuring organizaions. Par 1: Case sudy and survey. Toal Qualiy Managemen, 10(1), Rasamanie, M., & Kanapahy, K. (2011). The Implemenaion of Cos of Qualiy (COQ) Reporing Sysem in Malaysian Manufacuring Companies : Difficulies Encounered and Benefis Acquired. Inernaional Journal of Business and Social Science, 2. Rodchua,s. (2006). Facors, measures, and problems of qualiy coss program implemenaion in he manufacuring environmen. Journal of Indusrial Technology, 22(4), 1-6. Rodchua,s. (2009). Comparaive Analysis of Qualiy Coss and Organizaions Sizes in he Manufacuring Environmen The Qualiy Managemen Journal, 2(23), Roden,S., & Dale,B. (2000). Undersanding he qualiy language of cosing. The TQM Magazine, 12(3), Roden,S., & Dale,B. (2001). Qualiy cosing in a small engineering company: issues and difficulies. The TQM Magazine, 13(6), Seijono,D., & Dahlgaard,J. (2008). The value of qualiy improvemens. Inernaional Journal of Qualiy & Reliabiliy Managemen, 25(3), Sower,V., Quarles,R., & Broussard,E. (2007). Cos of qualiy usage and is relaionship o qualiy sysem mauriy. Inernaional Journal of Qualiy and Reliabiliy Managemen, 24(2), Uyar,A. (2008). An exploraory sudy on qualiy coss in Turkish manufacuring companies. Inernaional Journal of Qualiy & Reliabiliy Manageme, 25(6), تهران - مدرس. انجمن مهندسی صنایع ایران, دانشگاه تربیت بیداقی, بابک. )1933(. هزینه یابی کیفیت و تاثیر آن در هزینه های سازمان. ماهنامه بندر و دریا, 99)1۵(, حیدری, امین., شجاعی, علی., حیدری, احسان. )1933(. کاربرد هزینه یابی کیفیت درحسابداری مدیریت. همایش بررسی راهكارهای ارتقاء مباحث حسابداری مدیریت در صنعت, دورود - دانشگاه آزاد اسالمی واحد دورود. کامپنال جک) 1939 (. اصول هزینه های کیفیت ترجمه آشیانی مجید. هوشیار محمد. چاپ اول تهران انتشارات سمت مبتكران. کاووسی, کاظم. )1931(. هزینه یابی کیفیت در پروژه ها ی شهری. کنفرانس ملی توسعه نظام اجرایی پروژه های عمرانی صنعتی و شهری, تهران - تكنولوژی دانشگاه صنعتی شریف. مرکز مطالعات محمدی, علی. )193۰(. هزینه یابی کیفیت و تاثیرآن در هزینه های سازمان. کنفرانس بین المللی مدیران کیفیت هفتمین, تهران - اجالس. مجموعه همایش های بین المللی Arvaiova,M., Aspinwall,E. & Walker,D. (2009). An iniial survey on cos of qualiy programmes in elecommunicaions. The TQM Journal, 21(1). Bamford,D & Land,N. (2006). The applicaion and use of he PAF qualiy cosing model wihin a foowear company. Inernaional Journal of Qualiy & Reliabiliy Managemen, 23(3), Campanella, J. (1999). Principles of Qualiy Coss: Principles, Implemenaion, and Use Third Ediion, Milwaukee, Wisconsin, ASQ Qualiy Press. Crosby,B. (1979). Qualiy is free: The ar of making qualiy cerain. Eldridge,S.Balubaid,M & Barber,K. (2006). Using a knowledge managemen approach o suppor qualiy cosing Inernaional, Journal of Qualiy & Reliabiliy Managemen, 23(1), Eldridge,S & Dale,B. (1989). Qualiy cosing: he lessons learn from a sudy carried ou in wo phases. Engineering coss and producion economics, 18(1), Johnson,M. (1994). The developmen of measures of he cos of qualiy for an engineering uni. Inernaional Journal of Qualiy & Reliabiliy Managemen, 12(2), Juran,J & Gryna,F. (1980). Qualiy Planning and Analysis. New York. McGraw-Hill. KianB. Shirouyehzad,H. BafF & Fouladgar,H. (2009). Sysem dynamics approach o analyzing he cos facors effecs on cos of qualiy. Inernaional سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

119 برسي هزينه هاي ارتقاء کيفيت قبل و بعد از پياده سازي سيستم... COQ / ابراهيم عباسي و زهرا عليزاده Wan,G., & Dale,B. (2002). Seing up a qualiy cosing Sysem, an evaluaion of key issues. Business Process Managemen Journal, 8(2), Wheldon,B.,& Ross,P. (1998). Reporing qualiy coss: improvemen needed Ausralian Accounan, 68(4), Yang,C, (2008) Improving he definiion and quanificaion of qualiy coss Toal Qualiy Managemen Journal, 19(3), Zakloua, H. (2011). Cos of qualiy radeoffs in manufacuring process and inspecion sraegy selecion. Maser, MASSACHUSETTS INSTITUTE OF TECHNOLOGY, Massachuses. یادداشتها 1. Cos of Qualiy Guideline 2. Prevenion, Appraisal, Failure(PAF) سال چهارم / شماره سيزدهم/ بهار

120

121 Accouning Knowledge &Managemen Audiing Vol. 4 / No. 13 / Spring 2015 Survey Cos of Qualiy Before and afer of implemenaion COQ (A case sudy in a Saipa manufacuring company) Ebrahim Abbasi Associae Professor a alzahra Universiy,Tehran,Iran Abbasiebrahim2000@Yahoo.com Zahra Alizadeh Maser of Business Adminisraion From Alzahra Universiy, z.alizade90@yahoo.com Receip: 7, 7, 2014 Accepance: 13, 10, 2014 Absrac The aim of his sudy was o calculae he cos of qualiy According o PAF model, In differen pars saipa manufacuring company During he 2 years before and afer implemenaion COQ. Research Resuls Wih use of T-es for independen groups and Wilcoxon signed rank ess Showed ha qualiy coss for each deparmen in he company before and afer he implemenaion of he sysem COQ, There is a significan difference as coss have increased afer he implemenaion he sysem COQ of qualiy And only cos of Qualiy afer COQ sysem implemenaion in he markeing par reduced and coss of producion, purchasing, qualiy, operaions par and oal qualiy coss have increased. Key words: Cos of Qualiy,COQ sysem, PAF model, saipa, manufacur pars 115

122 Accouning Knowledge &Managemen Audiing Vol. 4 / No. 13 / Spring 2015 Sudy of he effec organizaion enerprise resource planning implemenaion on reliabiliy qualiaive characerisic lised companies a Tehran Sock Exchange Zohreh Hajiha Assisan Professor, Accouning group, Islamic Azad Universiy, Eas Tehran Branch, Iran Tehran Mahbubeh Ravandeh Maser Suden of Islamic Azad Universiy, Zahedan Branch Receip: 25, 5, 2014 Accepance: 16, 8, 2014 Absrac The aim of his sudy was o evaluae he impac of implemenaion of enerprise resource planning (ERP) reliabiliy qualiaive characerisic of accouning informaion on lised companies a Tehran Sock Exchange. To examine he firs hypohesis impac implemenaion (ERP) and he second hypohesis, he impac of he sysem (ERP) o es he reliabiliy of accouning informaion is he implemenaion of enerprise resource planning implemenaion rae as he independen variable allowing reliance on accouning informaion as dependen variable were esed. The sample consised of 90 companies for he period is To es hypoheses abou sysem implemenaion hrough he official sies of companies ha run on sysem sarup dae for he measuremen, he modified Jones model relying on he based on discreionary accruals used. Then, es he research model using muliple regression analysis was performed on he combined daa. The resuls and ess of he firs hypohesis suggess ha he impac of implemenaion of enerprise resource planning (ERP) index of reliabiliy accouning informaion of he opimal condiions. The second hypohesis was also confirmed ha he rae may be due o lack of adequae informaion sysem (ERP) is he sample companies. The survey resuls show ha afer he implemenaion of enerprise resource planning sysems and reliabiliy of accouning informaion is significan posiive relaionship beween he companies. Keywords: implemenaion, enerprise resource planning, reliabiliy, discreionary accruals 116

123 Accouning Knowledge &Managemen Audiing Vol. 4 / No. 13 / Spring 2015 Audi marke share and audior's opinion: evidence from Iranian audi privae secor Aliakbar Ramezani Ph.D. suden of accouning Deparmen, Islamic Azad Universiy science and research branch Bahman Banimahd Assisan Professor of accouning Deparmen, Islamic Azad Universiy science and research branc Ramezanali Royaee Assisan Professor of accouning Deparmen, Islamic Azad Universiy science and research branch Receip: 12, 8, 2014 Accepance: 10, 11, 2014 Absrac This sudy aimed o idenify he impac of compeiion in audi privae secor on audior's opinion. Therefore, his sudy examines he effec of "marke share" of he privae audi firms on heir audi opinion. Research period is from 2005 o 2012 and research sample consiss of 72 firms ha are lised a Tehran Sock Exchange. These firms were audied by 47 audi firms ha are member of he Iranian Cerified Public Accounans. The research mehodology is correlaion. Hypohesis was esed by muliple regression mehod. The resuls indicae ha he more marke share of privae secor audi firms, he less number of clauses before he opinion paragraph. Furhermore, facors such as individual ownership, paragraphs in las year audi repor, accumulaed defici and audi fee have effecs on audior opinion. Key Words: Marke Share, Audior Opinion, Audi Fees and Privae Secor 117

124 Accouning Knowledge &Managemen Audiing Vol. 4 / No. 13 / Spring 2015 Economic consequences Qualified audi opinions on he lised companies in Tehran Sock Exchange Mohamad Rramazan Ahmadi Assisan Professor of Accouning shahidchamran Universiy in Ahvaz (corresponding auhor) Ahmadi_m@scu.ac.ir Kamran Jamali Maser of Accouning shahidchamran universiy in Ahvaz Kamran.jamali67@gmail.com Behnam Karamshahi Faculy member of shahidbahonar universiy of Kerman behnamkaramshahi@gmail.com Receip: 7, 9, 2014 Accepance: 24, 11, 2014 Absrac The goal of his sudy is o answer o his quesion ha qualified audi opinions could have wha kinds of he consequences for companies? On he oher side, shareholders, capial invesors and crediors show wha kind of reacion wih regard o qualified audi opinions? Wih aking ino consideraion ha audi opinions increase reliabiliy of informaion ha are accessible for invesors and crediors, a he same ime, represening of qualified audi opinions can increase he risk of informaion as well. This research examines he impac of qualified audi opinions on he expeced reurn on common shareholders' and giving credibiliy by crediors in acceped companies in he Tehran Sock Exchange. Saisic samples of his sudy are colleced from 120 companies lised in Tehran Sock Exchange for he ime period of 2004 o 2011 and in order o examine hypohesis of his sudy panel daa mehod of research was applied. Based on he findings of his sudy here is a significan relaionship beween qualified audi opinions and he expeced reurn on common shareholders and, on he conrary here is no significan relaionship beween qualified audi opinions and he graning of credi by he credior. Keywords: Qualified audi opinions, Audiing, expeced reurn on common shareholders, graning of cred credior 118

125 Accouning Knowledge &Managemen Audiing Vol. 4 / No. 13 / Spring 2015 The Effec of Life Cycle of Company on Relaion beween Expose Qualiy and Srucure of Fund Zahr Pourzamani Assisan Professor, Islamic Azad Universiy Cenral Tehran Branch Shahram Jamshidi Maser of Science of Accouning, Islamic Azad Universi Cenral Tehran Branch Receip: 5, 8, 2014 Accepance: 24, 10, 2014 Absrac This aricle ries o show wha is he effec of company s posiion in is life cycle on he relaionship beween expose qualiy and srucure of fund, having done saisical analysis wih panel daa mehod on provided populaion. The used populaion in his research includes 189 companies a he period of which are acive in Tehran sock exchange. Using sofware ools, Eviews and SPSS, afer he examinaion of presened hypo he sizes, i is showed ha in boh of sages, growh and wane, from life cycle of a company here is a significan relaionship beween expose qualiy of billing informaion of a company and is srucure of fund, while such a relaionship is no seen in he mauriy sage. Keywords: Life cycle Expose Qualiy Srucure of Fund Sock Exchange 119

126 Accouning Knowledge &Managemen Audiing Vol. 4 / No. 13 / Spring 2015 The effec of rade credi and financial deph on cash holdings Ghodraollah Talebnia Associae Professor, Islamic Azad Universiy Science and Research Branch gh_alebnia@yahoo.com Maryam Mahdavi Maser of Science of Accouning, Islamic Azad Universi Science and Research Branch mahdavii.maryam@gmail.com Receip: 27, 7, 2014 Accepance: 12, 12, 2014 Absrac The aim of his sudy was o evaluae he effec of financial deph on rade credi and cash holdings, In oher words, i is checked ha here is a relaionship beween higher level of financial deepening and weak ones. And wheher here is a significan difference beween he cash held in companies wih high and low financial deph or no. This sudy was a descripive and correlaion. Period of he sudy is beween The populaion of he sudy consised of all companies lised on he Sock Exchange of Tehran. In he level of confidence of 90, resuls showed a significan inverse relaionship beween ha rade credi and cash holdings. Wih an increase in rade cred firms reduce heir cash holdings. The sudy also showed ha among he financial companies lised in Tehran Sock Exchange, here is no significan relaionship beween he level of cash holdings and financial deph. Key words: rade cred financial deph, cash holdings 120

127 Accouning Knowledge &Managemen Audiing Vol. 4 / No. 13 / Spring 2015 The Main Componens of Concepual Framework of Financial Reporing Wih Islamic Approach Reza Gholami Jamkarani Ph.D. suden of Accouning, Islamic Azad Universiy Science and Research Branch Hashem Nikoomaram Professor of, Islamic Azad Universiy Science and Research Branch Seyed Abbas Mosavian Associae Professor of Farhang va Andishe F. Rahnamay Roodposhi Professor of, Islamic Azad Universiy Science and Research Branch Receip: 1, 7, 2014 Accepance: 11, 10, 2014 Absrac Financial reporing is final produce of accouning. Accouning is he social knowledge which relaes o environmen, values and economic, social, culural norms of sociey in which i is used, inherenly. So, i is beer ha requiremens, condiions and qualiies of environmen of arge sociey are considered in using heoreical conceps and financial reporing. According o increasing exension of Islamic capial markes, his sudy has explained he componens of his source framework wih Islamic approach, wih Using mehods of inerpreaion, criical, and delphi. In Islamic approach, he accouning has earhy and oherworldly dimensions and i is based on Islamic accounabiliy. In oher-worldly dimension, his accounabiliy includes he accounabiliy o soul and i includ social accounabiliy in earhy dimension. The resuls indicae academic and professional expers have consensus ha in concepual framework wih Islamic approach, prioriy of accounabiliy, Faihful represenaion, emphasizing fair value, complee disclosure and correspondence wih Islamic law are he main componens. Keywords: Concepual framework of financial reporing, accounabiliy, Financial reporing wih Islamic Approach. 121

128 Accouning Knowledge &Managemen Audiing Vol. 4 / No. 13 / Spring 2015 Audior Syle, Audior Tenure and Comparabiliy of Financial Saemens Abdolreza Mohseni Ph.D. Suden, Deparmen of Accouning, Islamic Azad Universiy Science and Research branch Fereydoon Rahnamay Roodposhi Professor of, Islamic Azad Universiy Science and Research Branch Hashem Nikomaram Professor of, Islamic Azad Universiy Science and Research Branch Receip: 6, 9, 2014 Accepance: 8, 11, 2014 Absrac The erm audior syle o deermine a unique se of inernal working rules each audi firm o perform audi sandards and applicaion generally acceped accouning principles beween heir cliens are used. Audi syle implies ha wo companies audied by he same audior, subjec o he same audi syle, are more likely o have comparable earnings han wo firms audied by wo differen audi firms wih differen syles. The sample consiss of 44 companies lised in Tehran Sock Exchange for he period 2002 o The ess are based on pairs of firms and a oal of 8591 pairs of firms as observaions are used. In he presen sudy used correlaion mehod and muliple regression and is performed regression analysis for hypohesis es. The findings show ha he cliens of audi firms in he same indusry and year han o heir non-cliens have more similar in accruals and earnings srucure. In addiion he findings also indicae coninuaion of he relaionship beween audior-clien no caused differen impac of audior syle on he comparabiliy of financial saemens in he period of audior enure. Finally he findings show ha audi syle is effecive o comparabiliy of financial saemens. Keywords: Audior Syle, Comparabiliy, Discreionary Accruals, Audior Tenure 122

129 Accouning Knowledge &Managemen Audiing Vol. 4 / No. 13 / Spring 2015 Earnings Managemen and Timeliness of he Accouning Informaion Maryam Hashemi Bahraman M.A Suden of Accouning, Islamic Azad Universiy Science and Research branch Bahman Banimahd Islamic Azad Universiy, Karaj branch Receip: 2, 10, 2014 Accepance: 11, 12, 2014 Absrac The purpose of his aricle is examinaion of he relaion beween earnings managemen and imeliness of he accouning informaion in 90 firms lised in Tehran Sock Exchange during a period of en years from 2004 o The research mehod is descripive and correlaion. Hypohesis esing was performed used muliple linear regression model. The resuls indicae ha earnings managemen is correlaed wih he delay in providing informaion. This means ha earnings managemen increases as ime increases he informaion provided. The resuls of he oher findings indicae ha he ype of audior and size of he firm does no have a relaionship wih he imely presenaion of financial saemens, bu he deb raio and he kind of audi s repor have a significan relaionship wih imeliness of informaion. Therefore, he deb raio has a posiive relaionship and direc effec wih he imeliness of informaion and kind of audi repor has a negaive relaion. Key words: Earnings Managemen,Timeliness of Informaion,Type of Audior 123